جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

صدق (تقریبى) نظریه ها یکى از مدعیات اساسى رئالیست هاست. در این مقاله ضمن بیان اهمیت این مسئله به ارائه و بررسى یکى از براهین مهم رئالیست ها، یعنى برهان معجزه نبودن در جهت دفاع از این ادعا خواهیم پرداخت و نشان مى دهیم که ایراد دورى بودن، با اتخاذ پشتوانه ى معرفت شناختى مناسب وارد نیست.

یکى از دیدگاه هاى درون گرایانه در باب شرایط توجیه که در مقابل دیدگاه مبناگرایى عرض اندام کرده، دیدگاه اصالت همبستگى است. در این مقاله، دیدگاه یکى از معرفت شناسان معاصر، لورنس بنجور، مورد بررسى قرار مى گیرد. بنجور به معرفت شناسى باورهاى تجربى مى پردازد و مى کوشد تا با حفظ این دیدگاه که توجیه نه از باورهاى پایه ى موجود در ساختار معرفتى شخص، بلکه از خلال کل مجموعه ى اعتقادى وى بیرون مى آید، معرفت بودن باورهاى تجربى را نشان دهد. در این مقاله به توصیف دیدگاه بنجور و بیان دلایل وى به منظور اثبات علم یا معرفت بودن باورهاى تجربى مى پردازد.

یکى از دامنه دارترین بحث ها در فلسفه علم، بحث رئالیسم علمى است. رئالیست ها معتقدند که فقط با اعتقاد به واقع نمائى علم مى توان به توجیه فلسفى و تاریخى قابل قبولى از سیر علم و فعالیت علمى دست یافت. درمقابل، آنتى رئالیست ها درصدد آنند تا با اشاره به مشکلات برداشت رئالیستى از علم، نشان دهند که برداشت هاى بدیل و به تعبیر دقیقتر، مناسب ترى نیز وجود دارد. یکى از این برداشت ها برداشت تجربه گرایان قائل به برساختن است که نماینده ى اصلى آن ون فراسن است. وى در کتاب اصلى خود، «تصویر علمى» (که دیدگاه هاى خود را در آن معرفى نموده است)، ضمن اشاره به ضعف هاى موجود در استدلال براى رئالیسم، درصدد است نشان دهد برداشت رئالیستى هیچ ارجحیتى بر تجربه گرایى قائل به برساختن ندارد و هر آنچه با اعتقاد به رئالیسم قابل تبیین است، با اعتقاد به تجربه گرایى قائل به برساختن نیز تبیین شدنى است.

تامس کوهن، فیلسوف علم معاصر، پیشرفت علم به سوى واقعیت را به هر معنایى که کاملاً تعریف شده باشد، به صراحت منکر مى شود. در این مقاله سعى شده نشان داده شود که این نگرش کوهن از تز قیاس ناپذیرى وى ناشى مى شود و از آن مى توان به عنوان دلیلى بر ضد واقع گرا بودن کوهن بهره گرفت. پس از آن ضمن تشریح ساحت هاى مختلف واقع گرایى نشان داده مى شود که کوهن از حیث هستى شناختى واقع گرا بوده و نگرش ضد واقع گرایانه ى او در حوزه نظریه هاى علمى نیز ریشه در نگرش واقع گرایانه ى وى در حوزه ى تاریخ علم دارد.

بس ون فراسن در سال 1980 کتاب تصویر علمى را در دفاع از تجربه گرایى و مخالفت با واقع گرایى علمى منتشر کرد. ادعاى او این است که رویکرد ارائه شده بدیلى قابل قبول براى واقع گرایى است و پذیرش آن به لحاظ معرفت شناختى مخاطرات کمترى دارد. عنوانى که وى براى رویکرد خود برگزیده است، یعنى تجربه گرایى بر سازنده، گویاى این امر است که وى علاوه بر پایبندى به تجربه گرایى، رهیافتى را در قبال ساختار نظریه هاى علمى پذیرفته که ارائه ى نظریه هاى علمى را نوعى مدل سازى و درنتیجه، ابداعِ در مقابل کشف به شمار مى آورد. در بخش اول مقاله ى حاضر این رویکرد اجمالا معرفى شده است که شامل معرفى رهیافت ون فراسن به ساختار تئورى هاى علمى، مؤلفه هاى تجربه گرایى مؤثر در این رویکرد و نیز براهین و استدلال هاى مطرح شده علیه واقع گرایى مى شود، سپس به بررسى و نقد هر یک از آنها مبادرت شده است.