جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این مقاله پاسخ‌گویی به این سؤال اساسی است که چرا جامعة روان‌شناسی و تعلیم و تربیت ایران به اندیشه‌های نو در روش‌شناسی تحقیق نیاز دارد. برای پاسخ به این سؤال، نویسنده از برخی نتایج پژوهش خود در مورد بررسی «روش‌شناسی پژوهش در روان‌شناسی و علوم تربیتی در ایران»، با هدف آزمون چندین فرضیه از جمله این که «متون و منابعی که در کلاس‌های درسی دانشگاهی روش تحقیق در روا‌ن‌شناسی و علوم تربیتی مورد استفاده قرار می‌گیرند، عموما بر بنیادهای نظری فلسفة تحصّلی و پساتحصّلی استوارند» و «جامعة روان‌شناسی و تعلیم و تربیت ایران به این مسأله توجه جدّی ندارد که دانش روان‌شناسی و علوم تربیتی نیازمند نگرشی نو به مبانی فلسفة علم و بهره‌گیری کافی از روش‌های کیفی و ترکیبی و نوآوری در روش‌شناسی پژوهشی است» و... بهره گرفته و به نتایجی رسیده که خلاصه آن در این مقاله مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

فرهنگ سازمانی از مهم‌ترین عناصر سازمانی است که بُعد معنایی را شکل می‌دهد. رفتار انسانی در سازمان در پرتو چنین عنصری تفسیر و شناخته می‌گردد، فرهنگ سازمانی، خود تحت پارادایم‌های روش‌شناختی متعددی تجزیه و تحلیل گردیده است، از پارادایم کارکردی ـ ساختی گرفته تا پدیدار‌شناسی و هرمنوتیکی که به دنبال فهم معنایی و تاریخی از آن است. این مقاله سعی کرده تا در ابتدا تأثیر روش‌شناسی هرمنوتیک را در دانش سازمانی نشان دهد، آنگاه با نگاه تاریخی به موضوع فرهنگ سازمانی از دریچه روش‌های مذکور و با تأکید بر روش‌های معنا‌کاوانه و تفسیری به تجزیه و تحلیل آن بپردازد.

این پژوهش به روش‌شناسی و روش‌های تحقیق ویلیام جیمز در روان‌شناسی دین بر اساس کتاب انواع تجربه دینی می‌پردازد. روش‌شناسی وی عمدتا در چارچوب‌های روش تجربی، روش پراگماتیستی، پدیدارشناسی و داوری معنوی قرار دارد که در مجموع، قابل ارجاع به روش پراگماتیستی و پدیدارشناسی است. روش‌های تحقیق ویلیام جیمز بیش‌تر در چارچوب پژوهش‌های کیفی قرار دارد که از شیوه‌های درون‌نگری، موردپژوهی، مطالعه زنجیره‌ای، مطالعه مقایسه‌ای و اسناد فردی بهره می‌برد. در پایان نیز ملاحظات مبنایی و روش‌شناختی خواهیم داشت.

از دیرباز اندیشمندان انباشت معرفت علمی را یکی از خصایص مهم علوم دانسته و معتقد بوده‌اند که ما با تکیه به یافته‌های علمی دیگران تلاش می‌کنیم تا بر حل مسایل نظری و عملی خود فایق آییم. از دیرباز مشاهده شده که هریک از پژوهشگران براساس دانسته‌ها و تجربیات خود و دیگران سعی نموده تا در عرصة خاصی از علم به تحقیق پرداخته و نتایج کار خود را به طرق مختلف به اطلاع دیگرانی که در موضوعی خاص دست به تحقیق زده و به نتایج مشابه و گاه به نتایج کاملاً مخالف با یکدیگر رسیده‌اند، برساند. آنچه در این میان بسیار مهم می‌باشد، این است که چگونه از ورای این همگونی‌ها یا ناهمگونی‌های یافته‌های علمی، با استفاده از روش‌های علمی معتبر، به نتایج و یافته‌های مشترک دست یابیم. روش فرا - تحلیل، به دلیل یاری رسانیدن به پژوهشگران برای ترکیب نتایج تحقیق در یک چارچوب کمّی فراهم گردیده است. این مقاله سعی در شناسایی روش فوق و رویه‌هایی که منجر به ترکیب نتایج از تحقیقات گوناگون می‌گردد، دارد.

پژوهشگران علوم انسانی برای بازنگری پیشینه موضوعهای پژوهشی وکشف روابط جدید در میان تعداد زیادی از پژوهش هایی که قبلا انجام شده، از روشی به نام فراتحلیل استفاده می‌کنند. گلاس واژه فراتحلیل را به معنی تحلیل آماری نتایج پژوهشها با هدف ترکیب یافته‌ها برای اولین بار به‌کار برد. شواهد حاکی از آن است که اینک فراتحلیل، روش پذیرفته‌شده‌ای است، وکاربرد آن در علوم انسانی رو به فزونی می‌باشد. با توجه به اینکه تعداد پژوهشهای انجام شده در زمینه علوم انسانی قابل توجه می‌باشد ضروریست که با انجام پژوهش‌های فراتحلیل زمینه کاربست دقیق و علمی یافته‌ها را در جامعه فراهم آورد. در این مقاله سعی شده است تعریف، کاربرد، و مراحل انجام پژوهش فراتحلیل هم‌چنین، مفهوم اندازه اثر، رویکردهای مهم فراتحلیل، چگونگی تدوین یک گزارش فراتحلیل و ارزشیابی آن به زبان ساده بیان گردد.

برای نشان دادن نحوه شکل‌گیری روش‌های پژوهش در علوم انسانی و هم‌چنین موقعیت این علوم در عصر حاضر و جایگاه واقع‌گرایی انتقادی به عنوان رویکردی نوین در گستره اندیشه بشری در این زمینه‌، در این مقاله مروری داریم، بر تحولات تاریخی مبانی نظری روش‌های پژوهش که منجر به شکل‌گیری روش‌های موجود در علوم طبیعی و اجتماعی شده است. این مرور، اولاً، تداوم مسایل را نشان می‌دهد، ثانیاً، اندیشمندان دیگری را که با این مسایل دست و پنجه نرم کرده‌اند و ثالثاً، زمینه و بستر ظهور واقع‌گرایی انتقادی، به عنوان رویکردی جدید در علوم طبیعی و اجتماعی را نشان می‌دهد.

در مقاله حاضر، پس از اشاره کوتاهی به اهمیت مطالعات آینده‌اندیشانه و چگونگی انجام این مطالعات و میزان اعتبار نتایج آنها، به این پرسش پرداخته می‌شود که راز اهمیت علوم انسانی در مقایسه با علوم دیگر در چیست؟ بر مبنای پاسخی که برای این پرسش اساسی ارایه گردیده، برخی آموزه‌ها در خصوص زمینه‌سازی برای ایجاد صورت مطلوبی از علوم انسانی پیشنهاد شده است.