جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رسالۀ اَضحویّۀ ابن‌سینا در‌بر‌دارندۀ دیدگاه هرمنوتیکیِ خاصّی در باب گزاره‌های اعتقادی قرآن و روایات است. وی در این رسالهآورده است که این گزاره‌ها را عموماً باید به معنای حقیقی گرفت نه به معنای مَجازی، امّا ظاهر این گزاره‌ها برای رسیدن به اعتقادات واقعی برای خواصّ حجّت نیست، زیرا دست شرع از آشکار ساختن حقایق اعتقادی برای عموم بسته است. این مقاله به گزارش، تحلیل و نقد این دیدگاه که به یک معنا چالشی بزرگ در برابر امکان تولید علم دینی نیز هست، اختصاص دارد. دیدگاه یادشده که دستاویزِ مخالفان ابن‌سینا هم قرار گرفته است، افزون بر اشکالاتی که خود بدان‌ها مبتلاست؛ با دیگر آرای ابن‌سینا نیز سازگار نیست و او در آثار بعدی خود بر آن پایدار نمانده است.

نسبی­گرایان قائلند که هیچ معیار مطلقِ عینیِ جهان­شمولی وجود ندارد و بنابراین، همة داوری­ها زمینه‌محورند. از­این­رو، تمام امور ـ‌‌ از امور مربوط به زیبایی­شناسی گرفته تا معارف بشری و حتی اصول اخلاقی­‌ ـ نسبی­اند؛ یعنی، در نسبت با زمان، مکان و فرهنگی خاص معنا می­یابند. ازاین­رو، هر فردی/ سنتی هر کاری انجام دهد، بنا به بسترِ فرهنگی - اجتماعیِ خاصی که در آن قرار دارد، صائب و محِقّ است. پُلفایرابند، فیلسوف نسبی­گرای اتریشی­آمریکایی، نخست میان دو نوع نسبی­گرایی تمییز نمی­نهد: نسبی­گرایی سیاسی و فلسفی. ما در این مقاله با تمرکز بر نسبی­گرایی سیاسی فایرابند نشان می­دهیم که نسبی­گراییمدِّ نظر او ابداً تساوی­گرایی نیست، بلکه ملاحظات انسان­گرایانه­ مرکزِ ثقل نسبی­گرایی او است. در پرتو همین ملاحظات است که او پلورالیسم، دموکراتیسم و آنارشیسم نظری را بر دیگر مکاتبِ رقیب ترجیح می‌دهد.

«شهر اسلامی» انگاره‌ای است که سؤالات بسیاری در باب چیستی، ماهیت و ویژگی‌های آن مطرح بوده است و نظام‌های علمی گوناگون، از زوایای مختلف بدان پرداخته و تلاش در تبیین و تشریح آن داشته‌اند. با این حال، مروری انتقادی بر ادبیات مربوطه، نشانگر حجم بالایی از سوءتعبیرها و آشفتگی‌ها درباره این انگاره و مفاهیم، موضوعات و اهداف مرتبط با آن است. بر این اساس، شهر اسلامی انگاره‌ای است مبهم، فاقد تعریفی کاربردی و غیرشفاف که توصیفی فراگیر از ابعاد آن وجود ندارد. به طور کلی چهارچوب نظری جامعی که ماهیت و پیچیدگی شهر اسلامی را به طور جامع نشان دهد، ارائه نشده است. مقاله حاضر در پی آن است تا با ترکیب نظری ادبیات مربوطه، چهارچوبی مفهومی برای انگاره «شهر اسلامی» تبیین کند. در این راه از تکنیک تحلیل چهارچوب مفهومی استفاده شده است که ادبیات میان‌رشته‌ای در خصوص شهر اسلامی را مرور کرده، الگوها و مشابهت‌های موجود آنها را شناسایی نموده و آنها را ذیل مفاهیم و دسته‌های متمایز اما به هم‌پیوسته ترکیب می‌نماید. مقاله نه دسته شامل هجده مفهوم را شناسایی کرده است که همراه با یکدیگر، جهانِ نظری شهر اسلامی را تشکیل می‌دهند که هر یک از مفاهیم بیان‌کننده معنایی مستقل از چهارچوب مفهومی هستند.

مقاله‌ به بررسی این سؤال می‌پردازد که جامعه‌شناسی تاریخی چگونه توانسته است تقابل تاریخ (تفرید) و جامعه‌شناسی (تعمیم) را حل کرده، آنها را در یک قالب واحد جمع کند؟ برای پاسخ به این پرسش، مقاله با اتکا به روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا بر جدال تعمیم و تفرید تمرکز پیدا کرد و سپس با بررسی ویژگی‌ها و اختصاصات هر یک از دو رشتۀ جامعه‌شناسی و تاریخ، تمایزات آنها را برجسته ساخت. در بخش بعد، به‌طور مشخص جامعه‌شناسی تاریخی، ویژگی‌ها و انواعش معرفی شد. در پایان نیز با نگاه به چگونگی حضور ویژگی‌های جامعه‌شناسی و تاریخ در هر یک از انواع جامعه‌شناسی‌ تاریخی، چگونگی ترکیب تاریخ و جامعه‌شناسی‌ در انواع جامعه‌شناسی تاریخی نشان داده‌ شد. مشخص شد که هر یک از انواع جامعه‌شناسی تاریخی، به لحاظ هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و یا اهداف، به یکی از رشته‌های تاریخ یا جامعه شناسی نزدیک است.

wاین نوشتار تلاش می‌کند، دانش جغرافیا را آسیب­شناسی کند، تحلیلِ محتوای صد مقالۀ اخیر مجلات جغرافیایی نشان می­دهد که هستی­شناسی، شناخت­شناسی و روش­شناسی جغرافیا به ترتیب دچار سه آسیب شده است: 1. فضای جغرافیایی به فضای عینی فروکاسته شده است و فضای ذهنی و فضای زندگی نادیده گرفته شده­اند؛ 2. جغرافیا تنها بر فلسفه­ تحلیلی تکیه زده، در شناخت فضا تنها به حس­ ـ تجربه و خِرَد ـ استدلال بسنده کرده است، از فلسفۀ هرمنوتیک و از زبان که نقش کارایی در شناخت «فضای زندگی» دارد، تهی­دست مانده است؛ 3. جغرافیا تنها بر روش تجربی­ـ تحلیلی پافشاری کرده و از روش هرمنوتیکی که در آن انسان­ها به‌سانِ سوژه درنظرگرفته ­می­شوند نه ابژه بی­بهره مانده است. فضای جغرافیایی را تنها، فضای عینی دانستن، عدم احساس نیاز به «زبان» را به دنبال می­آورد که پیامدش، بی­بهره ماندن جغرافیا از روش‌شناسی هرمنوتیکی است­.

در هفتاد سالی که از ابداع نظریۀ بازی گذشته است، فیلسوفان هم به خوبی از ابزارهای این نظریۀ ریاضیاتی در مسائل فلسفی سود جسته و هم مفاهیم نظریه را با موشکافی­ های خود روشن ­تر ساخته­ اند. این مقاله، ضمن ایجاد تمایز میان این دو رویکرد، به شقّ اول این رابطۀ دوسویه، یعنی استفاده از ابزارهای نظریۀ بازی در فلسفۀ علوم اجتماعی، خواهد پرداخت. نخست به این امر توجه می­شود که چرا در بیان تاریخی کاربست­های این نظریه مواردی از صدها سال پیش از ابداع نظام‌مند نظریۀ بازی به گواه گرفته می­شوند؛ پس از آن با بیان نمونه ­هایی از تبیین ­های مبتنی بر نظریۀ بازی در علوم سیاسی و آموزۀ یگانگیِ دانش­ ها، به بیان دوراهۀ زندانی به عنوان مثال شاخص در این نظریه پرداخته می‌شود‌ و از سودمندی و کارایی نظریۀ بازی برای فلسفۀ علوم اجتماعی دفاع خواهد ­شد. اما کاربست نظریه در تبیین ­های علوم اجتماعی با معضلاتی نیز مواجه است که کوشش شده، به اساسی ­ترین آنها اشاره شود.

آن دسته از تجارب سازمانی که در هیچ­کدام از دسته­بندی­های دانش موجود جای نمی­گیرند، چالشی برای یادگیری سازمانی، که عمدتاً بر رویکرد علمی و تجربی تکیه می­کند، فراهم آورده است. برای شناخت و یادگیری از این تجربیات بدیع، نیازمند به­کارگیری روشی کارآمد هستیم. هدف این پژوهش ارائه و بررسی شیوه نوین هفت مرحله­ای است که در آن فرایندهای روایتگریسازمانی، این نوع یادگیری را امکان­پذیر می­سازد. با به­کارگیری این روش، بازیگران سازمانی فهمی مناسب از تجارب بدیع به­دست می­آورند، درباره معانی مشترک آن به توافق می­رسند و از آن برای اقداماتی هماهنگ بهره می­گیرند. همچنین، از طریق روایت، بازیگر خاطرات تجربیات بدیع خود و چگونگی دستیابی به آنها را استخراج می­کند و این کار باعث ایجاد گزینه­های جدید برای برخورد با تجارب بدیع در حال ظهور می­شود. این مقاله، چهارچوب داستان‌سرایی ریزمن را، که برای تجربیات شخصی مطرح شده است، بررسی و سپس آن ­را به­صورت مدلی برای استفاده در سازمان اصلاح می­کند. در مرحله دوم، فرضیه «مناسب بودن این چهارچوب برای سازمان‌های ایرانی» را به نظرخواهی گذاشتیم که نتایج تحقیق فرضیه پژوهش را تأیید کرد.