جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سبک و نحوۀ سخن گفتن قرآن مجید با انسان، همواره یکی از خدشه‌های ذهنی انسان به‌خصوص دین‌پژوهان معاصر است که ذهن آنها را می‌گزد. به باور نویسنده قالب تجلی این سبک را باید در حقیقتی به نام «نطق قرآن» جست‌وجو کرد. بر اساس قراین لغوی و روایی، معنای «انتقال و ارائۀ پیام و مراد» در واژۀ «نطق» نهفته است و این پیام و مراد شاید از طریق سازوکارهای حسی مانند الفاظ و اصوات (نطق محسوس) یا سازوکارهای عقلی (نطق معقول) محقق شود.فرضیۀ مقاله آن است که وحی بیانی، یکی از اقسام نطق وحی قرآنی به‌شمار می‌آید که در نهایت به اثبات مبنای ترجمان‌خواهی قرآن در وحی قرآنی منجر می‌شود.

برخی معتقدند که حدیث‌پژوهی ابن ابی‌جمهور احسایی در سدۀ نهم و نوع عملکرد علمی وی، زمینه‌ساز مکتب اخباریگری در سده‌های بعدی شد و با این تحلیل، احسایی را در جریان نص‌گرایان و عقل‌ستیزان جای داده‌اند. این مقاله سعی دارد با بازخوانی نوع نگاه احسایی به عقل (به‌عنوان مهم‏ترین شاخص جدایی نص‏گرایی و عقل‏گرایی) و با استناد به شواهدی از آثار کلامی، فقهی و حدیثی احسایی، او را از جرگۀ نص‏گرایان خارج و پیشتازی او برای اخباریگری را نقد کند. پس از شرح حال و آثار ابن ابی‌جمهور، تأثیرپذیری وی از مکتب کلامی ـ حدیثی حله و آرای فلاسفه، اعتماد به عقل در عقاید و عقل عملی، توجه به رابطۀ عقل و شرع و توجه به دلیل عقل به‌عنوان یکی از ادلۀ احکام، از شواهدی است که برای عقل‌گرایی ابن ابی‌جمهور و جدایی او از اخباریان طرح شده است. روش تحقیق در این نوشتار اسنادی، توصیفی و تحلیلی است که با استفاده از متون مختلف اسلامی انجام گرفته است.

مقالۀ حاضر به بررسی چگونگی استنباط حکم فقهی «قبول ولایت از طرف جائر» با تکیه بر آیات قصص قرآن و استناد به آیۀ کریمۀ «قَالَ اجْعَلْنِی عَلَى خَزَآئِنِ الأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ» (یوسف: 55) می‌پردازد. اندیشۀ سیاسی شیعه که حکومت را در اقتدار الهی و پیامبر (ص) و جانشینان معصوم (ع) ایشان می‌داند، از دوران غیبت کبری مسئلۀ «ولایت از طرف جائر» را وارد ادبیات فقه سیاسی کرده و بخش مهمی از آن را به خود اختصاص داده است؛ هرچند حرمت ذاتی همکاری با حاکم جائر مسجل است؛ مشکلات عدیده و تنگناهای موجود جامعه و مجوزهایی که از طرف ائمۀ اطهار (ع) در تصدی بعضی از مشاغل در حکومت‌های جور وارد شده، فقهای شیعه و اهل سنت را یاری رسانده است تا با استناد به این آیۀ کریمه برای احقاق حق، گسترش عدالت و اجرای احکام الله، پذیرش این‌گونه ولایت را جایز بدانند.

بینامتنیت بر این اندیشه استوار است که هیچ متن مستقلی وجود ندارد، بلکه متون از یکدیگر وام می‌گیرند و میان آنها رابطۀ تنگاتنگ و دوسویه‌ای وجود دارد. بر اساس این نظریه هر متنی زاییدۀ متون گذشته یا معاصر است؛ به‌گونه‌ای که متن تازه (حاضر) خلاصه‌ای از متن یا متون متعددی (غایب) است. هدف از این مقاله «جستار بینامتنی عهدین در دعای سمات» است که با روش توصیفی - تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای مطرح می‌کند که میان عهدین (کتاب مقدس) و دعای سمات رابطۀ بینامتنی وجود دارد. رابطۀ موجود از نوع بیان مضامین و مفاهیم مشترک است، لذا عباراتی مشابه عبارات کتاب مقدس در دعای سمات وجود دارد. بیشترین تکرار بینامتنی از نوع اجترار (نفی جزیی) است که عیناً متن غایب (عهدین) در متن حاضر (دعای سمات) نمود می‌یابد. همچنین نمونه‌هایی از نوع امتصاص (نفی متوازی) نیز در آن وجود دارد.