جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده حوزة علوم دین، معارف اسلامی و فلسفه حوزه‌ای فراملی است که از سویی از دیرینگی برخوردار است و از سوی دیگر در ابعاد جهانی مورد التفات، احترام، انتقاد و عنایت و دشمنی است که در آن، آموزش و مقولة پژوهش نیز پا به پای مقارنت و معاضدت تحولات آن مورد توجه بوده است. در حال حاضر توجه به امر پژوهش در این عرصه عمیق‌تر و دغدغة اصلی فرهیختگان این عرصة ملی و بین‌المللی است. این نوشتار ضمن مفهوم‌شناسی و پیشینه‌کاوی شاخصه‌ها و مؤلفه‌های اساسی، عمدة بحث را به سمت و سوی مقوله پژوهش در حوزة معارف دینی و تعلیم و تربیت اسلامی سوق داده و با بیان مسئله، اهداف ، اهمیت و محوریت موضوع و سپس مفهوم‌شناسی در صدد تبیین نظام علمی روش تحقیق این وادی و ارائة ساختار مناسب «نظام‌پژوهشی» حوزه‌محور است. این مهم با تبیین مأموریت نظام‌پژوهشی و اهدف آن و وظایف مدیریت دانایی‌محور و پژوهش‌مدار صورت گرفته و سپس الگوی خط مشی‌گذاری نظام پژوهش و مؤلفه‌های جامع در چهارده محور در کانون بررسی قرار گرفته و به مقولة آموزش و تأثیر آن در پژوهش حوزه اشاراتی شده است.

چکیده علم کلام در جهت فهم، تبیین، توجیه و دفاع از تعالیم دینی شکل گرفته است. متکلم نقش واسطه میان نصوص دینی و ذهن و زبان مخاطبان را بر عهده داشته و غالباً همگام و همراه با تحولات زمانه و زمینه، تغییراتی در مفهوم‌سازی و بهره‌جویی از دستگاه‌های مفهومی موجود ایجاد کرده است. به موازات تطور و تحول در علم کلام، طبقه‌بندی تعالیم دینی به طور عام و آموزه‌های اعتقادی به طور خاص نیز دچار تحول شده است. گرچه لزوماً این تحول به معنای کامل‌شدن و دقیق‌تر شدن نبوده است، ولی بیشتر، سمت و سوی دقت در روش‌شناسی و عمق در محتوا را پی‌ می‌گرفته است. به هر میزان که در روش‌شناسی‌ها دقت بیشتر صورت گرفته، محتوا دچار تحول شده و طبقه بندی ارائه شده از تعالیم دینی نیز عینی‌تر شده است. طبقه‌بندی‌های جدید ارائه شده از تعالیم دینی در بستر دانش تفسیر قرآن کریم و دانش کلام، به تدریج جایگاه خویش را در هندسة معرفت دینی بازیافته و سهم مؤثری در بازسازی، نوسازی و تنسیق دانش کلام ایفا خواهد کرد. این نوشتار گزارشی از تطورات دانش کلام در عرصة روش‌شناسی و طبقه بندی تعالیم دینی، فراروی خواننده ارجمند قرار می‌دهد.

چکیده تبیین علمی پدیده‌ها به صورت قیاسی و استنتاج قضایایی از قضایایی عام‌تر، یکی از روش‌های بسیار مهم برای کشف فرایندهای علّی و ارتباط ضروری میان پدیده‌هاست. تبیین در عین اینکه، خود با بهر‌گیری و ارجاع به قوانین عام صورت می‌پذیرد، از جمله شیوه‌های کشف روابط و نیل به قوانین عام است. تبیین علمی عمدتاً با هدف یافتن پاسخ برخی چرایی‌ها صورت می‌گیرد؛ سؤالاتی که مطلوب در آنها روشن ساختن اصل و چگونگی ضرورت وقوع حادثه‌ای، فرایندی یا نظم خاصی در شرایط معین است. به عبارت دیگر، معین کردن شرایط اولیه و زمینه‌های آفاقی و انفسی خاص که با فرض وجود آنها، تحقق مبین ضرورت و قطعیت می‌یابد. به بیان روشنی‌تر، تبیین استدلالی قیاسی است که مقدمات آن از یک یا چند قانون عام آزمون پذیرد و یک یا چند گزاره شخصی و آزمون پذیر و حاکی از خارج تألیف یافته و نتیجه آن، کشف رابطه یا نظم خاصی است که محقق درصدد شناسایی و تبیین آن بر آمده است. مؤلف در این نوشتار درصدد است تا با ذکر نمونه‌های گویایی، جایگاه تبیین در کشف و توضیح روابط میان وقایع و پدیده‌های اجتماعی را تشریع کند.

چکیده ترجمه عبارت است از انتقال معنی و مقصود، از زبان مبدأ به زبان مقصد. در هر زبانی دو رکن اساسی وجود دارد: یکی «صورت» و دیگری «معنی». «صورت زبانی» همان ساختار دستوری و قالبی است که معنی در آن ابراز می‌شود. «ترجمة معنایی» ترجمه‌ای است که در صدد است «معنی» را از زبان مبدأ به زبان مقصد منتقل سازد و تمام تلاش مترجم را برای جلوگیری از انتقال «صورت زبان مبدأ» به زبان مقصد به کار می‌گیرد. برای رسیدن به ترجمة معنایی، فرایندهایی باید طی شود که مهم‌ترین آنها «فرایند کشف معنی» است که برای دست‌یابی به آن، مترجم باید علاوه بر دانش زبانی، به اطلاعات دیگری نیز مجهز باشد. توجه به انواع معنی، انواع ترجمه، مراحل اساسی در ترجمه، و... مترجم را در رسیدن به ترجمة معنایی مدد می‌رساند. این مقاله، به اختصار می‌کوشد این نظریه را که در روش‌شناسی ترجمه، روشی نو، بسیار پرکاربرد و اثرگذار است، به اهل فن ترجمه به ارمغان آورد.

چكيده تحليل محتوا يكي از مباحث مهم و كاربردي است كه پژوهشگران با استفاده از اين روش، به وارسي داده‌هاي خود مي‌پردازند. روش تحليل محتوا كمّي است و در مباحث علوم اجتماعي كاربرد زيادي دارد. از اين طريق مي‌توان به تحليل گفتار، نوشتار، از قبيل مقالات، كتاب‌‌ها، سنخراني‌ها، فيلم، تصاوير، حركات، نحوۀ اداي كلمات، تكرار كلمات، لحن به‌كار رفته در كلام و غيره پرداخت. تحليل محتوا به محقق كمك مي‌كند تا لايه‌هاي پنهان و زيرين پديده‌هاي مرتبط با موضوعِ پژوهش را بدست آورده، به اهدافي كه پژوهش در راستاي آن انجام مي‌گيرد، نزديك شود. اين مقاله با رويكرد تحليلي و اسنادي به بررسي كم و كيف تحليل محتوا مي‌پردازد.

چکیده تحلیل محتوا از کاربردی‌ترین روش‌های پژوهشی در علوم انسانی، اجتماعی و رفتاری است. این روش برای توصیف عینی، منظم و کمی محتوای ارتباطات، برای تفسیر و پی‌بردن به نگرش درونی به کار برده می‌شود و در صدد است با شناخت چرایی، اهداف و سبک‌های ارائه پیام، نظر یا عقیده‌ای خاص را، که محور اصلی هر نوشته یا اثری است، با استفاده از مدل‌های عملکردی ـ ارتباطی، توصیف، و تبیین کند. که در این راستا، خوانایی متن بیش از هر چیزی مد نظرش است. تأکید بر خوانا بودن به معنی روش تخمین احتمال موفقیت خواننده در خواندن و درک یک متن یا نوشته است که در تحلیل محتوا به ویژه در بررسی منابع مکتوب ارتباطی اعم از کتاب‌ها، نشریات، سخنرانی‌ها، اخبار و اسناد و مدارک کاربرد بیشتری دارد. این مقاله، ضمن بررسی روش تحلیل محتوا، مهم‌ترین روش‌های سنجش خوانایی از جمله فرمول فلش، گانینگ، کلوز، فلش ـ کین کید، پاور؛ سامنر؛ وکرل و روش تعیین میزان دعوت به پژوهش یا ضریب درگیری ویلیام رومی را تفصیل مورد بررسی قرار داده است.

چکیده دانشمندان بر این باورند که پیشرفت‌های شگرف بشر در علوم گوناگون، از جمله سیاست‌گذاری‌ها در سطح دولت، مرهون استفاده از روش‌های تحقیق مناسب در آنهاست؛ اما اینکه چه روش‌های وجود دارند و کدام روش، متناسب با کدام علوم است، به مباحث روش‌شناسی نیاز دارد تا از طریق آنها و ارائة اصول و مبانی، روش متناسب با علوم را مشخص کرد. در این نوشتار ابتدا مکاتب روش‌شناسی ـ روش‌شناسی اثبات‌گرایی، روش‌شناسی تفسیری و روش‌شناسی انتقادی ـ و مبانی فلسفی آنها ـ هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی ـ بررسی، و به تأثیر این مکاتب بر سیاست‌گذاری دولتی پرداخته شده است. روش‌شناسی اثبات‌گرایی مقتضی این نوع سیاست‌گذاری است که سیاست‌ها و قوانین حاکم بر رفتار اجتماعی انسان‌ها در عالم خارج وجود دارند و کار سیاست‌گذاران این است که آنها را کشف کنند و در اختیار مراکز مرتبط برای مشروعیت بخشیدن به آنها قرار دهند؛ اما روش‌های تفسیری و انتقادی که تقریباً نتایج مشابه دارند، مقتضی سیاست‌هایی است که از طریق تعامل میان صاحبان قدرت و گروه‌های سیاسی و یا از طریق طبقة حاکم و کسانی که ابزار تولید را در اختیار دارند، به دست می‌آیند.

چکیده در تصحیح نسخه‌های خطی عموماً، اختلاف نسخ را به صورت پاورقی در زیر صفحه نشان می‌دهند. بر این روش اشکالاتی وارد کرده‌اند از جمله این‌که متن را شلوغ و فضای زیادی اشغال می‌کند و در نهایت، نسخه‌ها را به صورت کامل گزارش نمی‌کند. در کنار این روش، شیوة دیگری وجود دارد که به آن، «سازوارة انتقادی» یا «شیوة ریتر» می‌گویند. در این روش، برخلاف «شیوة پاورقی»، در داخل متن هیچ علامتی قرار نمی‌گیرد و اختلاف نسخه‌ها به طور کامل گزارش می‌شود و نسخه‌ بدل‌ها فضای کمی را اشغال می‌کند و میان نسخه ‌بدل‌ها و توضیحات مصحح کاملاً تفکیک می‌شود. این شیوه، نخست در خصوص کتاب مقدس به کار رفت و بعدها هلموت ریتر، آن را دربارة کتاب‌های اسلامی به کار برد. در این مقاله با شیوة سازوارة انتقادی و روش خواندن و تدوین آن آشنا می‌شویم.