جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«قرائت‏پذیرى دین‏» یا «قرائت‏پذیرى متن دینى‏» یکى از مهمترین مباحثى است که امروزه در ادبیات روشنفکرى از جایگاه خاصى برخوردار مى‏باشد و نواندیشان دینى در کشورها از قرائت‏پذیرى دین به صورت افراطى حمایت مى‏کنند و بر این اساس، فهم علماى دین و قرائت رسمى از آن را مشتمل بر خطاهاى معرفت‏شناسانه و روش‏شناسانه مى‏دانند که باید مورد بازسازى قرار گیرد . قرائت‏پذیرى دین متکى بر اصول و مبانى‏اى است که بیشتر، ریشه در هرمنوتیک فلسفى با رویکرد گادامرى آن دارد . نوشتار حاضر تلاشى است در جهت تبیین و نقد و بررسى نظریه قرائت‏پذیرى دین و مبانى‏اى که این نظریه بر آن استوار است .

نویسنده در این مقاله پس از بیان معناى لغوى و اصطلاحى تفسیر به نقش پیامبر صلى الله علیه و آله، اهل بیت علیهم السلام و بعضى از صحابه در تفسیر قرآن پرداخته و مى‏گوید اولین مفسر قرآن، نبى مکرم اسلام صلى الله علیه و آله و بعد از او، مفسران واقعى قرآن، امام على علیه السلام و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام مى‏باشند که طبق حدیث ثقلین، قرآن و عترت پیامبر صلى الله علیه و آله از هم جدا نمى‏شوند تا در حوض کوثر پیامبر صلى الله علیه و آله را ملاقات کنند . نویسنده با استناد به متابع معتبر اهل سنت، امام على علیه السلام را به عنوان منابع اصلى تفسیر در عصر صحابه بیان مى‏کند و نیز امام على علیه السلام را اصلى‏ترین و برترین مرجع بعد از رسول خدا مى‏داند .

یکى از عوامل مؤثر در تمدن و فرهنگ، وجود اندیشه و تفکر است . فیلسوفان در تمدن و فرهنگ سازى نقش بسیار مهمى را ایفا مى‏کنند . از این رو اکثر فلاسفه غرب و تعدادى از متفکران شرق، تمام علم، اندیشه، پیشرفت و تعالى آن را ارمغان دنیاى غرب مى‏دانند، و به دنبال آن برترین تمدن و فرهنگ را به آنها نسبت مى‏دهند، و فعالیت علمى و فلسفى دانشمندان اسلامى را نادیده مى‏انگارند . یکى از فیلسوفان غربى که در تدین و انصاف او شکى نیست، اتین ژیلسون فیلسوف معاصر و مشهور فرانسوى است . ژیلسون در بعضى از کتابهایش معتقد است، فلسفه مسیحى و یهودى وجود دارد ولى در تحقق فلسفه اسلامى تردید نموده و یا آن را انکار مى‏کند . ژیلسون در کتاب «تاریخ فلسفه مسیحى در قرون وسطا» فلسفه مسلمانان را با عنوان فلسفه عربى (Arabian philosophy) و فلسفه مسیحى را با عنوان (christian philosophy) ذکر کرده است . و همچنین پایان فلسفه اسلامى را تا «ابن رشد» مى‏داند . ژیلسون در کتاب یاد شده، در باره فلاسفه اسلامى به صورت خیلى مختصر مطالبى را بیان کرده است . از این رو، در این پژوهش به بررسى و نقد سه موضوع اساسى پرداخته‏ایم: الف) آیا فلسفه مسیحى یا اسلامى داریم؟ ب) آیا فلسفه با عنوان عربى صحیح‏تر است‏یا با عنوان اسلامى؟ ج) چرا ژیلسون (مانند اکثر فلاسفه غرب) پایان فلسفه اسلامى را تا «ابن رشد» مى‏داند؟

گرچه شیعیان عراق، حدود سه چهارم عرب‏هاى آن کشور را تشکیل مى‏دهند، ولى اهل سنت عراق، در طول تاریخ، حضور سیاسى ضعیفى را براى آنها فراهم آورده‏اند . بر عکس، اقلیت عرب سنى از زمان عثمانى‏ها، رهبرى عراق را در دست داشتند، و با سوق دادن شیعیان به سوى یک توزیع نابرابر جغرافیایى، از مزایاى انحصارى قدرت سیاسى بهره گرفته‏اند . به این معنا که، شیعیان را همواره در مناطق روستایى فقیرنشین جنوب عراق متمرکز کرده‏اند، اما خود اغلب در شهرهاى عمده و بزرگ، بویژه در پایتخت (بغداد) ساکن شده‏اند، در نتیجه، در موقعیتى قرار گرفتند که بهتر مى‏توانستند از آموزش و پرورش غیرمذهبى سود برده، دسترسى بیشترى به حرفه‏هاى مدرن و عضویت در هیات حاکمه را داشته باشند . افزون بر آن، اکثر حاکمان عراق با متعهد ساختن خود به ایجاد یک جامعه لائیک، محرومیت‏بیشترى را بر جامعه شیعه مذهب عراق، در دستیابى به مزایاى اجتماعى و سیاسى فراهم کردند . واکنش شیعیان به این موقعیت اسفبار چه بوده است؟ آیا جامعه شیعى تلاشى براى رفع محرومیت‏سیاسى و اقتصادى خود انجام نداده است؟ این مقاله در صدد پاسخگویى به این پرسشها است .

رادیو، تلویزیون، ماهواره و اینترنت در زمینه‏هاى اجتماعى، سیاسى، اقتصادى و فرهنگى، اطلاعات متنوعى در اختیار علاقه‏مندان قرار مى‏دهند . با وجود این، نمى‏توان منکر نقش منفى و تخریبى این رسانه‏ها شد . یکى از راه‏هاى بیمه‏سازى فرهنگ دینى، آداب و رسوم ملى، شناخت دقیق و موشکافى ابزارها و مدلهایى است که این رسانه‏ها از آن بهره مى‏گیرند و مطمئنا یکى از این ابزارها «مسائل زنان‏» است . این پژوهش، حقوق زنان را از نگاه رادیوهاى خارجى که به زبان پارسى پخش مى‏شود مورد بررسى قرار مى‏دهد .

نگارنده پس از توضیح برخى مفاهیم و اصول معرفت‏شناختى نظریات فقهى، با توجه به ثابت‏بودن احکام شرعى در دین مبین اسلام به استناد «حلال محمد حلال الى یوم القیامة ...» ، نقش تحولات اجتماعى در نظریات فقهى را مورد بررسى قرار مى‏دهد . و ضمن تقسیم و تبیین گونه‏هاى مختلف تغییر نظریه فقهى و ذکر مصادیقى از آن، این فرضیه را به اثبات مى‏رساند که تغییر احکام شرعى در اثر تحولات اجتماعى از نوع تفاوت حکم شرعى است نه از نوع نسخ آن .

در این نوشتار برآنیم که با استفاده از مفاهیم ساده، علم فیزیک و نور هندسى، چراغى را روشن سازیم که مى‏خواهد راه راست و حقیقت را واضحتر بنمایاند . این چراغ با استفاده از تمام مصادیق نور، راه روشنى را فرا روى ما مى‏نهد که مخاطب را با دیده دل به سمت هدف حقیقى رهنمون سازد . هدف، نشان دادن کعبه دل است، ولى هر چه چراغ راه، نورانیت‏بیشترى داشته باشد، مسیر حرکت نیز شناخته‏تر شده و پیدا کردن صراط مستقیم با سرعت‏بیشترى صورت مى‏گیرد

دستاوردهاى سریع علوم تجربى در قرون اخیر، و توانا ساختن انسان در تسلط بر طبیعت، موجب شد که انسان با یک گذر روانشناختى، علم تجربى را معیار همه علوم و معرفتها قرار داده و آن را بر صدر علوم بنشاند . اما چندى نگذشت که تدقیقات مطرح شده در فلسفه علم، بطلان تلقى فوق را اثبات نموده و روشن ساخته است که علم تجربى - در مقام نظر - هیچ برترى بر سایر علوم نداشته و از اساس معتبرى برخوردار نیست و در مقام تعارض میان علوم تجربى و معرفتهاى متعلق به حوزه‏هاى دیگر، هیچ دلیل منطقى بر ترجیح معرفتهاى تجربى، وجود ندارد .