جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در طول دوران امامت اهل‌بیت6 تحرکاتی در قالب قیام از جانب برخی صورت گرفته که در گزارشات تاریخی به آنها اشاره شده و هرکدام به لحاظ همسویی با اهداف اهل‌بیت پیامبر و امامان6 و یا متفاوت بودن با آن، شرایط خود را داشته‌اند. در دوران امام سجادA بعد از حادثه‌ عاشورا، سه قیام صورت می‌گیرد. اوّل، قیام مدینه در اواخر سال 63هـ.ق که با نام واقعه‌ حرّه از آن یاد می‌شود که در این قیام، جنایات و کشتار وحشیانه‌ای از سوی شامیان در مدینه رخ داده است و بدلیل حضور زبیریان و انگیزه‌ تصاحب خلافت از جانب آنان، نمی‌توانست نظر مساعد امامA را به همراه داشته باشد. قیام توّابین به‌عنوان دومین قیام، در سال 65هـ.ق از سوی آن دسته از اهالی کوفه شکل گرفت که خود را مقصّر در شهادت آل رسول‌الله در حادثه‌ عاشورا می‌دانستند. هدف آنان، توبه از کردار خویش به‌ وسیله جنگ با دشمنان اهل‌بیت6 و کشتن یا کشته شدن در این راه اعلام می‌شود. در گزاره‌های تاریخی، ارتباط و هماهنگی بین این قیام و امام سجادA یافت نشده است. قیام مختار، به‌عنوان سومین قیام در عصر امام سجادA در سال 66هـ.ق رقم می‌خورد. مختار که خود را مأذون از جانب محمد بن حنفیه معرفی می‌نمود، در زمان قیام توابین، با نوع حرکت و تدبیر آنان موافق نبود و آنان را همراهی نکرد. بنا بر برخی گزارشات تاریخی، می‌توان تا حدودی به رضایت امامA از حرکت مختار پی برد.

ارتباط با عالم ملکوت منحصر به وحی نمی‎گردد، بلکه نوعی از ارتباط وجود دارد که جنبه تشریعی نداشته و از آن تعبیر به تحدیث می‎شود و لذا محدَّث، نبی نیست. در میان محدَّثین، نام فاطمه سلام الله علیها نیز می‎درخشد و در واقع یکی از القاب ایشان، محدَّثه است یعنی کسی که ملائکه با او گفتگو میکردند و جبرئیل اخبار غیبی را به ایشان منتقل مینمود. جدای از اینکه مقام تحدیث یکی از مقامات والای اهل بیت: و حضرت زهرا سلام الله علیها است، باید گفت این مقام لوازم و آثاری دارد که از لوازم آن، تحت عنوان صفات پیشینی و از آثار آن، تحت عنوان صفات پسینی برای شخص محدَّث تعبیر می‎شود و معرفت نسبت به این صفات، آثار اعتقادی و برکات زیادی برای انسان‎ها و شیعیان به همراه دارد. در این مقاله این آثار اعتقادی مقام تحدیث، تحت دو عنوان صفات پیشینی و پسینی، مورد بررسی قرار گرفته است.

در عصر سید مرتضى (355 - 436 ه‍ ق) یکی از مهم‌ترین مجادلات کلامی بین امامیه و معتزله در بین علما جریان داشت. از دیدگاه سید مرتضی وجود امام معصوم(ع) و امام غائب لطف خداوند متعال است و امامیه معتقد است که خداوند از باب لطف هیچ‌گاه انسان‌ها را در روی زمین بدون حجت رها نمی‌کند و به همین علت امام دوازدهم را غائب از نظرها می‌دانند. این در حالی است که شیعیان به وجود ذاتی امام زمان(ع) نیز اعتقاد دارند. اما از نگاه معتزله و در صدر آنان قاضی عبدالجبار، لطف بودن امام مشروط به این است که امام در میان مردم حضور داشته و دسترسی به او امکان‌پذیر باشد. بنابراین در عصر غیبت، لطف بودن امام(ع) در حق مکلفان، تحقق نخواهد پذیرفت. در این صورت انجام دادن لطف بر خداوند، واجب نیست. بنابراین اعتقاد به غیبت امام(ع) با لطف بودن امامت، سازگاری ندارد؛ یعنی لازمه آن این است که ایجاد امام از طرف خداوند، واجب نباشد و این مؤلفه، برخلاف اعتقاد امامیه در مورد وجوب امام در هر زمان است. ما در این نوشتار در تشریح افکار سید مرتضی و نقد دیدگاه‌های قاضی عبدالجبار معتزلی در مورد مسأله غیبت امام زمان(عج) خواهیم پرداخت و با تبیین بخش‌هایى از نظریات آن‌ها و مناقشاتى که با معتزلیان دارد به بررسی تطبیقی بررسی اشکالات قاضی در مورد اصل غیبت امام و فلسفه آن به تفصیل سخن خواهیم گفت

نماز در مجموعه آموزه‌های دینی دارای جایگاه ویژه‌ای می‌باشد به‌گونه‌ای که شرط قبولی همه اعمال انسان و شرط عدم قبول او در قبولی و عدم قبولی نماز معرفی شده است. این مهم نشان از جایگاه نماز در تعالی انسان دارد. نماز امری است الهی که تحقق آن همانند سایر امور دارای ظاهر و باطن است که در متون دینی به هر دو جهت آن اشارت رفته است. تصویر ظاهری نماز همان است که با اعمال مخصوصه انجام گیرد، امّا روح و باطن نماز عبارتست از: اخلاص، حضور قلب، ذکر خداوند و تعظیم در مقابل او، امید و دلبستگی به ذات ربوبی، اعتماد و رکون به وجود سرمدی و محو شدن در مقابل ذات یکتایی که در مقابل عظمت و جلالت او قیام نموده است. در مقاله حاضر با استناد به آیات و روایات این مهم (نماز) از منظر ظاهر و باطن مورد واکاوی قرار داده و تنها راه ورود به باطن نماز حفظ آداب ظاهری و توجه به روح نماز دانسته شده است.

وقوع تجمعات و اعتراضات اجتماعی علیه جوانب مختلف جزئی و کلی مرتبط با حکومت‌ها امری رایج و حتی اجتناب‌ناپذیر است. امروزه شاهدیم هر ازگاهی در کشورهای مختلف اعتراضاتی به شکل‌های گوناگون به وقوع می‌پیوندد و گاه به خشونت و آشوب کشیده می‌شوند. امام علی1 در مواجهه با معترضان و مخالفان و آشوبگران دوران حکومت خود، مراتب و حدودی را رعایت و دستوراتی را صادر کردند؛ با توجه به جایگاه ایشان به‌عنوان امام معصوم1 می‌توان گفت: این دستورات، دستور اسلام است و هر قدر رفتار ما بر آنها بیشتر منطبق باشد، آن رفتار اسلامی‌تر خواهد بود. ایشان در مورد فحاشان اجازه برخورد فیزیکی و ضرب و شتم نمی‌دهند، مخصوصاً نسبت به کتک‌زدن بانوان که نهی امام1 بسیار شدیدتر است. ایشان در مورد مخالفان خود قصاص قبل از جنایت نمی‌کنند و پس از آنکه مخالفان قصد خود را آشکار می‌کنند نیز تا جایی که ممکن است به آنها فرصت می‌دهند و مدارا می‌کنند و به ارشاد و نصیحت می‌پردازند تا اگر راهی برای بازگشت آن افراد وجود دارد این راه مسدود نگردد و حجت بر ایشان تمام گردد. هنگامی که امام1 دست به مقابله مسلحانه با آنها می‌زند نیز حدود و مراتبی رعایت می‌شود، افرادی که خسارتی نزده بودند یا خطری نداشتند به امر ایشان رها می‌شدند. از بین افرادی که مقاومت می‌کردند، گروهی زخمی می‌شدند، اما امام1 از کشتن آنها نهی می‌کرد و افرادی که مرتکب جنایت شده بودند یا برای جلوگیری از اعمالشان راهی جز قتلشان وجود نداشت، کشته می‌شدند.

یکی از شاخه‌های اصلی اسلام، احکام است که در سرتاسر زندگی یک مسلمان جاری است. علت صدور چنین احکامی منافع و مضراتی بوده که خداوند متعال درصدد جلب و دفع آنها از مؤمنین بوده است. برخی از این منافع و مضرات توسط شریعت بیان شده و بسیاری از این آثار همچنان بر ما پوشیده است. یکی از این احکام، دستورات مربوط به کنترل نگاه است و در این زمینه آیات و روایات مهمی وجود دارد که به برخی از ضررهای نگاه به نامحرم اشاره کرده‌اند. در این حوزه تحقیقات میدانی زیادی هم از سوی روانشناسان انجام شده که بیشتر به موضوع پورنوگرافی - که نوع شدید نگاه به نامحرم است - اشاره داشته است، اما کمتر تحقیقی در صدد تطبیق این تحقیقات روان‌شناسان با آیات و روایات بوده است. تحقیق حاضر با بررسی آیات و روایات مربوط به نگاه به نامحرم و تطبیق با تحقیقات روانشناسان در این زمینه؛ به برخی از ضررهای نگاه به نامحرم در حوزه روان‌شناختی رسیده است. در این جستار از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شده و به این نتیجه رسیده شده است که ولنگاریِ نگاه، سبب برخی اختلالات اعتیادی می‌شود و آثاری همچون دل‌مشغولی در حوزه شناخت و برخی اختلالات در سیستم عصبی ایجاد می‌شود.

در میان تراث تاریخی و حدیثی امامیه با بخشی از روایات مواجه میشویم که خوارق عادات، کرامات و مناقب امام حسن عسکری(ع) را با هدف اثبات امامت و حقانیت ایشان نقل میکنند .این روایات باید مانند دیگر احادیث که حاکی از قول و فعل ائمه(ع) می‌باشند از منظر تاریخی و روایی، سند، متن و محتوای آنها مورد نقد، بررسی و تحلیل قرار گیرند. در این پژوهش برای آگاهی از این خوارق عادات و کرامات که با توجه به موضوع بحث و پس از استخراج نمودن 143 روایت از منابع روایی و تاریخی که جنبه تکوینی داشتند تعداد20 روایت پس از حذف موارد تکراری انتخاب نموده و مورد ارزیابی قرار دادیم که نتیجه بدست آمده این بود که تمامی این 20 روایت ضعیف بودند مبنای ما در این اعتبارسنجی موثوق الصدوری بودن روایات است. دلیل عمده اینکه ما قائل به ضعیف بودن این دسته از روایات شدیم اشکالات اساسی است که یا به مولف متون دلائل نگاری و یا به خود کتب وارد است و یا به سند روایات از جهت صحت وضعف، ثقه و غیرثقه بودن و یا از جهت متن و محتوای روایت وارد میباشد.

امام حسن مجتبی(ع) و فعالیت‎های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی او پس از صلح با معاویه یکی از مسایل ودغدغه‎های محققین می‎باشد، که ما به جنبه فرهنگی و تمدن سازی ایشان در طول دوران حیاتشان پرداخته ایم و پس از بیان مفاهیم فرهنگ و تمدن، شخصیت امام حسن مجتبی(ع) به تبیین نقش و جایگاه ایشان در ایفای تمدن اسلامی می‎پردازیم. امام حسن(ع) در دوران ده سال امامت خود بعد از صلح با معاویه، در ابعاد مختلف به فعالیت پرداخته اند. در بعد اجتماعی او پناهگاه مردم، فریادرس محرومان، مدد بخش فقرا با بذل مال و ثروت خویش بود و با بخشش اموال خود در حفظ کرامت انسانی محرومان جامعه پیشقدم بود. از نظر اقتصادی امام(ع) باسرپرستی موقوفات و صدقات پیامبر(ص)، امام علی(ع) و فاطمه زهرا(س) به شیعیان کمک مالی مینمود و از فقرای جامعه اسلامی را پشتیبانی مالی می‎کرد. او همچنین پشتوانه محکمی برای پناهندگان سیاسی از دست مظالم اموی بود. این پناهندگان کسانی بودند که با آگاهی بیشتر از مقاصد شوم معاویه، به مبارزه با او پرداخته و برای حفظ جان خود به مدینه و نزد امام حسن مجتبی(ع) می‎آمدند. فعالیت‎های فرهنگی امام(ع) با تربیت و آموزش نیروهای کارآمد و مبارزه با بدعت‎های معاویه مانند جعل حدیث، تجویز معاملات ربوی و علنی کردن منکرات آغاز گردید. امام حسن(ع) در گفتار و رفتار و در سفر و حضر و حتی در خانه خدا، نقش هدایتگری خود را ایفا می‎نمود. او در قالب سخنرانی ها، احتجاجات، جواب دادن به معترضان و مکاتبه با یاران و سایلان، به آگاهی و ارشاد مردم پرداخته و با بیان مسایل در قالب‎های گوناگون به تبیین اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می‎پرداخت.

شأن پیامبر اکرم(ص) باعث گردیده منتسبان ایشان نیز طبق آیات قرآن دارای جایگاه ویژه‌ای باشند. از این رو خداوند برای همسران پیامبر اکرم(ص) احکام خاصی وضع نموده است. در واقع این افراد داراى دو بعد می‌باشند، بعدى تعلق به خودشان دارد و بعدى تعلق به جامعه. رفتار و برنامه زندگى همسران پیامبر اکرم(ص) مى‌تواند جمعى را هدایت یا عده‌اى را گمراه کند. خداوند در سوره احزاب وظایفی را برای زنان پیامبر اکرم‌(ص) بیان می‌دارد. در راستی آزمایی تاریخی مواردی چون؛ گفتار نیک و شایسته، عدم تبرّج و اطاعت از خدا و رسول خدا(ص) توسط برخی از همسران پیامبر اکرم‌(ص) رعایت نشده و حتی مخالفت صریح نیز با حضرت گردیده است. روش مقاله توصیفی و تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای می‌باشد.

از آنجا که ذهن بر حالات و رفتارهای انسان تاثیر می‌گذارد، اگر ورودی و خروجی افکار مدیریت و کنترل نشود و افکار مزاحم نهادینه گردد، اندیشه های شیطانی می‌تواند وی را به معضلات روانی و اخلاقی و رفتاری گوناگونی بکشاند. روان‌شناسان،مشاوران و پژوهشگران روش‌های مختلفی را در جهت کنترل افکار مزاحم معرفی و اجرایی کرده‌اند، اما به نظر می رسد زمانی روش‌های موجود اثرگذاری واقعی دارند و از پیامدهای منفی به دور هستند که مبتنی بر مبانی دینی باشند؛ این رو پژوهش حاضر با روش تحلیل مضمون در صدد آن بوده تا روش های موجود را بر اساس الگوی تقوای فکر تحلیل و بررسی نماید. محورهایی که در نتیجه پژوهش کشف گردید، آن است که تقوای فکر مبتنی بر خداباوری و اختیار انسانی و الگوی مناسبی برای ارزیابی و سنجش روش‌های کنترل ذهن است و چون تقوای فکر، مقدمه برای گرایش‌های مثبت و رفتارهای درست است، هرچه روش‌ها بیشتر بر الگو منطبق باشند، میزان تأثیرگذاری آنها بیشتر و درصد پیامدهای منفی آنها کمتر خواهد بود. گزینش کارشناسان بر روش‌های تصور درست از خدا، یاد خدا و توکل به خدا و سپس روش هایی نظیر اراده و تمرکز موید همین ادعاست که باید در اجرای رو‌ش‌ها، محور خداباوری و اختیار انسانی و محور ساختار وجودی به ترتیب ساحت شناخت، گرایش و رفتار رعایت گردد.