جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سؤال اصلی این مقاله آن است که انسان منتظر از دیدگاه امام خمینی و انجمن حجتیه چه تفاوتی با هم دارند. از این رو با استفاده از اسناد و مدارکی که در این حوزه وجود دارد و با روش تحلیل اسنادی تلاش می‌شود به این سؤال پاسخ داده شود. سابقه انسان منتظر به قبل از تولد امام زمان(عج) برمی‌گردد. این وعده که حکومت عدل توسط امام آخر زمان برپا می‌شود را پیامبران از همان ابتدا، به امت خود وعده می‌دادند. اما آنچه منظور از انسان منتظر در این مقاله است، به طور عام از دوران غیبت کبری به بعد و به طور خاص دوره معاصر را در نظر دارد. از این رو در این مقاله به بررسی دو دیدگاه انجمن حجتیه و امام خمینی در مورد انسان منتظر پرداخته شده است. یافته‌های این مقاله آن است که انسان منتظر از دیدگاه انجمن حجتیه انسانی است که نه تنها تشکیل حکومت در دوران غیبت را محکوم می‌کند بلکه انسان منتظر باید برای پیشبرد اهداف خود در سایه تقیه و صبر با حکومت جور نیز موافقت زبانی کند. گریه زیاد از دوری حضرت و همچنین صدقه دادن برای سلامتی حضرت از دیگر ویژگی‌های انسان منتظر از نگاه انجمن حجتیه است. حال آنکه امام مهم‌ترین و بدیهی‌ترین تکلیف انسان منتظر را تشکیل حکومت عدل و همچنین قیام در برابر حکام جور می‌داند

یکی از مفاهیم اساسی فقه سیاسی شیعه برای جلوگیری از گسترش مفاسد و متقابلا رشد خوبی‌ها، فریضه امربه‌معروف و نهی از منکر، و وظیفه مردم در دعوت به خیر است. بدون تردید امربه‌معروف و نهی از منکر، اهمیت بسزایی در بهینه سازی و پاک‌سازی جامعه و فرد دارد. ازاین‌روست که قرآن ‌که یک کتاب کامل انسان‌سازی است به آن اهمیت فراوان داده است و پیروانش را به توجه نظری و عملی به این دو فریضه بزرگ و سرنوشت‌ساز فراخوانده است. همچنین در آیات و روایات و به نقل از پیامبر اسلام و ائمه به‌وفور به این امر تاکید شده است. در این مقاله ما به دنبال بررسی امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یکی از مولفه های فقه سیاسی شیعه از نگاه دو اندیمشند یعنی امام خمینی و ایت الله مطهری می باشیم. از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. هر دو این اندیشمندان معتقدند که امر به معروف دارای شرایطی است و اهمیت بسیاری دارد که در صورت رعایت آنان جامعه به جامعه ای مطلوب تبدیل خواهد شد.

وقوع انقلاب اسلامی در ایران در سال 1357 معادلات سیاسی امنیتی خاورمیانه را به‌طورکلی تغییر داد. یکی از مهم‌ترین این تغییرات تقابل ایران و عربستان به‌عنوان دو کشور قدرتمند و تأثیرگذار منطقه بود، که قبل از آن روابط نسبتا دوستانه و هماهنگی در سطح منطقه داشتند. در پاسخ به چرایی این تقابل، پژوهشگران دلایل زیادی مثل رقابت ایدئولوژیک، رقابت هژمونیک، نقش قدرت­های مداخله­گر و... را برای این رو در رویی مطرح کردند. در این پژوهش تلاش بر این است که تأثیر ایدئولوژی مذهبی(رقابت ایدئولوژیک) در روابط تنش آلود بین ایران و عربستان سعودی به‌صورت ریشه­ای و بنیادی بررسی شود؛ در ادامه روابط ایران و عربستان در قالب ایدئولوژی شیعه در مقابل ایدئولوژی وهابی بعد از انقلاب اسلامی و سپس در رقابت دو کشور در سوریه و یمن مورد بررسی قرار می­گیرد. بر اساس یافته‌های این مقاله ایدئولوژی مذهبی یکی از مهم‌ترین عوامل تنش زا بین دو کشور بوده که به شکل قابل توجهی در تحولات یک دهه اخیر در یمن و سوریه مشهود بوده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی گونه ای از تفاسیر اسلام تحت عنوان اسلام انقلابی ایران و اسلام سکولار ترکیه است. روش پژوهش مقایسه ای و شیوه گرداوری داده ها، کتابخانه ای و اینترنتی می باشد. فرض ما بر این است که تفاوت ها و تمایزهایی در خصوص تفسیر و برداشت از اسلام در میان کشورهای مسلمان وجود دارد که می توان به اسلام سکولار ترکیه و اسلام انقلابی ایران اشاره کرد. یافته های مقاله نشان می دهد که نوع برداشت و تفسیر از اسلام باعث اتخاذ سیاست های دو کشور شده است. پیروزی انقلاب اسلامی در ایران در سال 1357 الگوی جدیدی از اسلام را برای جهانیان معرفی کرده است. جمهوری اسلامی ایران با پشتوانۀ استقلال سیاسی، مبارزه با استکبار و استعمار جهانی و مرکزیت محور مقاومت درصدد نقش آفرینی در منطقه و جهان اسلام است. از سوی دیگر ترکیه نیز با موقعیت سوق الجیشی که نقطۀ تلاقی دو قارۀ مهم آسیا و اروپا، پیشینۀ امپراطوری اسلامی عثمانی و قرائتی نرم و سکولار از اسلام که در تطابق حداکثری با مدرنیته است، مدعی رهبری جهان اسلام می باشد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسه ای مفهوم آزادی در اندیشة حضرت امام خمینی (ره) و اندیشه غرب به انجام رسیده است؛ زیرا آزادی یکی از مؤلفه های ماهیت انسان است که اگر ظرفیت و قابلیت بالقوة آن بالفعل شود ، به طور شگفت آوری به شکوفایی خلاقیت و استعدادهای انسان منجر خواهد شد و شور و نشاط حاصل از آن ، جامعه ای پویا ، فعال و سرزنده ایجاد خواهد کرد ، اما اگر این مؤلفه توسط خود انسان یا عوامل بیرونی محدود و سرکوب شود یا مورد بی مهری و بی توجهی قرار گیرد ، به همان نسبت بخشی از سیر تکاملی انسان ناقص خواهد شد. نوع تحقیق حاضر ، توصیفی ؛ روش مورد استفاده ، مقایسه ای و ابزار گردآوری داده ها نیز کتابخانه ای برای پاسخ به این پرسش که در اندیشة امام خمینی (ره) و اندیشة غرب چه تفاوتی در برداشت از مفهوم و معنای آزادی وجود دارد ، می باشد . چنانچه برای نیل به این هدف ، ابتدا مفهوم آزادی از دیدگاه حضرت امام خمینی (ره) و سپس از دیدگاه چند نمونه از اندیشمندان غربی بررسی گردید که در نهایت دستاورد پژوهش بدین صورت بود که آزادی از حیث معنا ، مبانی ، ماهیت ، مرزها ، محدوده ، قلمرو ، موانع و ریشة آن می بایست در بین دو دیدگاه مختلف مورد بررسی و مقایسه قرار بگیرد که بر اساس این هدف ، یافته های پژوهش دال بر این بوده است که آزادی در اندیشة غرب ریشة مادی دارد و محدودة آن براساس قوانین بشری است ، در حالی که آزادی در اسلام بنا به اندیشة امام خمینی (ره) ریشه ی الهی و وحیانی دارد و محدودة آن براساس قوانین الهی است .

حمله آمریکا و متحدانش به عراق و حوادث خونین سوریه بعد از انقلابهای عربی در سال 2011 زمینه شکل گیری گروه تروریستی داعش را فراهم نمود. روند قدرت یابی و برجسته شدن گروه فوق علی رغم حضور گروه های متعدد تروریستی در منطقه، اذهان بسیاری را درباره چرایی و چگونگی شکل گیری آن به خود مشغول کرد. در این مقاله تلاش شده است تا با نگاهی جامعه شناختی و با روش اسنادی به چرایی شکل گیری این گروه پرداخته شود. مدعای مقاله این است که بحران هویتی که اعضای داعش در جوامع و در تجربه زیسته قبلی خود با آن مواجه شدند، در کنار شکل گیری و ایجاد یک گفتمان هویت ساز در قالب دولت اسلامی با راهبرد جهاد جهانی در شکل گیری گروه داعش نقش اساسی داشته است. بحران هویتی که عمدتاً ناشی از جهانی شدن و احساس محرومیت بوده است. موفقیت نسبی گروه داعش در هویت سازی مبتنی بر گفتمان سلفی- تکفیری سبب ایجاد میدان مغناطیسی قدرتمندی برای جذب و هویت بخشی به افرادی شد که دچار بحران هویت گردیده بودند.

از آنجایی که اندیشه سیاسی امام خمینی زیربنا و شالوده عمده نظم فکری حاکم بر اندیشه تأسیس جمهوری اسلامی ایران است، لذا، هرگونه تلاش برای شناخت ماهیت این نظم سیاسی نوپدید در جهان معاصر لاجرم از شناخت قریب به واقع از ماهیت، ارزش‌ها و سازوکارهای درونی نظام اندیشه‌ورزی سیاسی بنیان‌گذار آن است. از این رو، تلاش‌های نظری نه چندان پرتعداد برای تبیین اصول روش‌شناختی حاکم بر مطالعه و فهم اندیشه سیاسی ایشان از سوی پژوهشگران و کاوندگان علوم سیاسی کشور انجام پذیرفته و روش‌های مختلفی برای این امر پیشنهاد شده است. نگارنده با هدف ارزیابی از میزان کارایی و اثربخشی روش‌های پیشنهادی موجود، درصدد است تا با بهره‌گیری از روش فراترکیب، روش مطلوب و کارآمد برای این امر را معرفی نماید. یافته‌های پژوهش حاضر بدین قرار است که فهم اندیشه سیاسی امام خمینی در چارچوب قرائت نوگرایان فقهی معاصر یا همان جریان عقل‌گرای اجتهادی شیعی میسر بوده و خوانش ایشان از امر سیاسی نیز متأثر از همین فهم فقیهانه از سیاست است؛ لذا، بر خلاف آنچه برخی معتقدند تقدم مصالح نظام اسلامی بر احکام اسلامی به نوعی کنارگذاشتن شریعت به نفع امر عرفی است، نگارنده بر این باور است که این رویکرد ناشی از فهم فقیهانه و نگرش نواندیشانه ایشان نسبت به امر دینی و قدسی است. در بعد دوم این تحقیق که مسئله روش فهم است نیز به نظر می‌رسد در باب روش‌شناسی مطالعه اندیشه سیاسی امام خمینی، عنصر زمان و مکان نقش محوری داشته و کاربست روش‌های متن‌گرا در کنار روش‌های برهانی ـ عقلی می‌تواند ظرفیت بالاتری برای فهم اندیشه سیاسی ایشان را فراهم آورد.

تاریخ معاصر ایران از جنگهای ایران و روسیه در ابتدای قرن 19 میلادی عرصه کشاکش مداوم سنت و مدرنیته بوده است. در این برهه از تاریخ کشور سنت در سه نهاد بازار ، روحانیت و نظام سیاسی پادشاهی مطلقه تمرکز یافته بود. در چارچوب تقابل سنت و مدرنیته، روشنفکری به عنوان نهادی برآمده از مدرنیته به رویارویی سه نهاد برآمده از سنت برخاست. در­ این میان اما تعامل و تقابل روشنفکری و روحانیت سرانجامی دیگر یافت و به تولد نواندیشی دینی انجامید و بر سرنوشت دو نهاد دیگر یعنی بازار و سلطنت تأثیرات شگرفی بر جای نهاد. رابطه توام با تعامل و تقابل بین روشنفکران و روحانیون تا حدود زیادی در اندیشه­های دکتر علی شریعتی به عنوان نماد نواندیشی دینی در ایران معاصر انعکاس یافته است. از این روی، در مقاله حاضر برآنیم تا با به کارگیری نظریه پروتستانتیسم اسلامی و روش توصیفی - تحلیلی، ابعاد مختلف رویکرد علی شریعتی به نهاد روحانیت را بررسی کنیم و از این طریق راهی برای باز اندیشی روابط نهاد روشنفکری و نهاد روحانیت در ایران معاصر بگشاییم. یافته های مقاله نشان می دهد رویکرد محوری علی شریعتی اصلاح گری دینی بوده و در این چارچوب تقابلش با نهاد سنتی روحانیت راهبردی و تعاملش با آن تاکتیکی بوده است.

ولایت فقیه مهم‌ترین مبنای سیاسی و نظریِ تشکیل نظم سیاسی پس از انقلاب اسلامی بوده است. اندیشمندان قبل و بعد از امام خمینی با رویکردهای مختلف معرفتی، ولایت فقیه را بررسی کرده‌اند. در بین این نظریه‌پردازان، با توجه به موقعیت سیاسی و نظری امام خمینی، به نظر می‌رسد که موضع معرفتی ایشان در بررسی و تشخیص ضرورت ولایت فقیه فراتر از موضعی یکه‌انگارانه و تک‌وجهی است. با این نگاه، این مقاله می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که امام خمینی چگونه ولایت فقیه را در نظام معرفتی خویش تثبیت کرده است؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد امام خمینی از سه طریق به فراخور موقعیت اصل ولایت ولایت‌فقیه را اثبات می‌کند، ایشان توانست با رویکرد معرفتی صدرایی خود در سه حوزه عقلی، نقلی و عرفانی به اثبات ولایت‌فقیه پرداخته و این سه رویکرد را با یکدیگر جمع نماید، امام خمینی در کتاب‌هایی نظیر ولایت‌فقیه و البیع با اسنتاد به رویکرد عقلی - نقلی و در کتاب‌های عرفانی خود با رویکرد شهودی به اثبات ولایت‌فقیه پرداخته است. بنابراین، موضع معرفتی ایشان در تثبیت نظری ولایت فقیه بر معرفت‌شناسی چندگانه استوار است که طیف‌های مختلف فکری و سیاسی را پوشش می‌دهد.

با توجه به اهمیت روز افزون نقش جنبشهای نوین اجتماعی در عرصه جهانی و تاثیر اساسی اندیشه‌ها و رویکردهای ناشی از انقلاب اسلامی در تعیین سیاست‌های جهانی ایران، این مقاله بر این مسئله متمرکز شده­است که فمینیسم به عنوان یکی از مهمترین جنبشهای نوین اجتماعی در عرصه جهانی چه نسبتی با حضور انقلاب اسلامی در این عرصه دارد، آیا کاملا متضادند و یا زمینه­هایی برای تعامل دارند؟ در این راستا این مقاله با توجه به مبانی نظری «آلن تورن» و با روشی کیفی به مطالعه تطبیقی انقلاب اسلامی و جنبش­ فمینیسم از منظر مولفه­های جنبش­ساز آنها پرداخته است. با توجه به یافته­­های این تحقیق می­توان گفت که انقلاب اسلامی در عرصه جهانی هویت، هدف و رقیبی فراتر از جنبش­ فمینیسم دارد با این وجود انقلاب اسلامی مبتنی بر فمینیسم اسلامی یا جنبش­ زنان مسلمان دارای زمینه‌‌هایی برای همراهی با جنبش فمینیسم است لذا فمینیست­­های مسلمان می­توانند مبتنی بر هویت، هدف و رقیب خاص خود به دنبال کنشگری و خودتحقق بخشی بوده و از زمینه مشترکی که میان انقلاب اسلامی و جنبش فمینیسم برای احیای حقوق زنان و نفی سلطه وجود دارد به عنوان فرصتی برای ابراز هویت، شکل­دهی به مقاومت در برابر رقیب و پی­گیری اهداف خود در عرصه جهانی بهره­برداری نمایند.