جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مقاله حاضر ارزش های مذهبی به دو سنخ «مناسک گرایی مذهبی» و «معناگرایی مذهبی» تفکیک و تاثیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی بر آنها بررسی شده است. به لحاظ مفهوم شناسانه، تعریف اساسی دورکیم مبنا قرار گرفته و به لحاظ نظری نیز مباحث وبر در شیوه های تاثیرگذاری و تاثیرپذیری ارزش های ذهنی بر منزلت عینی کنشگران مذهبی و همچنین شیوه های اثرگذاری اخلاق اقتصادی ناشی از آن بر ارزش های مذهبی مورد توجه بوده است. بر این اساس دو فرضیه به دست آمده و در نهایت با توجه به داده های پیمایش ملی «بررسی ارزش های ذهنی ایرانیان» مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته است. این پیمایش در سطح 27 استان و با تعداد 2275 نمونه در سطحی ملی توسط موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی انجام شده است. رابطه میان دو متغیر در فرضیه نخست (پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی و مناسک گرایی مذهبی) معنادار و مثبت می باشد. رابطه میان دو متغیر در فرضیه دوم (پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی و معناگرایی مذهبی) نیز معنادار و مثبت است. از این رو، پایگاه اقتصادی- اجتماعی تاثیر مستقیم و معناداری بر سنخ های دینداری ایرانیان دارد.

کم و کیف ارزش ها، نگرش ها و هنجارهای نسل جدید جامعه ایرانی و رابطه نسل ها با یکدیگر یکی از سوال های اساسی جامعه ما محسوب می شود. این مساله از زمانی مورد توجه قرار گرفت که با پایان یافتن جنگ تحمیلی و اجرای برنامه های توسعه، جامعه ایرانی دچار تغییرات فرهنگی و تحولات اجتماعی شگرفی شد. همزمان با این تحولات، گروه های سنی جدید از جامعه عرصه نوجوانی را ترک گفته و به خیل جوانان می پیوندند و در عرصه عمل اجتماعی ایفای نقش می کنند و آهسته آهسته نسلی جدید که عنوان نسل سومی ها را برای خود برگزیده است، شکل می گیرد. همزمانی تحولات و ایفاگری نقش های متفاوت توسط این نسل در عرصه عمل اجتماعی و بروز برخی از رفتار ها و هنجار ها از سوی این نسل، جامعه را با سوالاتی روبرو می کند: آیا نسل ها می تواند توضیح دهنده سطوحی از تغییرات فرهنگی و اجتماعی جامعه باشد؟ رابطه نسل ها با یکدیگر چگونه است؟ این سوالات مورد توجه جامعه علمی و دانشگاهی قرار گرفت و پژوهش های متعددی را برانگیخت. پژوهش هایی که بعضا به نتایج متضاد رسیدند به طوری که برخی به گسست نسلی و برخی به عدم گسست نسلی در ایران اعتقاد دارند. این نوشته با بررسی مفاهیم نسل و گسست نسلی در بررسی ها و مطالعات انجام شده نگاهی به مفهوم شناسی این مفاهیم در پژوهش ها و تحقیقات این حوزه داشته است و برخی مسایل و مشکلات آن را بر شمرده است.

مقاله حاضر می کوشد مساله و اهمیت بحث گسست نسلی را برای کشوری که در طول هزاران سال به رغم تهدیدات متعدد و جنگ های گسترده با این مساله روبه رو نبوده، بررسی کند و خطرهای آن را مشخص نماید. در پاسخ به این خطرها، بحث هویت ملی مطرح می شود که در طول یک دوره طولانی پدید می آید و نقش اساسی در پیوند و انسجام ملی (و جلوگیری از گسست نسلی و همچنین گسست قومی، زبانی، نژادی و...) ایفا می نماید.در این فرایند بحث هایی همچون انواع هویت ها در جهان معاصر، نقش ملت سازی و عناصر منسجم کننده هویت ملی مورد بررسی قرار می گیرد و دیدگاه های مختلف در تعریف هویت ملی ایران و پیامد و تاثیر و خطرات هر دیدگاه عنوان می شود و کوشش می کند عناصر و خطرهای مقوم و گسست هویت مشخص گردد. در پایان نیز به نتیجه گیری و عرضه پیشنهادهایی پرداخته می شود.

در مجموعه مباحث مطرح شده در زمینه «مطالعات نسلی در ایران» و «جامعه شناسی نسلی در ایران»، در مورد ماهیت نسل جوان در مقایسه با نسل میان سال و نسل کهن سال، داوری 
های متعددی صورت گرفته است. از میان کسانی که شناسایی جامعه و فرهنگ ایرانی را بر اساس عنصر نسلی ممکن دانسته اند، می توان از دو دیدگاه معارض تحت عناوین دیدگاه «گسست نسلی» و دیدگاه «وفاق نسلی» یاد کرد. در اینکه کدام  یک از دو دیدگاه در مورد وضعیت نسلی در ایران صادق تر است، نیاز به بررسی های متعددی است: ضمن اینکه مطالعه و بررسی تجربی تاریخی ضروری است، توجه به زندگی روزمره به عنوان متن عمل فرهنگی و اجتماعی نسل ها اهمیت بیشتری دارد. به عبارت دیگر، با وجود اهمیت مطالعات تاریخی نیازمند به بررسی فرهنگی از منظر مطالعه فرهنگ و نسل هستیم. از این رو در مقاله سعی شده با توجه به ظرفیت ها، محدودیت ها، و شیوه های عمل نسل ها در ایران نحوه تعامل یا تعارض بین آنها با توجه به شواهد تجربی که در محیط پیرامون همه ما وجود دارد، بحث شود. وجود ظرفیت های متعدد نسلی است که امکان تعامل بین نسلی را فراهم می کند که نتیجه آن بازتولید فرهنگی اجتماعی تا انقطاع فرهنگی اجتماعی است. از طرف دیگر، وجود محدودیت های نسلی که ریشه تجربه و انتظارات، و آگاهی نسلی دارد، نیاز به تعامل بین نسلی را فراهم می سازد.

در این تحقیق به منظور بررسی رابطه رشد اخلاقی و سبک تربیتی بزرگسالان با میزان کشمکش و گسست آنان با نوجوانان، از بین دبیرستان های پسرانه تهران، دو دبیرستان انتخاب شدند. آن گاه از بین دانش آموزان سال های سوم و پیش دانشگاهی هر دبیرستان، 100 نفر (در مجموع 200 نفر) به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس میزان کشمکش و نیز نگرش های سیاسی آنان با پدرانشان با استفاده از دو مقیاس محقق ساخته دارای پایایی بسنده اندازه گیری شد. همزمان با آن، میزان رشد قضاوت اخلاقی، نگرش های سیاسی و سبک تربیتی پدران آنها نیز با استفاده از معمای رشد اخلاقی کولبرگ، مقیاس نگرش سنج و مقیاس سبک تربیتی اندازه گیری شد. داده های حاصل نشان داد که اولا بین حدود دو سوم نوجوانان و پدران آنان گسست روانی وجود دارد؛ ثانیا، بین رشد اخلاقی پدران و میزان گسست آنان با فرزندان شان رابطه معناداری وجود دارد؛ ثالثا، بین رشد اخلاقی پدران و همخوانی نگرش های سیاسی آنان با نگرش های فرزندان شان رابطه وجود دارد.

یکی از بحث های مهم جامعه امروز ما، گسست نسل ها است. مشکلات و آسیب های اجتماعی ناشی از این پدیده آن قدر واضح است که در ضرورت پرداختن به این مساله هیچ تردیدی وجود ندارد. هنر یکی از جنبه های قابل بررسی در پدیده گسست نسل ها است. هنر چه نقشی در فرآیند گسست نسل ها داشته است؟ آیا اساسا هنر می تواند در کاهش شکاف موجود میان نسل ها، نقشی بر عهده گیرد یا خیر؟ و اگر می تواند، چگونه؟اگر بپذیریم که سنت، یکی از ارکان مناسبات نسلی است؛ به تبع آن هنر سنتی نیز می تواند یکی از عوامل ارتباط میان نسل ها تلقی گردد. در این مقاله منظور از هنر سنتی، هنری با سیمای امروزی است که فقط ریشه در گذشته داشته باشد. محققان بسیاری در باب سنت و هنر سنتی مطالبی نوشته اند، اما تقریبا هیچ کدام از آنها به هنر سنتی به عنوان عامل ارتباط میان نسل های امروز و دیروز اشارتی نداشته اند.در مقاله حاضر، ضمن مرور مفاهیم هنر، سنت، و هنر سنتی و یادآوری لزوم بازنگری و اصلاح تعاریف؛ به چگونگی تاثیر هنر سنتی، به شرط اصلاح تعریف، در کاستن از شکاف میان نسل ها، و چه بسا پیش گیری از آن می پردازد، و برای این منظور راهکارهایی نیز عرضه می کند.

در این پژوهش، سعی شده تا علل گرایش دانش آموزان به مظاهر فرهنگ و تمدن غربی تبیین شود. پرسشنامه ابتدایی آزمایش در میان یک نمونه 60 نفری، و سپس پرسشنامه اصلاح شده در میان 380 نفر از جامعه آماری حاصل آمده از جدول لین توزیع شد. سپس با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی داده ها تجزیه و تحلیل شد؛ از متغیرهای مستقل این پژوهش می توان از پایگاه اقتصادی– اجتماعی، گرایش های گروه دوستی، اعتماد به نفس، فاصله فرد با نهادهای اجتماعی کننده نام برد. از میان 15 متغیری که وارد معادله شده اند، 12 متغیر رابطه معناداری با متغیر وابسته دارند. میزان گرایش های ملی و مذهبی (R=0.583) قوی ترین رابطه را نشان داده است. همچنین فاصله فرد با نظام سیاسی (R=0.44)، میزان گرایش های گروه دوستی به ارزش های فرهنگ غربی (R=0.429)، فاصله اجتماعی فرد با خانواده (0.192) و فاصله فرد با سیستم آموزش و پرورش (0.18) رابطه معناداری با متغیر وابسته داشته اند. از میان شاخص های پایگاه اقتصادی و اجتماعی، متغیرهای میزان تحصیلات والدین بیش از سایر متغیرها میزان گرایش پاسخگویان به ارزش های غربی را تحت تاثیر قرار داده است. نتیجه اینکه هر چه فاصله اجتماعی فرد با نهادهای اجتماعی کننده بیشتر باشد، شکاف بین نسلی عمیق تر است.

ارزش ها، از یک سو راهنما و تعیین کننده گرایش های اجتماعی و ایدئولوژی ها و از سوی دیگر تعیین کننده رفتار و کنش اجتماعی هستند که در آداب و رسوم، قوانین، اعتقادات، اصول مقدس و شیوه های زندگی روزمره تجلی می یابند.با وقوع انقلاب اسلامی، از یک سو، هویت طلبی، کنجکاوی، ماجراجویی و نوجوانی جوانان که به دنبال کسب تجربیات تازه و رویارویی با فرهنگ های مختلف برای شکل دهی و تثبیت الگوی شخصیتی خود هستند و از سوی دیگر، مشاهده تجربی رفتار جوانان و نتایج برخی تحقیقات انجام شده در این زمینه حاکی از تفاوت ایستارها و هنجارهای جوانان است.بنابراین، ضرورت پرداختن به این سوال که ساختار و اولویت های ارزشی آحاد جامعه و بالاخص جوانان از چه ارزش هایی تشکیل شده و چه تفاوتی با ارزش های افراد بزرگسال دارد، برای جامعه ای در حال گذار، بیش از پیش آشکار می شود و این امری است که مقاله حاضر تلاش نموده است تا به آن بپردازد.در این باره، طرح تحقیقی فراهم و بر اساس شیوه مصاحبه ساختمند با استفاده از تست «بررسی ارزش های شوارتز (svs)» اجرا شده است.نتایج بیانگر تفاوت معنادار ساختار و اولویت های ارزشی جوانان با بزرگسالان بوده است. ساختار ارزشی جوانان و بزرگسالان، از میان 10 نوع ارزش، در ارزش های مرتبط با امنیت طلبی، سنت گرایی، جهان گرایی و برانگیختگی، تفاوت معناداری دارد.

در چند دهه اخیر بویژه از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دموکراسی جایگاهی برجسته در میان دیگر شیوه های حکومت در جهان یافته و از همین رو مطالعه فرایند گذار از رژیم های اقتدارگرا به نظام های سیاسی مردم سالار، به یکی از مباحث مهم جامعه شناسی سیاسی معاصر تبدیل شده است. جهانی شدن ارزش های دموکراتیک از یک طرف و تجارب ناشی از تحولات سیاسی- اجتماعی بسیاری از کشورها برای استقرار یا تحکیم دموکراسی از طرف دیگر ادبیات علمی گسترده و مناسبی برای تبیین علمی گذار جوامع به دموکراسی تولید کرده است. همچنین در سال های اخیر نقش جنبش های اجتماعی در سپهر سیاسی- اجتماعی جوامع افزایش و دامنه فعالیت این جنبش ها از سطوح ملی به بین المللی گسترش یافته است. با عنایت به این دو موضوع، این مقاله به دنبال ارایه الگویی نظری در تبیین نقش جنبش های اجتماعی بویژه جنبش جوانان در گذار به دموکراسی در جوامع مختلف بویژه جوامع در حال توسعه می باشد. این الگو با تکیه بر فاز جدید ادبیات علمی گذار و با بهره گیری از نظریات اندیشمندانی چون کلاوس اوفه، هابرس، لاکلائو و موفه به طور همزمان بر عوامل داخلی و بین المللی و عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تاکید کرده، از این رهگذر نقش جنبش های اجتماعی را در این فرایند برجسته می نماید.

یکی از معضلات فعلی جامعه جوان ایران، مساله اشتغال است. بالا بودن نرخ بیکاری در کشور که تابعی از دو عامل رشد فزاینده جمعیت و کمبود فرصت های شغلی است. گرچه برخی از عوامل بیکاری، ریشه در وضعیت اقتصادی جامعه دارد ولی عوامل مهم تر را باید در فرهنگ جامعه جست جو کرد. در برخی استان ها- مثل یزد- با وجود وضعیت طبیعی و اقلیمی ناسازگار و نبود شرایط مناسب، مشکلی به نام بیکاری وجود ندارد و به عکس، کرمانشاه با دارا بودن اقلیم های گوناگون، و شرایط طبیعی مساعد در رده استان های با بیشترین مشکل بیکاری است. این مقاله بر آن است تا نگرش جوانان 26-18 ساله شهر کرمانشاه نسبت به کار و عوامل اجتماعی موثر بر آن را مورد بررسی قرار دهد. جامعه آماری این تحقیق را جوانان 26-18 ساله ساکن شهر کرمانشاه تشکیل می دهد. روش پژوهش پیمایش با استفاده از تکنیک پرسشنامه بوده است و آزمون فرضیات پژوهش نشان می دهد که عوامل اجتماعی با نگرش به کار مرتبط است؛ به گونه ای که میزان «رضایت از خانواده» و «رضایت از زندگی» و نیز «نگرش به مردم و آینده شهر» با نوع «نگرش به کار» رابطه دارد.یافته های پژوهش موید این نکته است که بحران ارزش ها موجب می شود فرآیند جامعه پذیری بدرستی انجام نشود و جوانان به عنوان ماحصل این فرآیند قادر به درونی کردن نگرش مثبت به کار نباشند.