جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رنج و محنت در تاریخ حیات فرزندان اسرائیل، قدمتی دیرینه دارد؛ از این رو بخش‌های متعددی از کتاب مقدس عبری را به خود اختصاص داده است. در واقع می‌توان گفت حافظه تاریخی بنی اسرائیل، به انحاء مختلف رنج را در خود ثبت نموده است. از جمله بخش‌های کتاب مقدس عبری که این موضوع در آن بیش‌تر مطرح شده، کتاب‌های انبیاء و حکمت می‌باشند که بر اساس این پژوهش، دو نوع متفاوت از «رنج» را به تصویر می‌کشند. در این تحقیق که با روش توصیفی ـ تحلیلی به نگارش درآمده، سعی بر این بوده تا به این مسئله پرداخته شود که چه تفاوتی بین گونه یا گونه‌هایِ رنجِ مطرح شده در کتب انبیاء و کتاب‌های حکمت وجود دارد؟ نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که مفهوم رنج در کتاب‌های حکمت، عموماً رویکردی شخصی، درون‌گرایانه، توأم با دغدغه‌های اگزیستانسیال دارد و کتاب‌های انبیاء عموماً در بر دارنده جنبه‌های اجتماعی ـ الهیاتیِ رنج هستند که به صورت بشارت و انذار از سوی پیامبران مطرح می‌شده است. حاصل سخن آنکه در بیانات انبیاء نگاه از بالا به پایین و در دیدگاه حکماء نگاه از پایین به بالا غلبه دارد، لذا ابزار شناخت در اولی وحی و الهام خداوند و دومی، عقل و تجربه بشری است.

از منظر والتر بائر، فهم راست‌کیشی به‌مثابه‌ عرصه‌ای از سیاستِ تفسیر، هژمونی نرم و صورت‌بندی‌های تدریجی مشروعیت است. «راست‌کیشی» نه حقیقتی الهیاتی، بلکه برساخته‌ای تاریخی، تفسیری و گفتمانی است که در بستر تعامل و تقابل میان روایت‌ها، قدرت‌ها و نهادها قوام یافته است. سوئیگل، چنین نگاهی به راست‌کیشی را نتیجه ورود بائر در بازی مورخان دانسته و در تلاش است تا نشان دهد چگونه آموزه «رستاخیز جسمانی» در مقام یک مفصل‌ساز معرفت‌شناختی و روایی، اغلب ناخودآگاه در دل روایت‌های تاریخی، ریشه دوانیده است. سوئیگل، با بازگرداندن رستاخیز جسمانی به قلب تحلیل راست‌کیشی، نه تنها بنیان راست‌کیشی را بازیابی کرده، بلکه معیار معناداری برای داوری میان مکاتب گوناگون مسیحی ارائه داده و نشان می‌دهد، مطالعات تاریخیِ فاقد سنجه‌های الهیاتی در باب مسیحیت اولیه، محکوم به نسبی‌گرایی تفسیرهای متضاد است. اما اگر حقیقتی الهیاتی همچون رستاخیز جسمانی محور این مطالعات قرار گیرد، امکان بازسازی راست‌کیشی به‌عنوان حقیقتی متعالی و فراتاریخی فراهم می‌گردد. به نظر میرسد نظریه سوئیگل می‌تواند به عنوان قرائتی متعهد، عقلانی و قابل اتکا، بدیلی برای تز بائر باشد؛ بدیلی که از دل ایمان، به شناختی عمیق‌تر از تاریخ دست می‌یابد.

در همه ادیان، متون مقدس جایگاه مهمی در میان سایر متون دارند. از میان ادیان مختلفی که پیدایش و گسترش آنها در هند بوده، دین جاین به دلیل داشتن آثار گسترده و متنوع مورد توجه است. آگمه‌ها (Āgamas आगम) نیز در دین جاین دارای چنین موقعیتی است. آچارانگه ( skr: Ācārāṅga ؛ آیارانگه prk: Āyāraṃga) اولین متن از متون آگمه‌ای و مهمترین منبع اولیه درباره مراقبه نظری و عملی جاین است. در حقیقت مدارک و شهواد کمی درباره مراقبه در آثار جاینی موجود است. این شواهد اگرچه بسیار کم می‌باشد اما به قدر کفایت، نشان‌دهنده وجود اعمال ابتدایی مراقبه در دین جاین است. اعمال بسیاری همچون ترک جسم، بی‌تفاوتی، تحمل ناملایماتی چون سرما و گرما، سختگیری در انجام اعمال ریاضتی را می‌توان به عنوان فنون یوگا تلقی کرد. همچنین در این متن موضوع روزه مرگ (مرگ مراقبه‌ای) بیان می‌شود که یک روش دینی بسیار ارزشمند تلقی می‌گردد. مراقبه در این دوره به صورت انفرادی، در انزوا و با روزه‌داری سختگیرانه و مداوم همراه بود. اهمیت تاریخی عبارات حاوی اعمال مراقبه‌ای مهاویره در آچارانگه‌سوتره، نشان‌دهنده این مطلب هست که مراقبه در رهبانیت جاینی از همان اوایل اهمیت زیادی داشته است.

کتاب الدین و الدوله اثر ابن ربّن طبری در زمرۀ آثار ردیه‌نویسان سده‌های آغازین قرار دارد که هدفش اثبات حقانیت اسلام و ردّ سایر ادیان رایج در آن عهد است، که تصویری از ادیان رایج در قرون دوم و سوم هجری شامل یهودیت، مسیحیت، دین زرتشتی و مانویت ارائه می‌دهد، و اشارۀ مختصری هم به دین هندویی و بودایی می‌کند. ابن ربن که خود تا سن هفتاد سالگی مسیحی بوده و سپس به اسلام گرویده است، بیشتر دربارۀ مسیحیت و یهودیت سخن می‌گوید. او با رویکردی جدلی-کلامی، آموزه‌های این ادیان را در مقایسه با اسلام بررسی کرده است و ضمن شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌های میان ادیان ابراهیمی، بر یکتاپرستی، نبوت پیامبر اسلام (ص)، و جهانی بودن تعالیم اسلام تأکید کرده است و بر این اساس از برتری دین اسلام سخن گفته است. توصیف ابن ربن از دین زرتشتی و مانویت بسیار ناقص است و ظاهراً دانش او دربارۀ این ادیان مبتنی بر آثار سایر ردیه‌نویسان بوده است، نه متون دینی آنها. با این همه، کتاب الدین و الدوله به عنوان اثری جدلی که در کشور ما نسبتاً ناشناخته مانده است، در مطالعات تاریخی ادیان اثری مهم به شمار می‌رود که حاوی نکات مهمی دربارۀ تعامل مسلمانان با پیروان سایر ادیان در سده‌های نخست هجری است.

این مقاله با رویکردی الهیاتی و درون‌دینی به تحلیل تحول رابطه میان انسان و خدا در سنت یهودی پرداخته و بر نقش بنیادین حضرت ابراهیم (ع) در بازتعریف این ارتباط در قالب «عهد الهی» متمرکز است. در این چارچوب، تحول مفهومی عهد از یک مناسک آیینی در جوامع چندخدایی به یک پیمان دوسویه مبتنی بر ایمان و وفاداری در سنت یکتاپرستانه مورد تحلیل قرار می‌گیرد. مقاله با بررسی سه عهد اصلی میان خدا و ابراهیم در کتاب پیدایش، نشان می‌دهد که این عهدها چگونه هویت دینی و فرهنگی بنی‌اسرائیل را شکل داده و مفاهیم توحید، مسئولیت اخلاقی، و ارتباط شخصی با خداوند را تثبیت نموده‌اند. همچنین، با رویکردی تطبیقی، به انعکاس این تحول در مسیحیت و اسلام نیز اشاره شده و نقش ابراهیم به‌عنوان بنیان‌گذار سنت معنوی مشترک در ادیان ابراهیمی برجسته می‌شود. تحلیل حاضر با تکیه بر متون مقدس، تفسیرهای یهودی و منابع تاریخی-الهیاتی، تبیینی نظام‌مند از نحوه شکل‌گیری یک الگوی نوین رابطه الهی-انسانی در اندیشه دینی یهودی ارائه می‌دهد.

اریوگنا مخاطب را با عبور از مرزهای جزم­اندیشانه لاتین به ساحتی از ادراک رهنمون می­شود که در آن عقل جزئی در وضعیت استعلایی قرار می­گیرد. حصول چنین عقلانیت متواضع و رشد یابنده­ای، ویژگی معرفت پردیسی انسان است که در جمود بینشِ معطوف به محسوسات نمی­ماند و از آن فراتر می­رود. این مشی عقلانی که در نظام فکری متألهین یونانی و بخصوص اریوگنا دیالکتیک ­نامیده می­شود، نه تنها در عرصۀ معرفت­شناسی که در مقولات هستی­شناسی و الهیاتی وی نیز جایگاه ویژه­ای احراز می­کند و اریوگنا ضمن تبیین طبایع الوهی و طبیعت عالم متجلی در کتاب پریفیسئون، مراتب معرفت هستی را تا نامعرفت نیستی، با گام­های دیالکتیک عقلی و فراعقلی حکمت روشن می­کند. اریوگنا که طبایع جهان را شامل هست (نمود) و نیست (ذات) می­داند، "هست"را موضوع ادراک انسان قلمداد می­کند و از این رو مقولات هستی و نیستی به شعاع ذهن انسان منوط می­گردد. این به معنای تقلیل واقعیت به عقل جزئی انسان نیست بلکه قانون آفرینش یا دیالکتیک، علم ذاتی روح و عقل الهی است که در خرد عالی انسان انعکاس یافته است. در عین حال، انسان­شناسی آپوفاتیک اریوگنا عالی­ترین مرتبه معرفت را به نامعرفت سرّ الوهی مختص می­کند که وصول به آن مستلزم فراروی از طبیعت انسان به جذبۀ فراعقلی حکمت است.

این مطالعه به بررسی اهمیت فرهنگی تسخیر ارواح در موزامبیک و سنت زار در جنوب ایران می‌پردازد و بر نقش این پدیده‌ها در شکل‌دهی به هنجارها و باورهای اجتماعی تأکید می‌کند. با استناد به گفتمان انسان‌شناسی، این پژوهش نشان می‌دهد که چگونه این اعمال چارچوب‌هایی برای درک پدیده‌های عرفانی در فرهنگ‌های مربوطه فراهم می‌کنند. در موزامبیک، تسخیر ارواح شامل تعامل با ارواح اجدادی است و از طریق تغییرات رفتاری ظاهر می‌شود، در حالی که مراسم زار در ایران شامل تشریفات درمانی برای افرادی است که تحت تأثیر ارواح شریر قرار گرفته‌اند. این تحقیق این اعمال را مقایسه می‌کند تا شباهت‌های فرهنگی و اجتماعی آن‌ها را آشکار سازد و پیشنهاد می‌کند که ممکن است این شباهت‌ها ناشی از تعامل و سازگاری تاریخی باشد. با بررسی این سنت‌ها، این مطالعه به پرسش‌های گسترده‌تری درباره تداوم ساختارهای اجتماعی و هویت فرهنگی می‌پردازد. تمرکز اصلی بر روی شباهت‌های بین این آیین‌ها است، در حالی که پرسش‌های فرعی به بافت‌های اجتماعی که این اعمال را حفظ می‌کنند، می‌پردازند. در نهایت، یافته‌ها تعامل پیچیده بین هویت فرهنگی و چارچوب ‌های اجتماعی-انسان‌شناسی را برجسته می‌کنند و ویژگی ‌های مشترک دو سنت‌ در هر دو منطقه را نشان می ‌دهند.

تالستوی درداستان«مرگ ایوان ایلیچ»به عمق تجربه انسانی وتلاش برای درک معنای زندگی ومرگ می‌پردازد.ازطریق روایت رنج وبیداری،به بررسی عمیق مفهوم مرگ وچگونگی مواجهه با آن پرداخته شده است.ایوان، زندگی خودرا برمبنای معیارهای اجتماعی و دستاوردهای مادی بنا نهاده بود؛امابارویارویی بابیماری ومرگ قریب‌الوقوع، به تدریج به پوچی این سبک زندگی پی برد. درآستانه مرگ، او به بازنگری درارزش‌ها واصول زندگی خودپرداخت.این دگرگونی نمادی ازجستجوهای معنوی و اخلاقی تالستوی درپی یافتن معنای زندگی است.هدف از این پژوهش، بررسی نسبت وارتباط میان مرگ ومعنای زندگی دراین داستان است.مفاهیم محوری داستان، یعنی مرگ ومعنا،نه تنها برای شخصیت اصلی، ایوان ایلیچ، بلکه برای خواننده نیزفرصتی برای تأمل درباره زندگی وارزش‌های آن فراهم می‌کند.مقاله بارویکرد توصیفی-تحلیلی واستناد به منابع کتابخانه‌ای، به بررسی این تحولات پرداخته است.تالستوی ابتدازندگی ایوان رابه‌عنوان نمونه‌ای اززندگی جامعه‌محور و مادی‌گرا به تصویر می‌کشد؛ جایی که موفقیت و خوشبختی عمدتاً بر اساس ظاهر و معیارهای اجتماعی تعریف می‌شود. اما بیماری و نزدیکی به مرگ، ایوان راوادار می‌کندتا به ژرفای زندگی خود نگاهی بیندازد وبه جستجوی معنای عمیق‌تری بپردازد.مرگ فرصتی برای بیداری وبازنگری درارزش‌های زندگی است. ایوان ازطریق مواجهه بامرگ، به این درک می‌رسدکه زندگی تنهابه ظاهرودستاوردهای مادی محدودنمی‌شود، بلکه پذیرفتن مرگ می‌تواندراهی برای رسیدن به آرامش ورهایی ازترس باشد.

مفهوم نخست‌زادگی از موضوعات مهم کتاب مقدس عبری به ‌شمار می‌رود. نخست‌زادگان از حقوق و امتیازات خاصی در خانواده و همچنین از مسئولیت‌های ویژه‌ای در زمینه‌های اجتماعی و دینی برخوردار بودند. قوم یهود هر نخست‌زاده‌ی مذکر را برای خدمت به «یهوه» خدای عبرانیان، تقدیس می‌نمود. از آیه «تمامی نخست‌زادگان متعلق به من هستند» برمی‌آید که نخست‌زادگان برای یهوه قربانی شده‌اند اما آیات دیگری نیز مشاهده‌ می‌شود که هشدارهای سخت یهوه علیه قربانی کودکان، به بنی‌اسرائیل را نشان می‌دهد. این ادعا وجود دارد که تقاضای یهوه مبنی بر این‌که تمامی نخست‌زادگان متعلق به او هستند و باید برای او وقف شوند به معنای قربانی کردن نیست، بلکه به معنای تقدیس و اهمیت نخست‌زادگان و تمایز آنان از دیگران است. سوال این است که موضوع نخست‌زادگی در یهودیت و قربانی آن، دارای چه منشاء و مبدأی است و فرایند ورود آن به کتاب مقدس چگونه بوده است. در این تحقیق با رویکرد برون‌دینی و با روش تاریخی- جامعه‌شناختی و همچنین استناد به کتاب مقدس، پیشینه‌ی قربانی نخست‌زادگان در یهودیت مورد کنکاش قرار خواهد گرفت.

قدیسه هیلدگارد فون بینگن (1098-1179)، عارف و نمادپرداز قرون وسطایی ، بصیرتی بی‌نظیرو دیدگاهی منحصر به فردی را درباره زنانگی ارائه داد. اقتدار و معنویتی را در دنیای زن ستیزی قرون وسطی به دست آورد . رؤیا و نماد زنانه او ، راهی برای کشف اسرار کتاب مقدس و شناخت خدا، جهان و انسان در الهیات فمنیستی شد .این پژوهش با هدف بررسی نمادهای عرفانی و تئوری سمبلیک در آثارقدیسه هیلدگارد ، مفاهیمی چون نور، سبزینگی (viriditas)، حکمت (Sophia)، مادرانگی ، کیهان‌شناسی ، موسیقی ، پزشکی و کاربرد اندیشه‌های هیلدگارد درجهان معاصر، در اخلاق زیست محیطی و درمانی را تحلیل ‌کند. هیلدگارد زنانگی را نه‌تنها امری جسمانی، بلکه عنصری روحانی و الهی در نظام خلقت می‌داند. اندیشه او نقطه تلاقی عرفان مسیحی و الهیات زنانه است. نتایج این پژوهش ، تحلیل گفتمان عرفانی درباره نماد زنانگی وبررسی میراث فکری و معنوی هیلدگارد از سنت‌های کهن و دیدگاه های نوین درباب انسان، معنویت، و طبیعت در تاریخ عرفان مسیحی خواهد بود.