جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از خدمات مهمی که قرآن پژوهان از دیرباز و به‌ویژه، در دوره معاصر در آستانه قرآن ارائه کرده‌اند، سعی بر ترجمه‌ آیات قرآن جهت فهم همگانی است. به رغم همه این تلاش­ها، گاه به دلیل کم‌توجّهی به قواعد ادبی، در ترجمه­ها لغزش‌هایی پدیدار گردیده است. از جمله، ترجمه ساختار «وَدَّ» و «لَو» -که در دوازده موضع قرآن به کار رفته­اند- است. بنابر ادله ادبی-قرآنی، «لو» در این ساختار، مصدریه بوده و با صله‌اش به تأویل مصدر رفته و مفعولٌ‌به برای فعل «وَدَّ» است و طبق قول بسیاری از لغت­نامه‌های معتبر عربی آنچه‌ که در ساختار فعل «وَدَّ» و «لَو» معنای تمنی می‌دهد فعل «وَدَّ» و نه «لَو» است. بررسی سیزده ترجمه مشهور قرآن، نشان داده که ترجمه‌ها غالبا یا برای «وَدَّ» معادل‌یابی ناصوابی داشته و با تعابیری چون: «دوست دارد» و «خوش دارد» به خطا رفته‌اند و یا در ترجمه «لو» با تعابیری چون: «ای کاش» و «کاش» و حرف ربطیِ «که»، لغزش داشته‌اند و یا همزمان در ترجمه هر دو واژه «وَدَّ» و «لَو» اشتباه کرده‌اند. در ترجمه‌ این دوازده آیه؛ رضایی پنج بار ترجمه صحیح، مکارم چهار نوبت ترجمه صحیح، حداد عادل دو بار ترجمه صحیح، صفارزاده و قمشه‌ای نیز هر کدام یک نوبت، ترجمه صحیح ارائه کرده‌اند.

چگونگی رفتار و تعامل با غیرمسلمانان همواره از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. این اهمیت در دوران جدید و پس از افزایش تعاملات پیروان ادیان مختلف با یکدیگر مضاعف شده است. یکی از احادیثی که توسط محدثین فریقین نقل شده و مورد استناد دانشمندان و فقهای مسلمان در صدور احکامی پیرامون تعامل با غیرمسلمانان و به صورت اخص، اهل کتاب قرار گرفته، روایت «الْإِسْلَامُیعْلُووَلَایُعْلَیعَلَیه» است؛ عبارتی که گاه به روایت علو از آن یاد می‌شود. پژوهش حاضر با هدف تبیین صحیح این روایت با بهره‌گیری از اصول نقد و فهم حدیث، به اعتبارسنجی سندی و بررسی دلالی این روایت پرداخته و به این نتیجه دست یافته که از نظر سندی ـ چه از طرق منقول در شیعه و چه اهل سنت ـ دارای ضعف است. افزون بر این، برداشت مشهور از روایت و همچنین تطبیق آن بر برخی مصادیق، با چالش‌های جدی مواجه است. بر فرض صحت صدور، مفهوم صحیح این روایت برتری اسلام از منظر اندیشه و استدلال نسبت به سایر ادیان است. بنابراین، استفاده از این روایت با هدف صدور احکامی که حقوق طبیعی و بشری غیرمسلمانان را نقض، کرامت‌شان را مخدوش و از این طریق موجب برتری مسلمان را فراهم آورد، هم با روح حاکم بر قرآن و فلسفه بعثت پیامبر اسلام (ص) متضاد است و هم از منظر اخلاقی و عقلانی توجیه‌ناپذیر می‌نماید.

یکی از واژگان پربسامد در قرآن کریم، واژه «کلّا» است که 33 بار در 15 سوره آمده است. دیدگاه مشهور در تفسیر این واژه، به‌ویژه در دوره معاصر، این است که «کلّا» به معنای ردع و منع جمله قبل است، اما با وجود شهرت «کلّا» به حرف «ردع»، در تبیین معنای ردع در آیات قرآن، ابهام و اختلاف وجود دارد. «ردع» به معنای نفی شدید یا نهی و بازداشتن مخاطب است و متکلم با «کلّا» مخاطب را از تکرار کلام یا انجام کار باز می­دارد. این مقاله با روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه­ای، به بررسی معنای مشهور ردع برای «کلّا» پرداخته و با تطبیق آن بر نُه آیه مشتمل بر «کلّا» صحت و سقم این معنا را ارزیابی کرده است. با بررسی آیات مشخص شد در همه آیات نه­گانه، بیش از یک معنا برای «کلّا» می­توان در نظر گرفت، به علاوه اینکه در آیاتی مانند 20 سوره قیامت و 23 سوره عبس و 9 سوره انفطار، ما قبل«کلّا» جز با تقدیر تکلف‌آمیز قابلیت ردع ندارد، در نتیجه محدود کردن معنای «کلّا» به ردع شایسته نیست.

در نصوص اسلامی، سنت‌های زیادی برای ایجاد و استمرار نظامات اجتماعی ارائه شده که مهم‌ترین آن‌ها، اسلامی‌شدن جهان و پیروزی اندیشه و ارزش‌های ناب الهی بر هر نوع تفکر التقاطی، انحرافی و مادی است. آیه 123 سوره برائت، ایده بسیار عمیق و ارزشمندی را برای پیشروی مسلمانان به‌سوی جامعه جهانیِ اسلامی و دستیابی به آن بیان کرده که غالباً قرآن‌پژوهان نسبت به جوانب مختلف آن بی‌توجه بوده‌ و یا تفاسیر نادرستی از آن ارائه داده‌اند و در این میان، برخی نیز با دقت‌نظر، جوانب مختلف آن را بررسی و تحلیل نموده‌اند. پژوهش حاضر با روش تحلیل کیفی و توصیفیِ محتوا در ارزیابی داده‌ها، در صدد تبیین و واکاوی راهبردهای مختلف این آیه برای جهانی‌کردن اسلام برآمده است. برآیند این مقاله آن شد که ایده آیه 123 سوره برائت برای انتشار حداکثریِ اسلام این است که جامعه اسلامی بایستی با مقاومت در برابر دشمنان، ابتدا در عرصه فرهنگی خود را تقویت نموده، سپس در موقعیت مناسب و با رعایت مصالح امت اسلامی، با حکومت‌های کافرِ معاندِ‌ِ هم‌مرز مبارزه کرده و در نهایت با «انعطاف‌ناپذیری»، هرگونه اثرپذیری فرهنگی از فرهنگ کفر را از خود دفع کند.

تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف روشی برای شفاف‌سازیِ ایدئولوژیِ گفتمانِ قدرت، در امور سیاسی ـ اجتماعی است و با استفاده از ابزارهای زبان‌شناسی و توصیفی می‌تواند در بسیاری از علوم از جمله دانش‌های حدیثی کارآمد باشد. از آنجا که نیازها و راهکارها در علوم گوناگون متفاوت است، بومی‌سازی برخی مبانی تحلیل انتقادی گفتمان که اثر مستقیمی بر ابزارهای تحلیل دارد، الزامی می‌نماید. برای نمونه، از آنجا که تحلیل‌ گفتمان برای مسائل روز طراحی شده است، تحلیل‌گر از گفتمان موجود جامعه در زمان خویش آگاه است و نیازی به کشف آن نخواهد داشت. امکانی که در بادی امر برای پژوهش‌گر متون حدیثی به سبب قرن‌ها فاصله، میسر نخواهد بود. بنابراین پژوهش حاضر با گزینش روش‌هایی چون شناسایی دال مرکزی، استخراج پیش‌انگاره، مطالعه همزمانی ‌پویا، کشف همنشین و جانشین‌ها و اطلاع‌ کهنه و نو، راهکارهایی برای شناسایی گفتمان ارائه کرده است و همزمان به بررسی امکان بهره‌گیری از مواردی چون زبان گفتاری، مفهوم انتقادی و مطالعات تاریخی در تحلیل متون حدیثی می‌پردازد.

بحران، رویدادی غیرمنتظره و ناخوشایند است که مشکلاتی را بر جامعه تحمیل کرده و به حالتی حاد و بی‌ثبات برای افراد و یا جامعه تبدیل می‌شود و رفع آن، نیازمند اقداماتی اساسی است. در تاریخ امامت شیعی، سال‌های 203 تا 260 هجری قمری به رهبری و سرپرستی ابناءالرضا (ع) اختصاص دارد؛ دوران زندگانی امام جواد، امام هادی و امام عسکری (علیهم السلام) خفقانی بر جامعه شیعی حاکم بود که دوستی و موالات با ائمه (ع)، تبعاتی چون مصادره اموال، حبس، شکنجه و حتی شهادت در پی داشت. ابناءالرضا (ع) با تدابیر و اتخاذ تصمیم‌هایی توانستند جامعه را مدیریت و جامعه شیعی را از گزند حوادث حفظ کرده و با کمترین آسیب، به سمت امنیت و آرامش سوق دهند. این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی سامان‌یافته است، مجموعه اقدامات ائمه متأخر شیعه را به‌منظور پیشگیری، آمادگی، راهکارهای مقابله‌ای و بازدارنده در سه مرحله «قبل از وقوع بحران»، «حین وقوع» و نیز «بعد از وقوع بحران» با تأکید بر امور حفاظتی-امنیتی، دسته‌بندی و معرفی کرده است؛ اصول مدیریتی که در عصر حاضر نیز می‌تواند مورد توجه و اتباع باشد.

آیاتی از سوره مبارکه اسراء، از وعید الهی در خصوص دو افساد بنی‌اسرائیل و به‌تبع آن دو عقوبت ایشان سخن گفته‌اند. مقاله حاضر درصدد است به شیوه توصیفی تحلیلی و با استناد به دلایل و شواهد قرآنی، حدیثی و تاریخی، مصداق عینی این وعید را شناسایی نماید. به نظر می‌رسد افساد اول موعود، افساد کنونی یهود با تشکیل دولت اسرائیل بوده و عقوبت نخست، توسط مجاهدان مسلمان که زمینه‌سازان ظهور حضرت قائم (عج) و منتسب به منطقه ایران‌اند، عینیت خواهد یافت . افساد دوم ایشان نیز ـ آخرین افساد شاخصشان ـ همان فتنه موعود دجال خواهد بود و عقوبت دوم توسط امام مهدی (عج) و حضرت عیسی (ع) تحقق خواهد یافت که طبق شواهدی این رخداد در آستانه قیامت خواهد بود. همچنین، بنا به شواهدی منافقانِ دشمن اهل‌بیت (ع) نیز در هر دو افسادِ بنی‌اسرائیل مدخلیت خواهند داشت.