جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حدیث اسلامی خاصّه روایات سیره پیامبر (ص)، همواره مورد توجه خاورشناسان بود است و در چند دهه­ی اخیر نیز توجه به این قبیل پژوهش‌ها،گسترش یافته است. مقاله­ی «سیره اهل کساء: منابع قدیمی شیعی راجع به سیره­ حضرت محمد(ص)» نوشته ماهر جرار با نگاهی متفاوت و از دریچه­ی منابع اولیه­ی شیعه، در پی بررسی منابع قدیمی در خصوص سیره پیامبر(ص) برآمده است. دلیل پرداختن وی به موضوع مذکور، از آن جهت است که هیچ ­یک از پژوهش‌های انجام شده توسط خاورشناسان، در خصوص سیره­ پیامبر(ص) از آغاز قرن بیستم به بعد، به طور ویژه منابع سیره و مغازی شیعی را مورد بررسی و دقت نظر قرار ندادند. پژوهش پیش رو با رویکرد تحلیل انتقادی برخی آسیب­های روشی، مبنایی و غایی مقاله جرار را استخراج کرده است، از جمله آسیب­های روشی، جایگزینی روش بازیابی منابع با روش بازسازی منابع، عدم ارائه­ ملاک در گزینش افراد، تتبع ناقص در منابع پژوهش؛ آسیب­های مبنایی اتهام عدم اهتمام شیعیان در سیره­­نگاری، محدود نمودن منابع متقدّم شیعی در باب سیره، تحوّل و تطوّر متون روایی در جریان انتقال حدیث و در نهایت از نگاه سوگرانه جرار به منابع شیعی می‌توان به عنوان آسیب غایی یاد کرد. وجه قوت اثر جرار پرداختن گشودن بابی برای سایر پژوهشگران در این حوزه مطالعات شیعه است.

اخباری منقول از پیامبر اکرم(ص) وجود دارد که در مقام نهی از بنای مسجد بر قبور، به ریشه‌شناسی این عمل پرداخته و آن را به اقوام و پیروان ادیان گذشته بازمی‌گرداند. این اخبار تحریرهای متعددی دارد؛ براساس شباهت‌های متنی و سندی، می‌توان آنها را به شش دسته تقسیم کرد: 1- اخبار عایشه، 2- اخبار عایشه و ابنعباس، 3- اخبار ابن عباس، 4- اخبار ابوهریره، 5- اخبار ابن مسعود، و 6- اخبار ابوعبیدة بن جراح. این مقاله با استفاده از روش تحلیل اسناد-متن به تاریخ‌گذاری این اخبار پرداخته و به این نتیجه رسیده است که صورت اصلی خبر که در مقام نهی از اتخاذ مسجد از قبور به عنوان یک ویژگی قومی و مذمّت این فعل است، در نیمۀ اول قرن اول رواج داشته است. گرچه می‌توان گفت برخی از تحریرهایی که این فعل را یک ویژگی دینی جلوه داده و به لعن یهود و نصاری می‌پردازند در نیمۀ اول قرن اول ایجاد شده‌اند و همزمانی آن با اخراج یهودیان از جزیرة العرب و یکسان‌سازی دین این منطقه نیز آن را تأیید می‌کند، اما قطعی است که روند گسترش تحریرهای اخیر نسبت به صورت اصلی خبر در گذر زمان سیر صعودی داشته و حتی در تحریرهای متأخرتر شاهد استفادۀ سیاسی از آن هستیم.