جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چیستی مفهوم حیات از دیرباز مورد توجه فیلسوفان و دانش‌مندان قرار گرفته است. یکی از علومی که با مفهوم حیات ارتباط تنگاتنگی دارد، زیست‌شناسی است. زیست‌شناسی، برای دست‌یابی به مفهوم حیات از دو رویکرد فهرست‌محور و دانش‌‌محور بهره می‌برد. در رویکرد فهرست‌محور ـ با پذیرش تمایز قاطع بین موجود زنده از غیرزنده ـ فهرست‌های متفاوتی از ویژگی‌های موجودات زنده ارائه می‌گردد. در رویکرد دانش‌محور که روش مناسب‌تری برای دست‌یابی به مفهوم حیات است، سعی می‌شود حیات درون شبکه‌ای از مفاهیم موجود در یک دانش خاص علمی تعریف شود. در حکمت متعالیه، حیات به عنوان نحوه‌ای از وجود در نظر گرفته می‌شود و با مساوق دانستن وجود با حیات، سلسله مراتب حیات یکسان با سلسله مراتب وجود می‌گردد و مرز قاطعی نمی‌توان بین موجود زنده با غیر زنده ترسیم کرد. در این مقاله، سعی داریم به این سؤال پاسخ گوئیم: آیا علم و فلسفه در واکاوی مفهوم حیات، ارتباط یا قرابتی با یکدیگر دارند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، گرچه مسأله حیات در فلسفه به عنوان یک امر متعالی و در بیولوژی در افق مادی مورد کنکاش قرار می‌گیرد؛ اما می‌توان در قلمرو عالم طبیعت، رابطه‌ای عام و خاص، در تعریف مفهوم حیات، بین علم و فلسفه ترسیم نمود.

از جمله‌ حوزه‌های تخصصی حدیثی در مطالعات اخیر خاورشناسان، برکاوی علل و عوامل پدیداری و ظهور حدیث شیعه و چرایی اقبال و توجه شیعیان و عالمان آنان به یادگیری، ثبت و ضبط روایات و شکل‌گیری «حافظه‌ی فرهنگی شیعی» در سالیان پسین و در نتیجه ظهور «جوامع متأخر روایی» بوده است. این که آنان در مطالعه و تحلیل این حافظه‌ی فرهنگی چه نکات و مسائلی را مورد نظر قرار داده و چه اهدافی بر آن متصورند، نخستین پرسش این نوشتار است و استدلال خواهد شد که این توجه مصون از آسیب‌ها و نتایج نادرست نبوده، در برخی موارد اصل و اعتبار حدیث را در میان شیعیان به چالش کشیده است. هم‌چنین، از میان مهم‌ترین حافظه‌های فرهنگی حدیثی شیعه، بیش‌ترین سهم مطالعات خاورشناسی به بِحارالْأنْوار معطوف شده است؛ این که چرا تنها به این اثر توجه ویژه شده و چه نقدی بر این توجه وارد است، دیگر پرسش این مقاله خواهد بود. نوشتار پیش‌رو، تلاش دارد تا با طرح و تقریر اهمّ نظرات مطرح شده در هر دو پرسش پیش‌گفته از سوی خاورشناسان و با تأکید ویژه‌ بر مقاله‌ی «نقش حدیث به عنوان حافظه‌ی فرهنگی شیعه» از رِینِر برونِر، نقاط افتراق و اشتراک اندیشه‌ای آنان را شناسایی کرده، به ارزیابی و تحلیل نشیند.

در چند سوره از قرآن، مخالفان الهی بودن قرآن، به آوردن کلامی مانند قرآن دعوت شده‌اند. مطابق ترتیب نزول، تحدی در سوره­های إسراء، یونس، هود، طور و بقره صورت گرفته است. چهار سوره‌ی نخست در مکه، و سوره‌ی بقره در مدینه نازل شده است. بازه زمانی نزول این سور، برابر با یک سومِ میانی از طول 23 سال رسالت پیامبراکرم(ص) بوده است. بررسی تاریخی این آیات، به همراه آیات هم­خانواده - که قبل و بعد از این آیات نازل شده- الهی بودن متن قرآن را به صورت بسیار واضح به اثبات می­رساند. مهم­تر آن که، این بررسی نشان می­دهد حتی چنانچه تحدی قرآن به عصر پیامبر(ص) و به قوم او نیز منحصر باشد، عدم پاسخ‌گویی مخالفان پیامبر(ص) به این هماوردطلبی، خود بهترین شاهد بر اثبات الهی بودن قرآن است؛ حتی مخاطب امروزی قرآن نیز با نگاهی تاریخی به آنچه در موضوع تحدی اتفاق افتاده، می‌تواند به الهی بودن قرآن پی ببرد.

دانش تفسیر در بین دیگر دانش‌هاى اسلامى، جایگاه ویژه‌ای دارد و از همان آغاز، مسلمانان به‌گونه جدى بدان پرداخته‌اند؛ زیرا تفسیر، فهم و کشف بهترین سخن‌ها؛ یعنى سخن خداوند متعال است. از تفاسیر جدیدی که بر کتاب مسلمانان منتشر شده، می­توان به التَفسیر المُنیر فِى العَقیدَة وَالشَریعَة وَالمَنْهَجتألیف مفسر و قرآن­پژوه معــاصر، دکتر وَهَبَة زُحَیـلى اشاره کرد. این پژوهش، به بررسی و ارزیابی این تفسیر به شیوه نقد و تحلیل و روش کتابخانه‌ای می‌پردازد که موجب بیان تمایزات این تفسیر با سایر تفاسیر شده است. از جمله امتیازات آن می‌توان به بررسی مسائل معاصر اجتماعی، سیاسی و فقهی و آسانی روش نگارش اشاره نمود؛ هم‌چنین قِلَتِ مآخِذِ تفسیری قدیم و جدید، و کم بودن اِرجاعِ نقل‌قول‌های علمی، از معایب این تفسیر به شمار می‌رود.