جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر برنامه آموزش «فلسفه و کودک» بر روحیهپرسشگری و مهار خشم دانش‌آموزان میباشد. جامعهآماری این پژوهش کلیهدانش‌آموزان پسر پایة چهارم ابتدایی شهر بابل در سال تحصیلی 95-94 هستند. از این میان تعداد 22 نفر دانش‌آموز پسر (11 نفر گروه آزمایش و 11 نفر گروه کنترل)، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای بررسی فرضیهپژوهش از روش شبه‌آزمایشی با استفاده از طرح پیش‌آزمون ـ پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامهروحیهپرسشگری و پرسشنامهمهارتهای مهار خشم استفاده گردید. دانش آموزان گروه آزمایش طی هشت جلسه نود دقیقه یی (هرهفته یک جلسه)، تحت آموزش برنامه فلسفه برای دانش آموزان قرار گرفتند. مواد آموزشی این پژوهش داستانهای فیلیپکم بود. در پایان، داده ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چندمتغیره (ANCOVA) و با نرم‌افزار 20، مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته‌های این پژوهش، اعتبار و برنامه فلسفه برای دانش آموزان در پرورش روحیه پرسشگری و مولفه‌های آن و مهار خشم در ایشان را تایید کرد.

امروزه با گسترش قابلیتهای فضای مجازی و شبکه‌یی در کشورمان و جذابیت و گرایش به این فضا برای کودکان، لزوم بکارگیری فرصتهایی که این پدیده در پرورش کودکان میتواند در اختیار ما قرار دهد، بیش از پیش احساس شده است و در کنار آن ترس و بیم از تخریب مبانی اخلاقی و اجتماعی و نداشتن امنیت روانی و فرهنگی ناشی از اطلاعات آلوده و مخرب از طریق فضای مجازی با توجه به پایین بودن سواد سایبری بسیاری از خانواده‌ها و عدم امکان نظارت آنان بر کودکان، واکنشی منطقی است. این پژوهش با هدف بررسی فرصتها و تهدیدهای فضای مجازی در رشد هوش، خلاقیت، عواطف، منطق و تفکر و مهارتهای زندگی کودکان انجام شده و پژوهشی اسنادی ـ تحلیلی است که برای انجام آن از تحلیل کیفی و سندکاوی استفاده شده است. بدین‌منظور، اسناد و مطالعات انجام شده در این رابطه مورد بررسی قرار گرفته و عمدتا بصورت کیفی، تحلیل و نقد شده است. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان میدهد که میتوان با شناخت و استفاده از فضای مجازی بر تهدیدهای آن غلبه کرده و موجب رشد و پرورش کودکی بصیرت‌گرا گردید. بگونه‌یی که با طراحی یک الگوی منطقی در آموزش ـ با استفاده از اصول و راهکارهای ارائه شده‌ـ کودک به بصیرت درونی دست مییابد که در سه حیطه شناختی، عاطفی و رفتاری تجلی پیدا میکند و این همان بصیرتی است که او را در مقابل تهدیدهای فضای مجازی حفظ مینماید

مطالعات جدید دوران کودکی و بتبع آن جامعه‌شناسی دوره کودکی کمتر از نیم قرن در دنیا سابقه دارد لیکن این مفهوم با سرعت رو به رشدی در حال گسترش و تحقیق است؛ هرچند هنوز در ایران این بحث ناشناخته مانده است. بحث مرتبط با کودکان از نگاه سنتی همیشه مطرح بوده اما در نگاه مدرن، کودک و نیازهای او نادیده گرفته میشود. جامعه‌شناسی جدید کودک از یکسو به شناخت کودک، دنیای او و نیازهایش کمک میکند و از سوی دیگر به خلق ادبیاتی متناسب با ارزشهای جدید کودکی می‌انجامد. ارزشهای دوران کودکی، ارزشهای غیر بزرگسالیند اما تاکنون ادبیات کودک بیشتر مبتنی بر ارزشهای بزرگسالی بوده است؛ چرا که این ادبیات از جانب بزرگسالان نوشته شده است. مفهوم کودکی از منظر جامعه‌شناختی اساسا محصول دوران مدرنیزم است. کودکان به همان اندازه‌یی که مورد غفلت بوده‌اند، به حاشیه نیز رانده شده بودند. در واقع کودکان در نظریه و مفهوم‌پردازیهای جامعه‌شناختی بدلیل موقعیت تابع و تحت سلطه همواره در حاشیه توجه بوده‌اند. در این میان، بسبب تحولات پس از جنگ جهانی دوم، یعنی رشد جنبشهای مدنی زنان و فمینیست، رشد ساختار و توسعه دولت و رفاه جامعه، افزایش خدمات بهداشتی نسبی، تحولات ساختار خانواده و آینده‌شناسی و توسعه دانش فرافکنی مطالعات جدید دوران کودکی شکل گرفت و بر پایه نظریه تفسیری و ساختگرایی بر سه انگاره بنیان یافت: 1) کودکی در برابر یک دوره از زندگی، یک شکل ساختاری خاصی را تشکیل میدهد که کودک هم در آن زندگی میکند و هم مقوله یا بخشی از جامعه است. ۲) کودکان خود سازندگان جامعه و کودکی هستند.۳) کودکی همانند بزرگسالی در معرض نیروهای مشابه جامعه قرار میگیرد. در این نوشتار ما نیز به انگاره‌های رویکردی به دوران کودکی در ادبیات تربیتی ایران در گلستان سعدی بعنوان شاعر تربیت و نماینده نسل قدیم و در دیوان اشعار پروین اعتصامی بعنوان نماینده نسل جدید پرداخته‌ایم؛ هر چند این شروعی بسیار جزئی است ولیکن میتواند گشایشی برای این مهم باشد. در این راستا ما اصطلاح بازتولید تفسیری را پیشنهاد داده‌ایم که این برداشت میتواند با مداقه در عنصر کلیدی اهمیت زبان و روندهای فرهنگی مورد بررسی بیشتر قرار‌گیرد.

فناوری و آخرین دستاوردش، فناوری اطلاعات، نقشی گسترده و چشمگیر در قلمروهای گوناگون زندگی آدمی از جمله تعلیم و تربیت داشته و افقها و تنگناهای آن از جنبه‌های مختلف از جمله تربیت اخلاقی قابل کنکاش و ارزیابی است. از اینرو، هدف اصلی پژوهش حاضر، تبیین و ارزیابی افقها و تنگناهای فضای مجازی و اینترنت بر تربیت اخلاقی است. سوالات پژوهش از این قرارند: چه رابطه‌یی بین فضای مجازی و اینترنت با تربیت اخلاقی وجود دارد؟ افقها و تنگنا‌های فضای مجازی و اینترنت بر تربیت اخلاقی کدامند؟ روش پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی و از نوع تحلیل محتوای کیفی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که مهمترین افقهای فضای مجازی و اینترنت شامل دسترسی آسان به منابع اطلاعاتی مربوط به تربیت اخلاقی، آموزش مجازی مسائل اخلاقی، ایجاد همکاری و افزایش روحیة اجتماعی، وجود تعدد و تنوع فرهنگی، تقویت خرد جمعی و بیان آزادانة عقاید و افکار میباشد. همچنین مهمترین تنگناهای آن شامل ساخت‌شکنی، افزایش انزوای اجتماعی، خطر شکلگیری هویت‌های نابهنجار، به خطر افتادن آموزش‌ ارزشهای مهم انسانی، هویت‌زا بودن بجای هویت‌ساز بودن، ایجاد صمیمتهای مجازی، رواج فرهنگ هرزه‌نگاری و نقص حریم شخصی افراد است.

پرورش تفکر و استدلال، یکی از اهداف تعلیم و تربیت است. این هدف تنها در سایه انتقال دانش و اطلاعات به ذهن دانش‌آموزان حاصل نمیگردد، بلکه لازم است در برنامه‌های مدارس روشهایی گنجانده شود که از طریق آنها دانش‌آموزان یاد بگیرند چه زمانی، چگونه و چه سوالاتی را بپرسند و چه روش استدلالی را بکارگیرند و این مهارتها را از طریق تلاش در تمرین تفکر انتقادی در دروس مختلف رشد و توسعه دهند. ضرورت پرورش مهارتهای تفکر انتقادی بدلیل تغییرات سریع جوامع و دگرگونیهای تکنولوژیکی، گسترش حوزه‌های تخصصی علوم و رشد روزافزون دانش و اطلاعات است. مهارتهایی که قبلا مناسب بودند امروز نمیتوانند کودکان را برای رویارویی با چالشها و مسائل حال و آینده آماده سازند. آموزش‌ و پرورش تفکر مستلزم فراهم کردن شرایط و بکارگیری راهبردها و روشهای آموزشی موثر بر تفکر انتقادی است. در نوشتار حاضر ابتدا مفهوم، مهارتها و ویژگیهای تفکر انتقادی و سپس نقشه مفهومی بعنوان یکی از روشها و استراتژیهای آموزشی موثر بر پرورش تفکر انتقادی بررسی میشود.

فلسفه از دیرباز پیوندی تنگاتنگ با زندگی عملی آدمیان داشته است. فیلسوفان همواره در جستجوی معنایی برای زندگی آدمی بوده‌اند؛ معنایی که بتواند نه تنها زندگی انسان را معنا بخشد بلکه از دردها و آلام فکری و روحی او نیز بکاهد. با چنین دیدگاهی فلسفه گونه‌یی درمانگری است. روانشناسی، در پی درمان روان آدمی است و فلسفه بدنبال درمان فکر. بسیاری از دردها و بیماریهای ما از تفکرمان ناشی میشوند و علت خارجی ندارند. در نوشتار حاضر تلاش میشود دیدگاهها و اندیشه‌ها و گاه تکنیکهایی عرضه شوند که فلاسفه و حکیمان و بویژه فلاسفه اسلامی و رواقی برای درمان بیماریهای فکری پیشنهاد کرده‌اند و در برنامه فلسفه و کودک میتوانند همچون راهنمای عملی، موثر واقع شود. اندیشه نوآورانه نوشتار حاضر، طرح تمرینهای عملی و فلسفی است که برای کاربست در کارگاه‌های آموزشی با رویکرد فلسفه بمثابه شیوه زندگی و درمان تهیه و تنظیم شده‌اند.

ذهن بشر همواره نسبت به همة پدیده‌ها، پرسشگر و در پی یافتن پاسخی برای این پرسشها بوده است. فلسفه عمری به طول عمر بشر دارد اما آموزش «فلسفه و کودک» رویکردی جدید است که میکوشد مهارتهای ذهنی و قدرت استدلال و تفکر انتقادی را در کودکان و نوجوانان پرورش دهد. نوشتار حاضر میکوشد تا نخست به نظریات نظریه‌پردازان برجسته آن بپردازد و در باب اهمیت و ضرورت این برنامه مطالبی بیان کند. در ادامه به آموزش «فلسفه و کودک» در ایران و ضرورت بومی‌سازی منابع آن اشاره میشود و سرانجام ظرفیت بالای متون کهن ادب فارسی بررسی شده و نمونه‌ داستانها و حکایتهایی از این متون که میتوانند در طرح درسهای آموزش «فلسفه و کودک» مورد استفاده قرارگیرند، ارائه میشوند.

هدف نوشتار حاضر، مقایسه مبانی انسان‌شناسی ابن‌سینا و متیو لیپمن میباشد. این پژوهش با روش توصیفی ـ‌تحلیلی و استنباطی و روش جمع‌آوری اطلاعات، کتابخانه‌يی و فیش‌برداری صورت گرفته است. در ابتدا مؤلفه‌های مربوط به انسان از دیدگاه ابن‌سینا و لیپمن بیان میشود و سپس با مقایسه انسان‌شناسی ابن‌سینا و متیولیپمن، نقاط اختلاف و شباهت آنها روشن میگردد. نتایج نشان میدهد که انسان‌شناسی ابن‌سینا و متیو لیپمن دارای شباهت و تفاوتهایی است: در وجه مشابهتها انسان موجودی عقلانی، دارای اراده و اختیار، دارنده ویژگیهای حسی، زیستی و طبیعی است که با هویت فردی و اجتماعی شناخته میشود و همچنین موجودی در حال تغییر و تحول دائمی است. در وجه تفاوتها، هر کدام تفسیری متفاوت از مبدأ و مقصد انسان ارائه میدهند و سن مناسب برای شروع تفکرات فلسفی یکی از برجسته‌ترين اختلافات انسان‌شناسی میان آن دو میباشد.

درجريان پيشامدهاي فراواني كه جوامع با آنها روبرو ميشوند، تنها آناني ميتوانند مقاومت كرده و بر مسائل و مشكلات مستحدثه فائق آيند و حتي از شرايط پيش آمده بمثابه فرصت استفاده كنند و جامعه‌سازي نمايند كه آگاهانه در مشاركت با هم، مسائل را فهم، تحليل و حل كنند. اين مشاركت آگاهانه با خودِ سرزميني و ديگري غيرسرزميني، بيش از هر چيز، مقوله‌يي «فرهنگي» است كه بايد در جان آدميان و جوامع نشسته باشد. نوشتار حاضر با تمركز بر مفهوم «دوستي» درصدد است تا نشان دهد چرا آموزش و پرورش ما در وضعيت فعلي و آتي، بايد اين مقوله را مورد توجه قرار دهد. به اين منظور، پس از تفكيك وضع مطلوب از وضع موجود، «دوستي» بمثابه روش مديريت جامعه در وضعيت انضمامي موجود توضيح داده ميشود و در نهايت اين روش بمثابه محتوايي كه كل نظام آموزش و پرورش از دوره مهد كودك تا تحصيلات تكميلي دانشگاهي بايد مورد توجه قرار دهد، توصيه ميگردد.

از داستان براي اهداف گوناگونی بهره گرفته میشود. امروزه بویژه در جهت افزایش قدرت تفکر و بحث و استدلال، داستان مورد توجه است. ابزار مورد استفاده در نظام آموزشی فلسفه و کودک «داستان» است. از سوی دیگر، فرهنگ اصیل و ریشه‫دار و کهن پارسی، همواره با ادبیات داستانی قرین بوده ‫است. یکی از بهترین منابع داستانی پارسی، مثنوی معنوي است كه داراي داستانهايی با مضامین عمیق و آموزه‫های سازنده زیادی است. این داستانها میتوانند در جهت رشد شناختی و عاطفی کودکان مؤثر باشند. بکارگیری داستانهای مثنوی در حلقه‫های کندوکاو به سبک آموزش «فلسفه و کودک»، علاوه بر ارتقاي مهارتهای بحث و پرسشگری، در جهت تربیت کودک متفکر نیز میتواند اثربخش باشد. این داستانها همچنین با داشتن محتوای برانگیزاننده و سرشار از پرسشها و چالشهای فلسفی و در برخی موارد، داشتن شخصیتهایی مشابه کودکان، کارآیی لازم را برای استفاده در آموزشهای «فلسفه و کودک» دارند. مواضع ناکارآمدی این داستانها در بسیاری از موارد قابل رفع و رجوع است. بومی بودن این داستانها مزیت دیگر آنها در بهره‌گيري در آموزشهای «فلسفه و کودک» است.