جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسلمانان، قرن‌ها با تأسّی از قرآن و روایات و عمل به مضامین بهداشتی اسلام، سلامت جسمانی خود را تضمین کرده‌اند. در این پژوهش، به روش توصیفی ‌ـ تحلیلی برآنیم تا به این سؤال بنیادی پاسخ دهیم که توصیه‌های قرآنی و روایات در بهداشت و سلامت جسمانی شامل چه مؤلّفه‌هایی هستند؟ همچنین، این شاخص‌ها تا چه حد با یافته‌های علم پزشکی مدرن همسویی دارد؟ بر اساس یافته‌های تحقیقِ مرکز ثقل حوزة سلامت جسمانی، «بهداشت»، تغذیه محسوب می‌شود و از نگاه قرآن، سلامت تغذیه با امور معنوی و جهان‌بینی توحیدی در ارتباط است که به خوردنی‌های حلال و طیب، توصیه کرده، از خوردنی‌های حرام، مانند گوشت خوک و الکل (شراب) پرهیز نموده‌است. در حوزة بهداشت فردی نیز طهارت و نظافت، یک اصل مهم تلقی می‌شود و در حوزة بهداشت جنسی نیز قرآن و ائمه در موارد متعددی قوانین بهداشت جنسی را بیان کرده‌اند، تا از انحرافات جنسی و ابتلای انسان به بیماری‌های جنسی و جسمی و پیامدهای آن‌ها پیشگیری نماید. بنابراین، بهداشت در این سه حوزه در قرآن و روایات، جایگاه والایی دارد که در این پژوهش به آن‌ها اشاره خواهد شد.

زبان بدن از جمله مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی جامعة بشری است که انسان‌ها از آن برای بیان احساسات و دلالت‌های مختلف بهره می‌گیرند. نقش زبان بدن در بستر متون ادبی برای کشف مقاصد و داده‌های مفهومی و آرایه‌های ادبی که به صورت زبان بدن مجسم شده‌است، درخور توجه می‌باشد. کتاب نهج‌البلاغه مملوّ از صنایع ادبی و لطافت‌های کلامی است. در این مقاله، موضوع زبان بدن (دست) در نهج‌البلاغه از نظر دلالت‌های مفهومی‌ـ بلاغی به روش توصیفی‌ـ تحلیلی بررسی می‌شود. از دلالت‌های مفهومی و بلاغی دست در کلام امام علی(ع) می‌توان به گزاره‌های بی‌یاور بودن، پافشاری بر عدم اطاعت، اعلام بیعت، بخل‌ورزی، نفرین، میزان نعمت و بخشش، آمادة حمله کردن، قبول بیعت، ندامت و حسرت، مساعدت و هماهنگی، اندوه فراق، بی‌تابی تأسف‌بار، حالات اظهار پشیمانی، جدّیت و خستگی‌ناپذیری در طلب امر، فاصلة بین حق و باطل، مغلوب شدن و خطاکار بودن، استعاره، تشبیه، تمثیل، کنایه و اقتباس اشاره نمود.

آسیب‌شناسی فریضه نماز از مسائل اساسی در ترغیب جوانان به نماز است. به همین منظور مقاله حاضر به روش تحلیلی – استنباطی مؤلفه‌های اصلی؛ تراکم جمعیت، ناهمگونی جمعیت، ناهماهنگی اهداف و امکانات، ارتباط با جوانان و فرهنگ آسیب‌شناسی نماز و تأثیر آن‌ها بر جوانان را موردبررسی قرار داده است. جامعه آماری سیصد نفر با روش نمونه‌گیری سه مرحله‌ای سهمیه‌ای، خوشه‌ای و تصادفی ساده از بین جوانان انتخاب‌شده است. بررسی‌ها حاکی از آن است که علل سستی در فریضه نماز جوانان: عوامل درونی شامل؛ خصوصیات فردی از حیث علم، آگاهی، نوع نگرش افراد به فلسفه نماز و نقاط ضعف اخلاقی فرد نمازگزار است. عوامل بیرونی شامل: آسیب‌های تکوینی نماز همچون شیطان، نحوه عمل و تأثیر او در نماز، چگونگی ایجاد مصونیت در مقابل آن و آسیب‌های غیرتکوینی؛ از قبیل عوامل فرهنگی، اقتصادی و سیاسی است که هر یک می‌توانند آسیب قابل‌ملاحظه‌ای بر فریضه نماز وارد کنند. نتیجه تحقیق که با نمونه‌گیری تصادفی میان جوانان اردبیل صورت گرفته نشان داد که عوامل درونی تأثیر کمی بر آسیب‌پذیری نماز در جامعه آماری موردمطالعه دارند درحالی‌که آسیب‌پذیری عوامل بیرونی غیر تکوینی با 3/46 درصد، بالاترین آمار را به خود اختصاص داده است.

بسیاری از سخنان امام علی (ع) در نهج‌البلاغه در غالب وصف آمده است مانند توصیف خداوند، پیامبر و غیره. با توجه به آن‌که وصف در ادبیات عربی یکی از فنون مهم شاعری در کنار مدح، هجو و رثاء است تأکید این مقاله بر آن است که توصیفات نهج‌البلاغه علاوه بر بعد فلسفی، کلامی و عرفانی از حیث ادبی نیز به دقّت مطالعه شود تا روشن گردد بررسی آن از این منظر چه ثمره فقه الحدیثی را به همراه دارد. این مقاله دو راه را در جهت درک بهتر توصیفات نهج‌البلاغه در اختیار ما قرار می‌دهد: یکی پرداختن به ظواهر الفاظ و دیگری پرداختن به آرایه‌های ادبی است زیرا ظواهر الفاظ دارای معانی هستند که گاه به‌صورت آشکار آن را می‌رساند و گاه به‌صورت لوازمی که به همراه آنان است. آرایه‌های ادبی از قبیل تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه نیز هر یک اقتضائاتی را در رساندن معنادارند که با توجّه به آن‌ها به فهم بهتری در معنای توصیفات نهج‌البلاغه می‌توان رسید.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مبانی انسان‌شناسی نظریه واقعیت درمانی گلاسر و نقد آن بر اساس دیدگاه انسان‌شناختی امام علی(ع) در نهج‌البلاغه انجام شد. روش پژوهش حاضر، توصیفی تحلیلی (مروری) است که طبق آن ابتدا با مرور منابع موجود، مبانی انسان‌شناسی نظریه گلاسر شناسایی و سپس از منظر نهج‌البلاغه بررسی و نقد شد. یافته‌ها نشان داد برخلاف گلاسر که به جنبه‌های معنوی انسان توجه نکرده است، علی(ع) انسان را موجودی مادّی و معنوی می‌دانند و زندگی‌اش را محدود به دنیا نمی‌دانند. نیز گلاسر انسان را مساوی با رفتار کلی می‌داند، اما امام انسان را متشکل از عقل، قلب، روح، فطرت، نفس و بدن می‌دانند. از نظر علی(ع) انسان توانایی شناخت واقعیات را دارد و ابزار آن ازجمله عقل را خداوند به وی عنایت نموده است. بر خلاف گلاسر که انسان را فقط مسئول ارضای نیازهایش در قالب جهان کیفی می داند، علی(ع) انسان را مسئول کارهای خود در دنیا و آخرت، دیگران، شهرها و حتی حیوانات می دانند.

این مطالعه باهدف تجربه زیسته اضطراب مرگ، قبل و پس از بازگشت دوباره به زندگی انجام گرفت. این پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی است. جامعه آماری پژوهش، تجربه‌کنندگان پدیده مرگ تقریبی حاضر در برنامه تلویزیونی زندگی پس از زندگی بودند که از بین آن‌ها تعداد 10 مصاحبه انتخاب و ثبت و ضبط شدند. اطلاعات به‌دست‌آمده با رویکرد 7 گانه کلایزی تجزیه‌وتحلیل شدند و از مجموع مصاحبه‌ها 16 مضمون اصلی و 37 مضمون فرعی استخراج شد. یافته‌های پژوهش نشان داد اغلب تجربه‌گران در موقعیت‌های مواجه با بیماری و در شرایط نارضایتی از زندگی، مرگ تقریبی را تجربه کردند. مؤلفه‌های مشاهده نور، ملاقات با اموات، موجودات والا و روحانی، نداشتن اختیار، تشدید حواس بینایی، تجربه احساسات خوشایند و ناخوشایند، درک رویدادهای اطراف بدن، مشاهده به‌صورت خیره شدن نگاه و مشاهده از همه زوایا و مرور زندگی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تبیین تجربه زیسته تجربه‌گران بود. هم‌چنین پدیده‌هایی مانند آب، نور، زمان و مکان و هیبت ظاهری اموات نسبت به ماهیت زمینی پدیده‌ها تغییر کرده بود. علاوه بر این، نتایج نشان داد زندگی برای این افراد معنا و مفهوم جدیدی پیداکرده و ترس، اضطراب و غفلت از مرگ نیز پس از بازگشت به زندگی از بین رفته بود.

به‌موازات تلاش‌های همیشگی دولت‌های غربی جهت نفوذ فرهنگی در جوامع اسلامی، از اواخر دهه 1990 موج فمینیسم اسلامی در بسیاری از کشورهای اسلامی به راه افتاده است. ازآنجاکه این نهضت پسوند اسلامی را یدک می‌کشد سعی بر آن دارد که خود را مجزا از فمینیسم سکولار معرفی نموده و بدین ترتیب جایگاه مناسبی در بین جوامع اسلامی برای خود ایجاد کند. با توجه به این‌که فمینیسم اسلامی می‌تواند ابزاری برای تهاجم فرهنگی علیه جامعه ایرانی باشد، پژوهش حاضر باهدف ارائه الگوی آسیب‌های اجتماعی فمینیسم اسلامی با استناد به قرآن و احادیث معصومین (ع) انجام شده است. رویکرد اصلی مورداستفاده در این تحقیق، تحلیل کیفی نتایج حاصل از مصاحبه با اساتید علوم قرآنی و در ادامه هرمنوتیک متن محور است که در آن با بررسی اسناد مرتبط با فمینیسم اسلامی و همچنین مراجعه به آیات قرآن کریم و احادیث معصومین علیهم‌السلام نسبت به واکاوی آسیب‌های فمینیسم اسلامی پرداخته شده است. نتایج به‌دست‌آمده در این پژوهش نشان می‌دهد که اولاً فمینیسم اسلامی در اساس هیچ تفاوت ماهوی با فمینیسم سکولار غربی ندارد؛ ثانیاً فمینیسم اسلامی با الگوی مجموعه آسیب‌های فرهنگی-اجتماعی چون تزلزل بنیان خانواده، نفی حجاب و عفاف، سوق دادن اجتماع به سمت جامعه دوجنسی و مهم‌تر از آن، تضییع جایگاه زن در جامعه همراه است.

بر اساس تعالیم‌بودا، هر موجود زنده‌ای، رنج می‌برد ودر آموزه‌های قرآن نیز، انسان، در سختی و رنج، آفریده‌شده است؛براین اساس، گونه‌شناسی و یافتن عوامل آن‌ها، برای دستیابی به راه‌های برون‌رفت، لازم است. این یژوهش، با روش توصیفی تحلیلیو به‌صورت تطبیقی، این نتایج را مدلل ساخته است کهدر تعالیم بودایی، برخی عوامل همانند وابستگی و نادانی، رنج‌آفرین، معرفی شده‌اند، ولی زنجیره علی و حلقه‌ای رنج شامل: 1. نادانی، 2. تمایلات پنهان، 3. دانستگی 4. نام و شکل 5. شش حوزه حواس 6. پساویدن (تماس) 7. احساس 8. تشنگی 9. دلبستگی 10. وجود 11. زائیده شدن 12. پیری و مرگ، اندوه و نومیدی، منشأ رنج، دانسته شده است. استقراء در آموزه‌های قرآن و روایات نیزنشان می‌دهد گونه‌های رنج و منشأ آن‌ها به سه نوع: 1. رنج ناشی از آفرینش و وجود و منشأ آن، فقر وجودی و نیاز و وابستگی 2. رنج برخاسته از ابتلا و منشأ آن؛ نوع نگرش افراد به امتحانات، بی‌اطلاعی از حکمت ابتلائات و دلبستگی به دنیا و 3. رنج ناشی از اکتسابات و منشأ آن؛ نظام باورها و عقاید؛ ملکات و احساسات و اعمال و رفتار نادرست، قابل‌تقسیم است.بررسی مقایسه‌ای و تطبیقی تعالیم بودا و آموزه‌های وحیانی، نشانگر آن است که علی‌رغم اختلاف مبانی، همسوئی در مورد رنج‌آفرینی برخی عوامل همانندنادانی، وابستگی و دلبستگی مشهود است؛ ولی در قرآن، خود زندگی و تولد، حواس و.... منشأ رنج شناخته نشده است، بلکه نوع وجود فقری و امکانی، مستلزم سختی‌هایی است ولی گرفتار شدن آدمی به تناسخ در چرخه مرگ و حیات، یا سمساره بودایی را در پی ندارد و آدمی با ایمان و عمل صالح، به زندگی شیرین و نیک و سعادت ابدی، ره می‌پوید.

در دنیای امروز بیشترین توجه جوانان معطوف به فضای مجازی است، درحالی‌که انتقال مفاهیم قرآنی در این فضا بر اساس اقتضائات جهان معاصر صورت نگرفته است. لذا درک این شرایط، متولیان قرآنی را به لزوم به‌کارگیری روش‌های نو در انتقال مفاهیم قرآنی به مخاطب جوان رهنمون می‌سازد. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی، روش‌های جذاب‌سازی مفاهیم قرآنی و زمینه‌های جذب مخاطب به قرآن را با استناد به آیات و روایات، موردبررسی قرار داده است. سپس با استفاده از روش میدانی و انتشار پرسشنامه، اثربخشی این روش‌ها را از نگاه مخاطبان ارزیابی نموده است. بر اساس این پژوهش، روش طرح سؤال و استفاده از قالب‌های داستانی و هنرهای نمایشی در جذاب‌سازی مفاهیم قرآنی تأثیر زیادی دارند و ضعف اصلی در انتقال مفاهیم قرآنی، خلأ انتقال کاربردی و قابل تطبیق بر مصادیق آن‌ها و استفاده کم از تصاویر مرتبط با مفاهیم قرآنی در فضای مجازی است.

امروزه جایگاه ویژه «قواعد فقه» در مباحث فقهی و حقوقی بر کسی پوشیده نیست و در این میان «قاعده لاضرر» به‌واسطه وسعت و دامنه موارد استناد به آن و اهمیت و تأثیر فوق‌العاده‌ای که دارد، بسیار موردتوجه محققان حوزه فقه و اصول و حقوق قرارگرفته است. در بیان این قاعده مهم فقهی بیشتر به یک واقعه تاریخی یعنی روایت رسول اکرم (ص) در موضوع سمره بن‌جندب استناد شده و ضمن آن نیز بیشتر «نقص درجان، مال و یا آبرو» مطرح گردیده است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای درصدد نشان دادن این مسئله هستیم که با بررسی «آیات مربوط به مسجد ضرار» روشن می‌شود که اولاً؛ آیات مربوط به مسجد ضرار در کنار سایر روایات می‌توانند مستند بسیار مهمی برای قاعده لاضرر محسوب شوند و ثانیاً؛ ضرر معنوی و علی‌الخصوص ضرر اعتقادی (به‌عنوان مهم‌ترین ضرر معنوی) که در این آیات موردتوجه می‌باشد نیز می‌بایست موضوع قاعده لاضرر قرارگیرد.