جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کلمة فساد و مشتقّات آن نزدیک به50 مرتبه در30 سورة قرآن کریم آمده است که نشان از اهمیّت موضوع دارد. مقالة حاضر در صدد است که مفهوم و عومل ظهور افساد، اقسام و اصناف مفسدان و مجازات آنان را از منظر قرآن کریم تبیین نماید. افساد در قرآن به معنای خارج شدن شیء از حالت اعتدال می‌باشد و قرآن کریم، مخالفت مردم از اوامر الهی، سلطة حاکمان و پادشاهان ستمگر و دوستی با کافران را از جمله عومل ظهور افساد می‌شمارد و در یک تقسیم‌بندی کلّی به افساد تشریعی و تکوینی و افساد تشریعی به افساد اعتقادی، اخلاقی و حقوقی و اجتماعی تقسیم می‌نماید و برای هر یک از آن‌ها مجازات دنیوی و اخروی تبیین نموده است؛ برای مفسدان اعتقادی، عذاب اخروی و برای مفسدان اخلاقی، با نزول تدریجی عذاب الهی در دنیا و عذاب و مفسدان حقوقی و سیاسی را به عنوان محاربه معرّفی می‌نماید و مجازات آنان را بر عهدة ابنای صالح بشر نهاده است.

یکی از مهم‌ترین آیات قرآن مجید آیة شریفة تطهیر می‌باشد که از دیرباز از سوی علمای علم کلام و مفسّرین مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و هرکس از زاویة دید خود به آن نگریسته و پیرامون آن مطالبی را بیان کرده است. نگارنده در این مقاله به بررسی دلالت آیة تطهیر و شناسایی مصادیق واژة «اهل بیت» در آن پرداخته است. هرچند بسیاری از مفسّران و محدّثان اهل سنّت در ذیل آیة شریفه روایاتی نقل کرده‌اند که مؤیّد انحصار مصادیق این آیه در پنج تن آل عبا می‌باشد. امّا گروهی از آنها در مقام نظریّه‌پردازی بعضی از همسران پیامبر (ص) را به عنوان مصداق واژة اهل بیت نام می‌برند، ولی با توجّه به روایات متواتر که از طریق خاصّه و همچنین بعضی از عامّه وارد شده است، نزول آیه را مختصِّ پنج تن می‌دانند و حُکم به عصمت آنها نمودند.

احساس امنیت احساس آزادی نسبی از خطرات و تهدیدات است که به فرد آرامش جسمی و روحی می بخشد و نقش حیاتی در تامین بهداشت روانی و اجتماعی دارد. در مقابل، احساس ناامنی، خطرات و تهدیدهایی هستند که افراد جامعه را دچار اضطراب و نگرانی می کنند. این جستار قصد دارد نسبت احساس امنیت –احساس ناامنی با بهداشت روانی-بیماری روانی را در قرآن کریم بررسی نماید. سوال تحقیق این است که عناصر بنیادین امنیت ساز-امنیت سوز و تامین کننده بهداشت روانی و تهدید کننده آن در قرآن کدامند؟ فرض مقاله این است که ذکر الله یک قاعده عمومی در عقاید، اخلاق و رفتار، تامین کننده احساس امنیت روانی و بهداشت روانی فردی و اجتماعی و احساس فقر، زوال پذیری و اعراض غن ذکر الله یک قاعده عمومی در عقاید، اخلاق و رفتار، تامین کننده احساس امنیت روانی و بهداشت روانی فردی و اجتماعی و احساس فقر، زوال پذیری و اعراض غن ذکرالله یک قاعده کلی در عقیده، اخلاق و رفتار، تامین کننده احساس امنیت روانی و بهداشت روانی فردی و اجتماعی و احساس فقر، زوال پذیری و اعراض عن ذکر الله یک قاعده عمومی در عقاید، اخلاق و رفتار، تامین کننده احساس امنیت روانی و بهداشت روانی فردی و اجتماعی و احساس فقر، زوال پذیری و اعراض عن ذکر الله یک قاعده کلی در عقیده، اخلاق و رفتار، زمینه ساز خطرات و تهدیدات روانی هستند. روش تحقیق مقاله حاضر، اسنادی و حوزه مطالعات آن، قرآن، تفاسیر و برخی کتب روانشناسی است. یافته تحقیق این است که از نظر قرآن کسانی که در یاد خدا و خودآگاه باشند از امنیت، آرامش و سلامتی روانی برخوردارند و کسانی که از یاد خدا غفلت یا اعراض کنند دچار ناامنی روانی هستند. اعراض در قرآن به دو معنی آمده است: در یکی مصداق ذکر الهی است آنجا که فرد از وابستگی های دنیوی اعراض کرده و از غیر خدا به خدا روی آورد. در معنی دیگر به معنی روی گردانی از خدا و روی آوردن به دنیا است. انسان با دو سبک مساله محور و اجتناب محور می تواند به عوامل امنیت، آرامش و سلامتی روانی نایل گردد.

مسئله معاد از جنبه‌های گوناگون مانند امکان، ضرورت وکیفیت آن، مورد پژوهش و بررسی قرار می‌گیرد وبه روش‌های مختلف (عقلی، روایی و قرآنی) اثبات می‌شود. علامه طباطبائی در آثار گسترده خود از زاویه‌های مختلف و به روش‌های گوناگون، مسئله معاد را مورد پژوهش قرار داده است. او در تفسیر گران‌سنگ خود به مناسبت‌های مختلف به این بحث پرداخته وبا استناد به آیات گوناگون، امکان معاد را مورد بررسی قرار داده است. در مجموع‌ می‌توان گفت با سه دسته آیات که گویای سه دلیل است، امکان معاد را اثبات کرده‌اند. دلیل نخست قدرت خداوند است. قدرت گسترده و نامتناهی خداوند و نیز قدرت پروردگار بر خلقت انسان و جهان گویای تحقق جهان آخرت است. دلیل دوم زنده شدن زمین و تجدید نشاط و حیات زمین‌های مرده در فصل بهار است که گویای تجدید حیات انسان در سرای آخرت است؛ چه اینکه خروج انسان در قیامت از همان اصولی سرچشمه ‌می‌گیرد که خروج گیا‌هان و درختان از آنها سرچشمه می‌گیرد. دلیل سوم نیز نمونه‌های عینی معاد است. قرآن سلسله نمونه‌های عینی از احیای مردگان را به گونه محسوس و ملموس مطرح کرده که همه آنها دقیقاً مصداق حیات بعد از مرگ هستند.

این پژوهش که به استحکام خانواده وراه‌های تقویت این نهاد مقدس به شیوه زندگانی پیامبر اعظم (ص) می‌پردازد، با روش اسنادی و کتابخانه‌ای انجام شده و در ضمن تبیین موقعیت حساس خانواده، سعی بر آن بوده است که با استناد بر شواهد و قرائنی همچون ساختار خانواده که به مراتب و مرزهای درونی و بیرونی اشاره دارد، اهداف تشکیل خانواده را نیز در تأمین نیازهای مادی، عاطفی و معنوی انسان از جمله دست‌یابی به سکون و آرامش برشمرد و اعلام کند که دست‌یابی به اهداف والای مکتب اسلام و حفظ و حراست دقیق و مستمر از آن، نیازمند توجه جدی به خانواده و متحقق کردن قوانین مربوط به خانواده در اسلام است و ضروری است که تمامی برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها باید در راستای تعالی و مصالح خانواده باشد و در این حال کار و اشتغال در خانواده را طوری بیان می‌دارد که اثرات و نتایج آن به طور واضحی آشکار باشد. در آخر با بیان کردن نقش انگیزه‌های مقدس اشتغال در خانواده، مروری بر زندگانی حضرت رسول (ص) می‌کند و هزینه‌های زندگانی آن حضرت را از طریق گزاره‌های متون اسلامی بیان می‌کند. اینها فقط مروری بر چند عامل اندک از هزاران عوامل درونی و بیرونی در زندگانی خانوادگی هستند که با رجوع به سیره پیامبران مخصوصاً پیامبر اکرم (ص) وائمه اطهار (ع) و سرلوحه قرار دادن زندگی آنان، این عوامل اثرگذار در خانواده به بهترین نحو در خانواده به اجرا درخواهد آمد.

صبر در قرآن کریم به عنوان راهبرد پیشبرد اهداف انبیا مطرح است. این راهبرد در طول حیات و رسالت حضرت محمد ص کارکرد فراوانی داشته است. کفار برای انصراف رسول اکرم ص از انجام رسالت خویش، طرح های مختلف از جمله تطمیع، اذیت و آزار، تخریب شخصیت، تحریم شنیدن قرآن و محاصره اقتصادی را اجرا کردند اما ان حضرت ص با صبر تام محمدی بر تمام این طرح ها غلبه نمود. کفار در تخریب شخصیت حضرت از هیچ چیز فروگذار نکردند و اتهامات مختلف مانند سحر و دروغگویی، جنون و شاعری ، استهزا و مقطوع النسل بودن را بر حضرت وارد نمودند اما خداوند متعال در قرآن کریم به آن حضرت دلگرمی داده و سفارش هایی از قبیل دوری گزیدن، پاسخ نیکو و پرداختن به حمد و سجده حق تعالی فرموده است. یادآوری می شود که تحقیق به شیوه کتابخانه ای و تحلیلی و توصیفی می باشد.

این پژوهش بر آن بوده است تا برای شناخت دقیق و حقیقی دین اسلام از منظر قرآن، ارکان آن را که عبارت از اصول اعتقادات (توحید، نبوت و معاد)، اخلاق و اخلاقیات و قوانین و مقررات است، با ارکان دو دین الهی یهودیت و مسیحیت به صورت مقایسه‌ای مورد بررسی قرار دهد. از رهگذر این پژوهش، برتری و امتیاز دین اسلام از نظر قرآن که در زمینه اصول و ارکان آن، دینی اعتدال‌گرا و منطقی است، نسبت به دو دین دیگر که یکی روی در افراط دارد و دیگری روی در تفریط، روشن شد. برای نمونه در بحث توحید و خداشناسی، توحیدی که قرآن معرفی می کند به معنای یگانگی خداوندی بی‌نظیر و تجزیه‌ناپذیر و به دور از صفات انسانی است؛ اما توحید در دین یهودیت، توحیدی نوعی است که برای خداوند شبه و مثل در نظر می‌گیرد و توحید دین مسیحیت نیز چون قائل به تثلیث است، توحیدی عددی است که خداوند از آن مبرا و منزه است.

یکی از مسائل مهمی که هم دین و هم علم از آن بحث نمودند، نحوه خلقت نخستین انسان و نسل آن می‌باشد. اثبات عدم تضاد میان دین اسلام و نظر علم در این مساله، قطعا در ترویج دین مبین اسلام موثر است که این عمده‌ترین هدف این تحقیق می‌باشد. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی تلاش می‌نماید تا نظریه داروین در خصوص آفرینش انسان را بر اساس دیدگاه مفسر و فیلسوف بزرگ جهان اسلام، علامه طباطبائی در المیزان مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. مطابق نظریه علامه طباطبائی، ظهور نزدیک به صراحت آیات قرآن کریم در این مساله، این است که همه انسان‌ها از نسل حضرت آدم و حوا (ع) هستند و مطابق مراحلی طبیعی خلق می‌شوند. اما جنبه جسمانی آفرینش حضرت آدم و حوا (ع) مستقلا و مستقیما از خاک و گل است و جنبه روحانی آفرینش آنها به انشاء و نفخه الهی می‌باشد. مطابق نظریه تکامل تدریجی انواع داروین، انسان، مخلوق و محصول و نوع تکامل یافته حیوانات تحت تاثیر الزامات محیطی و شرایط زیستی است. باید گفت این نظریه در حد فرضیه علمی است و هنوز به اثبات علمی و یقینی نرسیده است چراکه پیروان آن هنوز به انتقادات و ایرادات جدی برخی اندیشمندان علوم تجربی، فیلسوفان علم و بزرگان دین پاسخ قانع کننده ندادند. از دیدگاه علامه طباطبائی میان علم و دین رابطه سازگاری وجود دارد و نظریه تکامل در مساله خلقت انسان در حد فرضیه علمی است و هنوز دلیل قطعی بر آن نداریم و بر فرض صحت و اثبات علمی و قطعی، ظاهر برخی آیات که مخالف این نظریه‌اند، قابل تأویل می‌باشند.

یکی از ادله‌ای که در اثبات عدالت یک یک صحابه به اصطلاح معروفش مورد استناد قرار گرفته است، آیاتی از قرآن کریم است. مقاله حاضر این آیات را برای روشن کردن نحوه استدلال و اندازه دلالت‌شان مورد بحث و بررسی قرار داده است. نتایج بحث حاکی از آن است که عنوان صحابی به معنای اصطلاحی، حقیقت متشرعه است و در دوره‌های بعد در میان مسلمانان پیدا شده است. لذا قرآن کریم واژه صحابی به معنای گفته شده را نمی‌شناسد، بنابراین اگر قرآن کریم افرادی از مسلمین را مدح و ثنا گفته و یا وعده‌های نیکو داده است، بر اساس ویژگی‌ها و اعمال نیک آن افراد به‌عنوان مؤمن است، نه به‌عنوان صحابی. از این جهت، آن مدح و ثناها شامل مؤمنینی است که دارای آن ویژگی‌ها باشند و در عین حال آنها مطلق نیستند، بلکه مشروط به برخی شرایط مانند عمل به امر به معروف و نهی از منکر و عاقبت به خیر بودن و امثال آنها هستند. علاوه بر این، آیات استناد شده گاهی مخصوص افراد ویژه‌اند. به‌عنوان مثال، آیه‌ای مربوط به بیعت‌کنندگان در حدیبیه است که در این صورت شامل همه صحابه نمی‌شود و گاهی آیه چنان عمومیت دارد که نه گروه خاصی از آنها را بلکه همه مسلمین را در بر می‌گیرد. حاصل این‌که صرف عنوان صحابه از نظر قرآن ارزش تلقی نمی‌شود.

پژوهش و مطالعه در گلواژه های قرآنی و مفاهیم عالیه آن به سبک های مختلفی انجام می گیرد و هر سبکی نیز متضمن مصالح و لطایفی برای پژوهشگر خواهد بود. مطالعه به سبک تفسیر تنزیلی نیز سبکی مشروع و در بردارنده دقایق و لطایفی است که هنگام کار بستن آن در فرایند فهم و مطالعه قرآنی بر محقق آشکار می گردد. در پژوهش حاضر واژه خلافت به سبک تفسیر تنزیلی مورد پژوهش و حدود 15 آیه در 10 سوره مکی و مدنی که این لفظ استعمال مرتبط داشته مورد فحص و دقت قرار گرفته است. این جستار بر آن است تا نتایجی را که منحصرا از آثار سبک تفسیر تنزیلی است در آیات مورد مطالعه آشکار و بیان نماید.