جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آموزش تلفیقی به معنای ایجاد ارتباط میان محتواهای آموزشی با یکدیگر و همچنین با محیط زندگی یادگیرنده است که در مجموعه‌های آموزشی مدرن، نزدیک به یک قرن تجربۀ استفاده از آن وجود دارد. این مدل آموزشی بر به‌هم‌پیوسته و یکپارچه دانستن وجود آدمی مبتنی است و به همین دلیل، توانایی مغز را در یادگیری محتواهای مرتبط بیشتر می‌داند. مبنای فکری، تجربیات و موفقیت به دست آمده در استفاده از این مدل برنامۀ درسی، ایجاب می‌کند که به عنوان یکی از ضرورتهای مهم در تدوین متون درسی، مدّ نظر قرار داده شود. محتواهای آموزشی گروه معارف اسلامی در دانشگاهها از این قاعده مستثنا نیستند. از این رو، نگارنده با تألیف کتابهای اندیشۀ اسلامی 1 و اندیشۀ اسلامی 2، سعی کرده گامی چند در جهت انجام این مهم بردارد. هدف: هدف از تألیف مقالۀ حاضر، توضیح بخشی از کارهای انجام گرفته در این راستا بود. روش: انجام این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی، تبیینی و میان‌رشته‌ای انجام شده است.

معنویتهای نوظهور در ایران معاصر با وجود تلاش پرچمداران آنها برای حفظ وجهۀ دینی خود، از جهات متعددی دینداری را مورد هجمه قرار می‌دهند که یکی از مهم‌ترین آنها، تکلیف‌گرایی است. ظهور وگسترش این معنویتها تقابلی آشکار با تکلیف‌مداری جامعۀ مسلمان ایران دارد. هدف: این پژوهش با هدف واکاوی مبانی تلکیف‌گریزی در معنویتهای ایران معاصر و نقد آنها، تقابل این‌گونه معنویتها ‌را با اصل دینداری و تکلیف‌مداری نشان داد و معلوم کرد تلاش معنویت‌گرایان معاصر ایرانی برای مقابله با اصل تکلیف‌مداری، با ادعای دینداری آنان تعارض دارد. روش: در تحقیق حاضر، گردآوری مطالب به روش کتابخانه‌ای و پردازش اطلاعات به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد انتقادی انجام شد. یافته‌ها: مبانی معنویت‌گرایان سکولار که به ناچار موجب تکلیف‌گریزی می‌شود، در سه حوزۀ انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و دین‌شناسی، عبارتند از: اومانیسم، خودبسندگی عقل و تاریخی بودن دین. مهم‌ترین نقدهایی که بر مبانی پیشین وارد شده نیز عبارتند از: تنزّل وجودی انسان، نسبی شدن ارزشها، عدم تبیین دقیق معانی عقل، محدودیتهای عقل مادی و ابزاری در تعیین سعادت انسان و راه دستیابی به آن، عدم توجه به گستردگی مفهوم دین و اهداف بعثت پیامبران. نتیجه‌گیری: ارتقای سطح آگاهی و بینش مردم در جامعۀ دینی ایران، نسبت به حقیقت معنویتهای مدرن و فاصلۀ این معنویتها از دین مبین اسلام، مهم‌ترین راهکارهای مقابله با معنویت‌گرایان سکولار ایران معاصر است.

هدف: ساختمان معرفتی نظریۀ اجتماعی- سیاسی «جامعۀ باز» کارل پوپر(1902-1994 م) به عنوان اتوپیا و الگوی جامع نظری اصلاح‌طلبان غربگرا، بر روش ابطال‌گرایی در فلسفۀ علم او بنا شده است. پژوهش حاضر در پی ابطال عقلی این روش بود. روش: این پژوهش بین رشتۀ فلسفۀ سیاسی و معرفت‌شناسی فلسفی و به روش کتابخانه‌ای و توصیفی- انتقادی انجام شد. یافته‌ها: روش ابطال‌گرایی پوپر به عنوان ملاک علمیت همۀ نظریه‌های تجربی و سیاسی- اجتماعی‌اش، ارتباط مستقیم با تمام مؤلفه‌های نظریۀ جامعۀ باز(= لیبرال دموکراسی منفی) دارد؛ مؤلفه‌هایی چون: خردورزی انتقادی، نفی مرجعیت‌طلبی و تمامیت‌خواهی و تأکید بر تساهل و مدارا و نیز پلورالیسم معرفتی و دینی؛ با ابطال منطقی این روش نظریۀ جامعۀ باز نیز مخدوش شده است. نتیجه‌گیری: روش اثبات‌گرایی عقلی و کشفی و تجربی مبتنی بر امکان و بلکه ضرورت کسب معرفت یقینی که مورد تأکید فیلسوفان سیاسی و اجتماعی مسلمان است، به ادلّۀ عقلی بر روش ابطال‌گرایی پوپری تفوّق دارد.

ویژگی‌های جغرافیایی طور سینا ذیل مباحث تفسیر تربیتی و با روشهای به کار رفته در این رشتۀ نوپدید، به منظور تزکیه و تربیت فرد بیان شده است. هدف: هدف از انجام این تحقیق، تفسیر تربیتی آیات مربوط به طور سینا از طریق بررسی ویژگی‌های جغرافیایی این مکان بوده است. روش: روش این پژوهش، تلفیقی از تفسیر تربیتی به روش موضوعی و میان‌رشته‌ای بوده که مهم‌ترین عنصر آن، بررسی قراین محتمله و سپس کشف واقعی پیام تربیتی آیه بوده است. یافته‌ها: صحرای سینا شامل کوههایی بوده که مشهورترین آنها «طور سینا» نامیده شده و به همین علت، کل جزیره به این نام نسبت داده شده است. به لحاظ زمین‌شناسی، تغییرات شبه‌جزیرۀ سینا چنان تدریجی بوده که محققان قایل‌اند به اینکه شبه‌جزیرۀ سینا به نسبت زمانی که بنی‌اسرائیل در بیابان سرگردان بوده‌اند، تغییرات کمی پیدا کرده است. بررسی‌ها نشان داده که خاستگاه زیتون در جهان کهن، حوزۀ دریای مدیترانه بوده و اهمیت شبه‌جزیرۀ سینا از نظر تاریخی، به عنوان یک مسیر حمل و نقل از آسیا به آفریقا و بالعکس بوده است. نتیجه گیری: مؤلفه‌های چهارگانۀ تربیتی، نشان از مناسب بودن صحرای سینا برای تربیت، تقدّس و بزرگداشت حضرت موسی(ع) به عنوان مربی، رحمت و مهرورزی مربی نسبت به تربیت‌شونده و مجازات در مواقع لزوم بوده است.

هدف: روابط بین‌الملل تحت تأثیر پدیدۀ کرونا طی دو سال گذشته، دارای وضعیتی منحصر به‌فرد بود. در شرایطی که بسیاری از محققان بین‌المللی بر اساس شواهد موجود پیش‌بینی می‌کنند که وضعیت جهان در دورۀ پساکرونا تحت تأثیر این ویروس عالم‌گیر به تغییر و تحولاتی گسترده‌تر منتهی می‌شود، هدف از بررسی پیامدهای بحران کرونا در عرصه‌های مختلف بین‌المللی، اتخاذ تصمیمات مناسب در مواجهه با این پدیدۀ استثنایی و مقابله با تهدیدها و پیامدهای بین‌المللی آن بود. روش: این پژوهش از روش توماس اسپریگنز که غالباً در مواجهه با بحرانها و تحلیل آنها کاربرد دارد، در چهار مرحلۀ مشاهدۀ بحران، بررسی علل و ریشه‌های بحران، ارائۀ نظم مطلوب و پیش‌بینی راههای برون‌رفت از بحران استفاده کرد. یافته‌ها: پیامدهای مهمی تحت تأثیر بحران کرونا در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی جهان، مورد انتظار است که می‌تواند نظامهای سیاسی را با شاخصها و مؤلفه‌های جدیدی مواجه کند و چالشهای جدیدی را به وجود آورد. نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق، ناکارامدی مدیریت موجود بین‌المللی را نشان داد و بر ضرورت تغییر و تحولات جدّی در نظام بین‌الملل تأکید کرد. در این خصوص پیشنهادهایی در راستای شکل‌گیری نظم نوین جهانی در دورۀ پساکرونا ارائه شد.

هدف: این پژوهش با هدف تبیین و استخراج مبانی اخلاق از مبانی کلامی ملامهدی نراقی انجام شد. بررسی مبانی کلامی اخلاق، زمینه را برای کنکاش و تدوین مبانی مهم دیگری همچون: مبانی هستی‌شناسانه، معرفت‌شناسانه و معناشناسانۀ اخلاق فراهم می‌کند و در ایجاد یک نظام منسجم اخلاقی مؤثر است. روش: برای دستیابی به هدف پژوهش، با استفاده از روش کتابخانه‌ای، نرم‌افزارهای علمی و اسناد نوشتاری، به پردازش و تحلیل داده‌ها و گزاره‌ها با شیوۀ توصیفی تحلیلی پرداخته شده است. یافته‌ها: این پژوهش به مبانی اخلاقی مستخرج از مبانی کلامی مرحوم نراقی مانند جایگاه و اثرگذاری توحید در اخلاق نراقی، امامت و افضلیت امام، شفاعت و دیگرگروی، غایت‌گرا و فضیلت‌گرا بودن نراقی در اخلاق هنجاری، شهودگرایی او در دیدگاههای فرااخلاقی و جایگاه داشتن عقل و وحی در حکم اخلاقی دست یافت. نتیجه‌گیری: بر اساس مبانی کلامی مرحوم نراقی، باور به توحید در حوزه‌های ارزشگذاری اخلاقی، انگیزش اخلاقی، رشد اخلاقی و ساختاربندی نظام اخلاقی، مؤثر است. همچنین وی در مباحث اخلاقی به نوعی نگاه غایت‌گرایانه و فضیلت‌گرایی پرداخته و قائل به جایگاه داشتن عقل و وحی و شهود در حکم اخلاقی است.

هدف: با توجه به نقش گروه معارف اسلامی در نهادینه‌سازی معنویت، این مطالعه با هدف بررسی کارکردهای گروه معارف اسلامی در آموزش سلامت معنوی انجام شد. روش: در این مطالعه از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده و از طریق مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته با شش نفر از اساتید دانشگاه علوم پزشکی جهرم از طریق نمونه‌گیری مبتنی بر هدف، اطلاعات پژوهش جمع‌آوری شده است. یافته‌ها: در نتیجۀ تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها، 96 کد، 32 مفهوم و سه مقوله استخراج شد. سه مقوله شامل نقاط ضعف گروه معارف، چالشهای آموزش معنویت و راهکارها شناسایی شدند. نتایج: در راستای تحقق معنویت در نظام سلامت باید تغییراتی در محتوای دروس معارف از لحاظ کمّی و کیفی صورت پذیرد. توجه به کوریکولوم پنهان در تدریس معنویت به دانشجویان، استفاده از اساتید دروس تخصصی الگو در زمینۀ معنویت و هم‌افزایی گروههای معارف اسلامی و گروههای تخصصی در دانشگاه پیشنهاد می‌شود.

هدف: هدف این نوشتار، کشف پاسخ روان‌شناسی شناختی و معرفت‌شناسی نوصدرایی به پرسش از «اعتبار معرفت‌شناختی» درون‌نگری و علم حضوری و امکان تکیه بر این دو مفهوم در ارتباط بین اذهان بود. روش پژوهش، تطبیق و مقایسۀ دیدگاهها و راه حل ارائه‌شده از سوی دو دانش در دو محور یادشده، با استفاده از آرای مذکور در منابع مکتوب می‌باشد. یافته ها و نتیجه گیری: یافتۀ ویژه این تحقیق، توقف روان‌شناسی شناختی در مسئله و یاری جستن از رفتارهای انسان(امری خارج از قلمرو روان و شناختهای انسان) است؛ اما معرفت‌شناسی نوصدرایی، در قلمرو مباحث نفس و معرفت‌شناسی، اصالت و کارامدی علم حضوری و نیز راه حل مسئله در حوزۀ ارتباط بین اذهان را با استفاده از توان و امکان تبدیل معلومات حضوری به معلومات حصولی و ارائۀ راه و لوازم سنجش صدق معلومات حصولی را ارائه می‌کند.

هدف: به نظر می‌رسد توحید عبادی زرتشتیان با چالشهایی روبه‌رو بوده و بنابر اسناد درون‌دینی و برون‌دینی، جلوه‌هایی از شرک عبادی مانند پرستش آتش در میان زرتشتیان بوده است. این پژوهش با هدف تبیین و رفع ابهام شرک عبادی زرتشتیان انجام شده است. روش: این مقاله با روش مقایسه‌ای و با تکیه بر اسناد و مدارک زرتشتی و متون دینی اسلامی به تحلیل و بررسی مسئلۀ شرک عبادی زرتشتیان پرداخته است. یافته‌ها و نتایج: اسناد و شواهد متعدد حکایت از این داشت که در میان زرتشتیان، پرستش اجرام آسمانی و عناصر طبیعی، به طور ویژه پرستش آتش، در برهه‌ای از تاریخ ثابت است و انکار شرک عبادی زرتشتیان در تمام تاریخ با قراین موجود ناسازگار است. امروزه بنابر تصریح موبدان زرتشتی، زرتشتیان تنها اهورامزدا را می‌پرستند و آتش و نور، قبله و جهت عبادت است. ظهور اسلام و آشنایی بزرگان زرتشتی با توحید در اسلام و عبادت و قبلۀ مسلمانان، نقش مهمی در پیرایش و زدودن مظاهر شرک عبادی زرتشتیان داشته است.

هدف: بشری‌خوانی آموزه‌های قرآن کریم پیشینۀ دیرینه دارد. در این راستا، نویسندۀ کتاب نقد قرآن، با بهره جستن از رهیافت انسان پساسنّت، در پی انکار آزادی بیان در قرآن برآمد و بر اساس زاویۀ خود با خوانش نبود آزادی بیان در قرآن کریم، به دنبال اثبات ضعف و خطا در قرآن کریم بود. هدف این پژوهش، نقد دیدگاه نویسندۀ کتاب «نقد قرآن» در انکار آزادی بیان در قرآن کریم بود. روش: در پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی با سویۀ انتقادی بر اساس منابع کتابخانه‌ای و تفکیک گفتمانها استفاده شد. یافته‌ها: سها با بودگی در دنیای پست‌مدرن و با استفاده ازگفتمان لیبرال بر پایۀ بنیانهای نظری انسان‌محورانه، با مؤلفه‌های عقل خودبنیاد، فردگرایی و حقوق و با تکیه بر اعلامیۀ جهانی حقوق بشر، تلاش کرد آزادی بیان در قرآن کریم را انکار کند. نتیجه‌گیری: سها با درهم‌آمیزی گفتمانها و عدم تفکیک مؤلفه‌های دو گفتمان پساسنّت و گفتمان دین اسلام، افزون بر برداشت همسان از مفهوم آزادی در گفتمانها، دچار خطای روشی شده و این امر، زمینه‌ساز نتیجه‌گیری وی در نبود آزادی بیان در قرآن کریم شده که بی‌وجه است.