جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله به بررسی آیین راه و رسم آموزی در جامعه کهن هندو ایرانی می پردازد. در این جامعه با گذشت زمان، زمانه نیز می گذرد و ساختار این آیین را دگرگون می سازد. بدین گونه که پس از گذشت زمانی دراز و جای گیری روایات نوین در داستان های کهن که به روشنی نمایانگر آیین رازآموزی جامعه هندو ایرانی بوده اند. دیگر اکنون دستیابی به عناصر، اجزای ساختار و درون مایه رویداد و نیز بررسی تاریخی این رخداد آیینی دشوار و پیچیده است و به سادگی نمی توان به چگونگی برگزاری این آیین در جامعه کهن هندو ایرانی پرداخت.از این رو نگارنده، نخست با پژوهش پیرامون آیین در جوامع معاصری که همچنان پای بندی ساختار ساده و نخستین خود هستند به بازآفرینی اسلوب و چگونگی برپایی این آیین در جامعه هندو ایرانی روی می آورد. سپس با بررسی روایات اژدهاکشی رستم و کی گشتاسب در چهار گوشه گیتی از یکسو، و کاخ رودابه و جشنگاه منیژه از دیگر سو، بازتاب آیین راه و رسم آموزی پسران و دختران نوبالغ جامعه هندو ایرانی را به نمایش می گذارد.هدف این مقاله، بررسی بازتاب آیین راه و رسم آموزی جوامع باستانی در روایات اساطیری، داستان های حماسی و فرهنگ عامیانه ایران است. بخش نخست گزارش آیین رازآموزی پسران نوبالغ و بخش دوم مناسک پاگشایی دوشیزگان نابرنای جامعه را بر دارد.

در زمینه مطالعات مربوط به جامعه روستایی رشته ای مختلفی از علوم اجتماعی فعالیت می کنند. در سال های اخیر با توجه به گسترش رشته ها و گرایش های علوم اجتماعی و حتی علوم کشاورزی و محیط زیست مشاهده می شود که در این رشته ها هریک به مطالعات روستایی علاقه مند شده و پژوهش دراین قلمرو را اجتناب ناپذیر می دانند، مطالعات روستایی دیگر در حیطه و قلمرو هیچ یک از رشته های علمی قرار ندارد بلکه حالتی بین رشته ای و فرا رشته ای به خود گرفته است.واقعیات جامعه روستایی که هنوز در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران از نوعی در هم تنیدگی و یکپارچگی برخوردار است، قلمرو مطالعاتی هر رشته را در رابطه با رشته دیگر دچار مشکلاتی کرده است.مساله اصلی این مقاله سعی در یافتن راهکاری منطقی و عملی است که تعامل لازم را بین رشته های مختلف درگیر در مسایل روستایی همراه با کشورهای مبدع این مطالعات فراهم آورد. سعی شده است این مقاله که با بررسی پیشینه هر یک از رشته های وابسته به مطالعات روستایی و تحولاتی که در چند دهه اخیر از سر گذرانده اند، در جست و جوی وضعیت کنونی این رشته ها و تعاملات آن ها در اروپا، که خاستگاه اصلی آن ها بوده است، باشد و راه های همگرایی و هم آهنگی مربوط را با تفاوت هایی که در برخی از کشور ها وجود دارد تا حدودی به دست دهد.در این مقاله و ضعیت مطالعات روستایی در ایران و نقش و جایگاه هر یک از رشته ها علوم اجتماعی نیز مورد بررسی قرار گرفت است. این مطالعه می تواند پژوهشگران و متخصصان حوزه روستایی را در جهت هم آهنگی و تعامل اصولی بدون تعصب رشته ای یاری نماید و زمینه ای لازم را برای مطالعات جامع روستایی و یا «روستا شناسی» فراهم آورد.در این مقاله همچنین به بررسی اجمالی برخی از این رشته ها و مناسباتشان با مطالعات روستایی پرداخته شده است.

یاریگری اصطلاحی بین رشته ای در علوم اجتماعی و زیستی است، که به دلیل ماهیت خاستگاه این علوم و وجود فرضیه های زمینه ای و جهان بینی و جوهره رقابتی حاکم بر جوامع غربی، نسبت به اهمیت فوق العاده‌اش در زندگی اجتماعی و حتی زیستی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. مسایل یاد شده و پیچیدگی فی نفسه پدیده های اجتماعی، ابهام ها و اشکال های فراوانی را در تعریف های یاریگری و به تبع آن در طبقه بندی های غالبا دوتایی آن به وجود آورده است.کارهای میدانی تنی چند از مردم نگاران و مردم شناسان ایرانی، در چند دهه گذشته، خوشبختانه پایه ای از توصیف های نسبتا دقیق و واقعی را فراهم ساخته است تا بتوان از آن پایگاه و منظر به نقد تعریف ها و طبقه بندی های موجود دست زد.جان کلام نوشته حاضر این است که طبقه بندی های موجود فاقد ملاک و قدرت لازم برای جداسازی ماهوی انواع یاریگری از یکدیگر می باشند. اگرچه پس از طبقه بندی های جوهری اولیه، می توان و حتی لازم است از همه این گونه شناسی های غالبا دوتایی برای طبقه بندی های ثانویه و تدقیق کار سود جست. در پایان، مقاله اشاره ای نیز به تحولات انواع جوهری یاریگری در طول تاریخ دارد.

بررسی وضعیت وجود آدمی و نسبت آن با تاریخ و فرهنگ، شاید محوری ترین مساله ای باشد که در عرصه انسان شناسی ادبیات می بایست هماره مورد توجه واقع گردد. و البته پرسشگری در این مقوله، به گفته مارتین هایدگر، تقوای تفکر است. )هایدگر، 1377: 42 ( حال انسان شناسی ادبیات می کوشد با توسل به بازنمودهای آدمیان در آثار ادبی به شناخت انسان اهتمام ورزد. به عبارت دیگر برای شناخت انسان از وجود او، پا را بیرون می نهد و به تجلیات وجودیش در شیوه زندگی، اقتصاد، خانواده، مذهب، هنر و ... روی می آورد. انسان شناسی ادبیات معطوف به این رویکرد دیالکتیک در آن مساله اساسی است ...

سفرنامه آقای کریمی مجموعه سه سفر به قلمرو بختیاری ها است که در سال های 1349، 1351 و 1352 شمسی انجام پذیرفته است. سفرهای اول و دوم در اواخر بهار صورت گرفته و در طول آن ها مناطقی از پهنه سردسیری مطالعه شده است و سفر سوم پاییزی گشت و گذاری به قلمرو گرمسیری بوده است. مجموع سفرها 85 روز به طول انجامیده است.سفرنامه نویسی با سابقه کهن خود رسمی بوده متداول که تا اواخر دوران قاجاریه بسیاری از حکام، مامورین دولتی و روشنفکران زمان به نوشتن آن اهتمام می ورزیدند ولی به خاطر وسعت و شاخه شاخه شدن علوم به مرور از اهمیت سفرنامه نویسی کاسته گردید ولی هنوز هم دارای اهمیت ویژه ای است و آن بدین دلیل است که: اگر بخواهیم یک کتاب مثلا یک تک نگاری منطقه ای را با اصول متداول امروزی تالیف کنیم مقید هستیم که در آغاز به معرفی تاریخی و جغرافیایی منطقه بپردازیم و پس از آن به بررسی مساکن و جمعیت، گروه ها و قشرها و ... بپردازیم ...

صخره های منقوش را شاید بتوان به عنوان قدیم ترین جلوه های هنری جامعه انسانی در نظر گرفت. سابقه این هنر را بیش از 30 هزار سال تخمین می زنند. این هنر در ایران نیز سابقه طولانی دارد. درمقاله حاضر محور اصلی معرفی و مطالعه این هنر در بخشی از سرزمین وسیع ایران (ارسباران-سونگون) می باشد. در منطقه مورد نظر صدها تصویر به صورت حکاکی و نقاشی بر روی صخره ها و پناهگاه های زیر سنگی شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفته اند. این نقوش نه تنها از نظر تنوع (نقوش حیوانی- انسانی- نمادین و ...) بلکه از نظر قدمت نیز اهمیت به سزایی دارند. مطالعه مردم شناختی این نقوش اطلاعات بسیار قابل توجهی درباره وضعیت و محدوده حوزه های فرهنگی وهم چنین روابط و چگونگی اشاعه فرهنگ را در زمان های بسیار دور (پیش از تاریخ) در چهار راه قفقاز- آناتولی- زاگرس و فلات مرکزی ایران در اختیار پژوهش گران قرار می دهد.

در سراسر مرزهای کشور ایران مرزنشینانی سکونت دارند که در زندگی خود دارای مشکلات بسیار و متعددی هستند. عمده ترین آنها عبارتند از: بیکاری، فقر، کمبود درآمد و سرمایه، مشکلات امنیتی - سیاسی، کمبود زمین های کشاورزی، آب، مراکز بهداشتی، درمانی و آموزشی، کمبود راه های ارتباطی، شرایط بد آب و هوایی و بسیاری دیگر از این مسایل در این مناطق قابل مشاهده است. وجود این مشکلات باعث دگرگونی و تحول بسیاری در زندگی این مردمان شده است که آن ها را اجبارا به سوی معضلات و نابسامانی هایی چون مهاجرت قاچاق کالا، شورش و ناامنی در این مناطق، عدم همنوایی با دولت مرکزی و ضد سیستمی عمل کردن سوق داده است. در جهت مقابله با مشکلات مذکور، دولت در سال 1367 به طور غیررسمی و در 1372 به صورت رسمی اقدام به تاسیس بازارچه های مشترک مرزی نمود که در حال حاضر تعداد این بازارچه ها به 52 بازارچه در سطح کشور رسیده است. از این لحاظ برای بررسی عملکرد این بازارچه ها و نقش و جایگاه آن ها در رفاه اقتصادی و وضعیت معیشتی مرزنشینان، مقاله حاضر سعی بر آن دارد که به مجموعه سوالات زیر پاسخ دهد: بازارچه های مشترک مرزی چه نقشی در وضعیت رفاهی مردم مرزنشین ایفا نموده اند؟ آیا تاسیس این بازارچه ها تاثیر مثبت بر متغیرهای رفاهی (اشتغال، درآمد، تاسیسات زیربنایی و رفاهی و ...) داشته اند ؟ آیا بازارچه های مرزی در امر صادرات و واردات مرزی تاثیر مثبتی بر اقتصاد مناطق مرزنشین و کشور داشته اند؟ آیا بازارچه های مشترک مرزی در تحقق اهدافی که بر مبنای آن ایجاد شده اند موافق بوده اند یا خیر؟ و به دنبال آن تاثیر بازارچه ها بر حجم اقتصاد غیررسمی و پدیده مهاجرت روستاییان در این مناطق مورد بررسی قرار می گیرد. این نوشتار حاصل پژوهشی میدانی از بازارچه مرزی سردشت است که با استفاده از روش تحقیق قوم نگاری و تکنیک های مصاحبه (مصاحبه با افراد مطلع کلیدی) و مشاهده (مستقیم و غیرمستقیم) انجام شده است. در این بررسی 5 روستای مرزی به عنوان نمونه انتخاب شده اند تا بررسی دقیق روی آن ها انجام بگیرد. در نهایت با بررسی عمقی مساله نتایج و دستاورهای زیر حاصل گردید:- فعالیت بازارچه های مرزی باعث ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم (حمل و نقل بار و مسافر، عملیات بارگیری و ...) مرزنشینان گردیده که سهم اشتغال غیرمستقیم به مراتب بیشتر از اشتغال مستقیم می باشد.- فعالیت بازارچه های مرزی باعث افزایش درآمد مرزنشینان گردیده است که در این میان درصد کمی بیشترین درآمد و سهم اکثریت به مراتب کمتر می باشد.- استقرار بازارچه و ایجاد اشتغال برای ساکنین مرزنشین نتوانسته از خیل عظیم مهاجران روستایی به شهر بکاهد اما در این میان از کنترل اقتصاد غیررسمی در این منطقه تا حد زیادی کاسته است.- بازارچه مشترک مرزی تاثیر شگرفی در تامین مایحتاج نیازهای ساکنین مرزنشین نداشته و کالاهای مبادله شده عمدتا رویکرد فرا استانی و فرا منطقه ای دارند.در نهایت این که واقعیات موجود نشان می دهد که بازارچه های مرزی اگر چه در پاره ای موارد نقش مثبت و موثری داشته اند، ولی عملکرد چند ساله آن ها نشان می دهد که با اهداف اولیه تاسیس همخوانی ندارند.

باز تولید در اصل تفسیری جامعه شناختی بر کتاب وارثان است که در سال 1964 در فرانسه منتشر شد. وارثان، خود پژوهشی بود از همین مولفین درباره آگاهی و رفتار دانشجویان رشته های ادبیات و علوم انسانی بر پایه طبقه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن ها ...

نظریه های کلاسیک انقلاب به طور معمول با تکیه بر مبانی نظری برآمده از تئوری های جامعه شناختی، انقلاب های اجتماعی را تبیین می کنند. آن چه در این میان مورد غفلت قرار می گرفت زندگی روزمره مردمانی بود که انقلاب به مثابه یک رخداد کلان، محصول عملکرد جمعی آن ها محسوب می شد. برداشت مکانیستی معمول از مقوله انقلاب مانع از درکی دقیق از این تحولات اجتماعی بود. تحولی که در بطن خود در بردارنده بسیاری از عناصر آشکار و پنهان فرهنگی است که فهم و درک آن ها چندان در توان تئوری های معمول جامعه شناختی نبود. از این رو مکاتب نظری مطرح در این حوزه علاقه چندانی به مطالعه این متغیرهای عموما فرهنگی نداشتند. با گذشت زمان و اهمیت یافتن نقش عناصر معمول زندگی اجتماعی در تحولات سیاسی، مطالعه انقلاب های اجتماعی، روش هایی را می طلبید که قادر به درک عمیق و ژرف در این حوزه باشد. در این میان رهیافت های مردم شناختی در کنار سایر رویکردهای فرهنگی اقبال فراگیری در میان پژوهشگران این حوزه یافت، هدف این نوشتار به اختصار معرفی برخی از مواردی است که مبیین تاملات ژرف مردم شناختی به منظور فهم (و نه تبیین) انقلاب اسلامی است.

ممنوعیت های زبانی، قدرت نهفته در واژه ها است و این ممنوعیت ها در زبان روزمره سبب پدیدار شدن حسن تعبیر برای واژه های تابو گونه می گردد. هدف این مقاله بررسی و یافتن این گونه واژه ها در گروه گویش های لارستانی است؛ رویکرد مردم شناسانه به زبان، به ما کمک می کند تا واژه هایی که برای حسن تعبیر به جای واژه های تابوگونه در گروه گویش های لارستانی به کار می روند را مورد بررسی قرار دهیم.