تقواي ستيز و پرهيز | کتابخانه مجازی الفبا

تقواي ستيز و تقواي پرهيز در نهج البلاغه را توضيح دهيد؟

راغب در کتاب مفردات القرآن ميگويد:«وقايه» عبارت است از محافظت يک چيزي از هر چه به او زيان مي رساند و تقوا يعني نفس را در وقايه قرار دادن از آنچه بيم مي رود...
تقوا در عرف شرع يعني نگهداري نفس از آنچه انسان را به گناه مي کشاند به اينکه ممنوعات و محرمات را ترک کند1
معمولا تقوا را به معناي پرهيزکاري مي دانيم در صورتي که ترجمه صحيح آن «خود نگهداري» است که همان ضبط نفس است. دليل اينکه تقوا را مترادف پرهيزکاري استعمال مي کنيم اين است که در عمل (لازمه تقوا و صيانت نفس نسبت به چيزي ترک و اجتناب از آن چيز است اما نه اين است که معناي تقوا همان ترک و پرهيز و اجتناب باشد.)2
لازم به ذکر است که تقسيم بندي تقوا تحت عنوان تقواي ستيز و تقواي پرهيز در نهج البلاغه نيامده است؛ بلکه اين گونه تقسيم بندي در آثار دکتر شريعتي به چشم مي خورد از جمله آنکه در مناجاتهاي خود بيان مي کند: (خدايا به من تقواي ستيز بياموز تا در انبوه مسئوليت نلغزم و از تقواي پرهيز مصونم دار تا در خلوت عزلت نپوسم)3 يا در جاي ديگر درباره امام علي (عليه السلام) مي گويد: (با دستان خود و نيروي بازوي خود کار مي کرد و پول نسب و طايفه و مقام مذهبي خود را نخورد. مرد تقوا بود اما تقواي ستيز و نه پرهيز)
با توجه به جمله هاي دکتر شريعتي چند احتمال مي توان براي « تقواي ستيز و تقواي پرهيز» بيان کرد:
احتمال اول: تقواي ستيز يعني ايستادن در برابرطاغوت، ظلم و حرف ناحق و نيز به معناي جهاد کردن در راه حق. و تقواي پرهيز يعني نشستن و سکوت کردن و زير بار ظلم رفتن و تن به ذلت دادن.
در نهج البلاغه عبارات بسياري پيرامون تشويق به جهاد و زير بار ظلم نرفتن وجود دارد. به عنوان مثال اميرالمؤمنين (عليه السلام) در باب ارزش جهاد مي فرمايند: (جهاد لباس تقوا، و زره محکم و سپر مطمئن خداوند است، کسي که جهاد را ناخوشايند دانسته و ترک کند، خدا لباس ذلت و خواري بر او مي پوشاند و دچار بلا و مصيبت مي شود و کوچک و ذليل مي گردد، دل او در پرده گمراهي مانده و حق از او روي مي گرداند...)4
احتمال دوم: تقواي ستيز يعني انسان در عين حال که در جامعه حضور مي يابد بتواند خود را حفظ کرده و جلو سرکشي ها و طغيان نفس را بگيرد؛ و تقواي پرهيز بدين معناست که انسان به دور از اجتماع و در خلوت به خودسازي بپردازد و تقوا پيشه کند.
تقوا در حقيقت ملکه اي است که به انسان مصونيت روحي واخلاقي مي دهد که اگر در محيطي قرار گرفت که وسايل معصيت فراهم بود آن حالت و ملکه اخلاقي او را حفظ کند و مانع شود که آلودگي پيداکند. لذا«هنر در اين است که در محيط لغزنده، خود را از لغزش حفظ و نگهداري کند»5
در روايات اهلبيت (عليهم السلام ) که درباره نشانه هاي متقين مطالعه مي کنيم مي بينيم که آنها را افرادي کوشا و تلاشگر معرفي مي کنند نه کساني که همواره در کنج عزلت نشسته اند. (متقين داراي ايماني پر از يقين، حريص در کسب دانش، با داشتن علم بردبارو... مي باشند.)6 اين دو معنا به عنوان احتمال بيان شد.
خلاصه کلام اينکه اگر تقواي ستيز و پرهيز در مقابل يکديگر قرار نگيرند و مستقل در نظر گرفته شوند هيچ کدام معناي منفي ندارند، بدين گونه که منظورمان از تقواي پرهيز همان پرهيز و اجتناب از محرمات باشد و منظور از تقواي ستيز روحيه انقلابي و مبارزه و جهاد با دشمنان خدا باشد. در اين صورت هر دو مرحله مي تواند مثبت و لازم باشد.
-------------
1- مرتضي مطهري، ده گفتار، ص 20
2- همان،ص 21
azadegan58.parsiblog.com/1356946.htm3-
4-نهج البلاغه، خطبه 27
5- مرتضي مطهري ، ده گفتار، ص25
6- نهج البلاغه،خطبه193

پرسمان دانشجویی