امکان سير و سلوک بانوان | کتابخانه مجازی الفبا

مي خواستم بدانم كه آيا خانم ها هم مي توانند در مسير سير و سلوك به مراحل بالا قدم بگذارند؟

زن بودن يا مرد بودن مربوط به بعد بشري افراد انساني است، انديشه داشتن و سلوك عرفاني مربوط به بعد انساني و الهي انسان است که زن و مرد در آنجا معنا ندارد. به لحاظ انساني زن و مردم مساوي هستند و هر دو انسانند و مي توانند در مسير کمال و سلوک قرار بگيرند.
بنابراين در رسيدن به كمالات عالى انسانى بين زن و مرد فرقى نمى‏باشد. همان گونه كه مردان مى‏توانند به كمالات عاليه ي انساني دست يابند، زنان هم مى‏توانند به اين رتبه برسند. آيات و روايات زيادى تساوى سالكان وصول به كمالات معنوي و حيات روحانى را در زن و مرد به اثبات مى‏رساند؛ «من عمل صالحا من ذكر او انثى و هو مؤمن، فلنحيينه حيوة طيبه...» هر كس عمل صالحى انجام دهد مرد باشد يا زن در حالى كه مؤمن هم باشد حتما او را با حيات پاكيزه احياء و زنده مى‏كنيم (نحل، آيه97).
همچنانكه ملاحظه مي كنيد آيه شريفه تصريح دارد كه در اين باب بين زن و مرد هيچ فرقى نيست و در واصل گشتن به حيات معنوى مورد اشاره در آيه، هيچ فرقى بين مرد و زن گذاشته نشده است.
خداوند تعالى در قسمتى از حديث معراج مى‏فرمايد: «فمن عمل برضاى الزمه ثلاث خصال... فاذا احبنى احببته و حببته الى خلقى وافتح عين قلبه الى جلالى وعظمتى، فلا اخفى عليه علم خاصة خلقى؛ هر كس به رضاى من عمل كند سه خصلت را برايش حتم مى‏شمرم... (تا اين كه در ادامه مى‏فرمايد) هرگاه به من محبت ورزد من هم به او محبت مى‏ورزم و محبوب مخلوقاتم قرارش مى‏دهم و چشم قلبش را به روى جلال و عظمت خود مى‏گشايم و علم ويژه خلق خود (و سر باطنى مخلوقاتم) را از او پنهان نمى‏دارم (و به باطن افراد آگاهش مى‏سازم» (حديث معراج، ارشادالقلوب ديلمى، به نقل از الوافى، ملا محسن فيض كاشانى).
كسى كه چنين مقامى را حائز گردد قطعا عارف مى‏باشد و اين اثر بزرگ فقط متفرع بر اين است كه انسان محبت و عشق فطرى دل را براى حضرت دوست بپروراند و آن عشق نهانى بالفعل را صرف معشوق حقيقى كند. در اين حديث شريف هم هيچ فرقى بين مرد و زن نمى‏گذارد، بنابراين هيچ تفاوتى بين زن و مرد در سير و سلوك الي الله نيست. گوى و ميدان براى هر دو آماده است و زنان هم مثل مردان مى‏توانند به مدارج و مراحل بالاى كمال برسند.
بنابراين:
1- آيات قران و رواياتي كه انسان را به كمال و معرفت و سلوك الهي دعوت كرده است عام و كلي است و مخاطب در آنها انسان هاي مؤمن است و اختصاصي به مردان ندارند.
2- امكان تعالي و عروج معنوي و روحي براي همه انسان ها وجود دارد و زمينه آن براي همه فراهم است و كسي از اين نعمت محروم نشده مگر اين كه كسي خود را محروم كند.
در تأييد مطالبي كه بيان شد مي توان به نمونه هايي از زناني كه خداوند آن ها را الگوي همه ي زنان و مردان قرار مي دهد نام برد:
1- حضرت زهرا (سلام الله عليها) الگوي هر زن و مرد مسلماني است و بر همه ي ما واجب است از ايشان درس گرفته و او را الگوي خود قرار دهيم. حضرت صديقه ي طاهره (سلام الله عليها) در طول زندگي خود از هر عيب و خطا و گناهي, پاك و طاهر بود. آيه تطهير در قرآن كريم در خصوص ايشان و اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السلام) نازل شده است. لذا حضرت زهرا (سلام الله عليها) –با اينكه زن بودند- توانستند خود را به مقام عصمت برسانند.
حضرت ارتباطي عميق با قرآن داشتند؛ تا جايي كه مي فرمايند:... ستايش خداي را كه مرا منكر امري از كتابش قرار نداده و در هيچ حقيقتي از امر كتاب, مرا سرگردان ننموده است و ستايش خداي را كه مرا به دينش هدايت كرد و مرا كسي قرار نداد كه غير او را عبادت كنم.
در تاريخ آمده كه زنان اهل مدينه سؤالات خويش را از حضرت زهرا (سلام الله عليها) مي پرسيدند و حضرت با صبر و حوصله به آنها پاسخ مي دادند و از آنجا كه علم معصومين (عليهم السلام) از جانب حضرت حق به آنها افاضه مي شد, هيچ سؤالي نبود الا اينكه پاسخ آن در نزد حضرات زهرا (سلام الله عليها) باشد.
در روايت آمده كه حضرت زهرا (سلام الله عليها) از فرط كثرت نماز, پاهاي مباركش ورم كرده بود و در حالات ايشان در نماز آمده است: فاطمه ي زهرا (سلام الله عليها) در نماز از شدت خوف خداوندي نفس نفس مي زد و گريه در گلويش مي شكست. اين حالتها همه نشان از درك عظمت حق تعالي است.
از مهمترين ويژگي هاي حضرت زهرا (سلام الله عليها) اخلاص در عمل و ايثار و از خود گذشتگي است. در روايت آمده كه امام حسن و امام حسين (عليهما السلام) هر دو بيمار شدند و حضرت علي و حضرت زهرا (سلام الله عليهما) براي شفاي فرزانشان نذر كردند كه سه روز روزه بگيرند. روز اول هنگام افطار, مسكيني به در خانه آمد؛ آن ها همه ي افطار خود را به او بخشيدند و با آب افطار كردند.
روز دوم يتيمي در خانه را زد و باز همگي افطار خود را به او بخشيدند و دوباره با آب افطار كردند و روز سوم يك اسير به در خانه آمد و باز هم, همگي افطار خود را به او دادند. آيه نازل شد و خداوند فرمود: «و يطعمون الطعام علي حبه مسكينا ً و يتيما و اسيرا» غذاي خود را به خاطر حب و دوستي خدا به مسكين و يتيم و اسير مي خورانند. و در ادامه خداوند انگيزه ي آنها را از اين اطعام بيان كرده مي فرمايد: «انما نطعمكم لوجه الله لا نريد منكم جزاء و لا شكورا» ما فقط اطعام مي كنيم شما را براي وجه خدا و از شما پاداش و تشكر نمي خواهيم.
دوست گرامي! آنچه از فضايل حضرت زهرا (سلام الله عليها) گفته شد, قطره اي از درياي بي كران فضايل آن بانوي دو عالم است و الگو بودن ايشان، حكايت از آن مي كند كه حضرت به مقامي رسيده اند كه خداوند همگان را به تبعيت از ايشان فرمان مي دهد.
2- خداوند در قرآن كريم درباره ي حضرت مريم (سلام الله عليها) مي فرمايد: «وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاء الْعَالَمِينَ؛ و (به ياد آوريد) هنگامي را كه فرشتگان گفتند: اي مريم! خداوند تو را برگزيده و پاك ساخته، و بر تمام زنان جهان، برتري داده است» (سوره 3 آيه 42)
و يا در جايي ديگر مي فرمايد: «فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ إنَّ اللّهَ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ؛ پس پروردگارش وى [=مريم] را با حسن قبول پذيرا شد و او را نيكو بار آورد و زكريا را سرپرست وى قرار داد زكريا هر بار كه در محراب بر او وارد مى‏شد نزد او [نوعى] خوراكى مى‏يافت [مى]گفت اى مريم اين از كجا براى تو [آمده است او در پاسخ مى]گفت اين از جانب خداست كه خدا به هر كس بخواهد بى شمار روزى مى‏دهد (سوره 3 آيه 37)
همانطور كه شما پرسشگر گرامي ملاحظه مي كنيد، حضرت مريم (سلام الله عليها) به مقامي رسيده است كه خداوند او را بر تمام زنان زمان خويش، برتري داده و او را به جايي رسانده است كه ملاءكه براي او غذاي بهشتي مي آوردند.
امام صادق (عليه السلام) فرمودند: «مريم سرور زنان جهان در عصر خود بود، اما فاطمه (سلام الله عليها) سرور همه زنان از آغاز تا پايان است».
3- آسيه همسر فرعون در آيه يازده سوره تحريم به عنوان الگو مطرح شده است. «وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لي‏ عِنْدَكَ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ وَ نَجِّني‏ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّني‏ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمينَ؛ و خداوند براي مؤمنان، به همسر فرعون مثل زده است؛ در آن هنگام كه گفت: پروردگارا! خانه اي براي من نزد خودت در بهشت بساز و مرا از فرعون و كار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهايي بخش.»
در زمان خود ما نمونه هايي مانند خانم مجتهده اصفهاني و نيز نمونه هاي زنان عارفه و اهل كمالي مانند رابعه عدويه و مانند آن گواه ممكن بودن سير و سلوك براي خانم ها و رسيدن آنها به نقطه اوج كمالات انساني و الهي است.
پس نتيجه مي گيريم كه هيچ محدوديتي در سير و سلوك و رسيدن به قرب الهي براي زنان وجود ندارد و البته زمينه سلوك به لحاظ شرايط بيروني مانند شرايط و زمينه هاي اجتماعي براي مردان فراهم تر است، نه اين كه اين راه بر روي خانم ها بسته باشد.*براى آگاهى بيشتر ر.ك:
1- خودشناسى براى خودسازى محمد تقى مصباح يزدى
2- راه خودسازى جوانان سيد محمد تقى قادرى
3- زن در آيينه جمال و جلال جوادى آملى

پرسمان دانشجویی