ورزش مفيد است يا مضر | کتابخانه مجازی الفبا

آيا ورزش خوب نيست و براي بدن ضرر دارد؛ آيا نرمشهاي روزانه از نظر ديدني اشكال دارد يا مفيد است؛ بنده خدايي مدعي است كه ورزش به كل ضرر دارد؟

در پاسخ به توضيحاتي توجه كنيد :
1- از منظر عقل و دين, ورزش براى تقويت و سلامتى جسم ضرورت دارد. ملتى كه بدنى سالم, بانشاط و نيرومند ندارد از عقل و تفكر شايسته كمتر بهره مند است. مثلى است معروف كه مى گويد: (عقل سالم در بدن سالم است), زيرا تأثير متقابل جسم و جان, مسئله اى ثابت شده و مسلّم است. انسان هايى كه بر اثر تنبلى و عدم تحركات جسمى, بدنى نحيف و عليل دارند و يا بيش از حد فربه و چاق هستند, نمى توانند روحيه اى آرام و بانشاط داشته باشند. اين گونه افراد معمولاً عصبى مزاج, كم حوصله, بهانه گير و داراى روحيه اى ناهنجار و فكرى بيمار هستند و همين مسائل در جسم آنان نيز اثر سويى مى گذارد. حضرت على فرمود: من از حسودان تعجب مى كنم كه چگونه جسمى سالم دارند. حسد, بدبينى و نگرانى هاى روحى و روانى, بدن را ضعيف و بيمار مى كند. پيامبر(ص) مى فرمايد: خوشا به حال كسى كه سالم و زندگى اش در حد كفايت و قوى و نيرومند باشد. از همين رو در تاريخ اديان مى خوانيم: وقتى قوم بنى اسرائيل پادشاهى از خدا خواستند, طالوت با دو ويژگى معرفى مى شود: (خداوند طالوت را براى شما برگزيد و قدرت علمى و جسمى فزون ترى به او عطا فرمود).1 درباره قدرت موسى بن عمران قرآن مى فرمايد كه در نزاع دو قبيله (قِبطى و سِبطى) حضرت موسى تنها يك مشت به آن مرد زد و او درگذشت: (فوكزه موسى فقضى عليه2). معلوم مى شود حضرت موسى از قدرت جسمانى و مشت پولادين برخوردار بوده است. دختر حضرت شعيب هم به پدرش گفت: اى پدر, موسى را استخدام كن, زيرا آدمى نيرومند و امين است.3 قرآن درباره حضرت هود هم به قدرت جسمانى او اشاره مى كند: (وزادكم فى الخلق بَسْطَةً4). اسلام به مسئله سلامت و قدرت جسم و جان اهميت خاصى مى دهد تا آن جا كه بر اين باور است كه رهبران اسلام بايد در سلامت جسم, اعتدال خلقت و قدرت علم و معنويت سرآمد ديگران باشند. رسول گرامى اسلام(ص) مى فرمايد: به سرگرمى و بازى بپردازيد, زيرا دوست ندارم كه در دين شما خشكى و خشونت ديده شود. ائمه معصومين(ع) با اين كه تحت نظر شديد بودند ولى گاه گاهى قدرت علمى و احياناً قدرت و مهارت جسمى خود را در تيراندازى و اسب دوانى به نمايش مى گذاشتند و اعجاب و تحسين حاضران را برمى انگيختند. امام على(ع) در مسابقات كشتى, پشت تمام اقران خود را به زمين مى زد. رسول خدا(ص) نيز گاهى در مسابقات اسب سوارى و شتر دوانى شركت مى كردند. بعضى اوقات از رسول خدا(ص) تقاضا مى شد كه در يك مسابقه, داور باشند و حضرت آن را مى پذيرفتند. پيامبر گرامى اسلام(ص) دستور اكيد داده اند كه كودكان را رها سازيد تا هفت سال بازى كنند. پيامبر(ص) فرمود: هركس در كنارش كودكى باشد لازم است با او كودكى كند (با او هم زبان و هم بازى شود).چون كه با كودك سر و كارت فتادپس زبان كودكى بايد گشاد . ورزش در اديان الهى, ريشه تاريخى دارد. برادران يوسف براى بردن او به پدر گفتند: او را با ما بفرست تا بگردد و بازى كند. در سيره پيامبر است كه با امام حسن و امام حسين(عليهم السلام) بازى مى كردند; آن ها را روى دوش خود سوار مى كردند و به كشتى گرفتن تشويقشان مى نمودند.5 در فقه اسلامى بحثى با عنوان (سَبق و رِمايه) مطرح شده است, كه يكى از مسائل آن, مسئله شرط بندى در مسابقات است. مى فرمايند: شرط بندى با پول در مسابقات اسب دوانى, تيراندازى و شمشيربازى جايز است. پيامبر(ص) فرمود: در هيچ مسابقه اى شرط بندى پولى جايز نيست مگر در تيراندازى, شمشيربازى, پرتاب نيزه, شتردوانى و حتى مسابقه با فيل و كليه حيوانات سم دار. از اين نكته نبايد غفلت كرد كه ورزش فقط منحصر در ورزش هاى رايج و معمول امروزى نيست, بلكه كشاورزى, آهنگرى, درخت كاري… نيز از ورزش هايى هستند كه به عضلات بدن استحكام مى بخشند. به واقع هركار مشروعى كه به قوت جسم و قدرت روح منتهى شود, ورزش است.
2- هدف از ورزش چيست؟ در اسلام هدف از ورزش, جمع مال و ثروت و كسب وجهه و شهرت نيست; بلكه وسيله اى براى سالم زيستن, قوي بودن, بهتر عبادت كردن و خدمت بهينه به خلق است. در دعاى كميل مى خوانيم: ((قوّ على خدمتك جوارحى; بار پروردگارا, اعضا و جوارحم را براى خدمت به تو نيرومند گردان) و يا در دعاى روز چهارم ماه مبارك رمضان مى خوانيم: (اللهم قوّنى فيه على اقامة امرك; خدايا, در اين روز مرا براى اقامه فرمانت نيرومند گردان). بدون ترديد تقويت جسم, بدون تمرين و ورزش ممكن نيست. در واقع ما از خدا توفيق ورزش كردن مى طلبيم. با وجود اين كه ورزش كردن داراى محاسن و امتيازات فراوانى است, اما اين نكته را نبايد از ذهن دور نگه داشت كه اگر ورزش با اخلاق و اعتدال همراه نباشد, نتيجه مطلوبى را باز پس نخواهد داد. هم چنان كه دين اسلام, دين اعتدال است, به اعتدال در همه امور نيز سفارش كرده است. ورزش كاران باستانى كار ديروز و امروز همواره در خط اعتدال قرار داشته و دارند. فرهنگ حاكم بر اين ورزش, فرهنگ علوى است. نام خدا و ياد خدا, رعايت آداب ويژه باستانى و نيز رعايت اخلاق اسلامى از ويژگى هاى بارز اين رشته ورزشى است. در اين ورزش, پيش كسوتان تقدم دارند و نوآموزان و جوانان مورد احترام مى باشند. روحيه قهرمانى در تمام حركات آنان مشهود است. آنان همواره يار مظلومان و خصم ستم گران بوده اند. ورزش هدفمند مورد توجه پيشوايان دين اسلام بوده و هست. ورزشي كه باعث تقويت قدرت جسماني انسان شود و يا او را در جهت مبارزه دشمنان دين ياري كند (مانند تيراندازي و سواركاري) در دين مبين اسلام بيشتر مورد توجه است. قرآن كريم به مناسبت هاي مختلف قدرت جسماني را يكي از مشخصه هاي انسان هاي برگزيده اعلام مي فرمايد. به عنوان مثال علت انتخاب طالوت به فرماندهي و رهبري عده از بني اسرائيل قدرت علمي و جسمي او عنوان شده (بقره، آيه 247) و يا قدرت جسماني قوم هود به عنوان يك نعمت «ارزشمند» يادآوري شده (تفسير نمونه، ج 6، ص 228).
3- در بعضي از رشته هاي ورزشي هدفمند روايات خاص وارد شده كه در ذيل تقديم مي گردد:
تيراندازي و سواركاري:
رسول خدا(ص) آيه شريفه «واعدو لهم ماستطعتم من قوه...؛ هر چه در توان داريد از نيرو و اسب هاي آماده بسيج كنيد...» (انفال، آيه 60). در تفسير «قوه» فرمودند: قوه يعني تيراندازي. رسول خدا(ص) فرمودند: «محبوب ترين سرگرمي (بندگان) نزد خداي متعال اسب سواري و تيراندازي است» و نيز فرمودند: «كسي كه تيراندازي را ياد بگيرد و سپس از روي بي علاقگي آن را رها كند كفران نعمت كرده است». و نيز در فرمايش ديگري فرمود: «... بدانيد خداي عز وجل به سبب يك تير صد نفر را به بهشت مي برد: كسي آن را بسازد و كسي كه آن را براي مجاهدان خريداري كند و كسي كه آن را در راه خدا پرتاب كند» (محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، ج 5، ص 2138).
كشتي:
رسول خدا(ص) شبي وارد خانه حضرت فاطمه زهرا(س) شد و به امام حسن و امام حسين(ع) فرمودند: برخيزيد و كشتي بگيريد و آن دو برخاستند و كشتي گرفتند.
4- برخي آثار و فوايد ورزش:
1- ورزش يكي از مفيدترين و سالم ترين سرگرمي هايي است كه مي تواند اوقات فراغت جوانان و نوجوانان را پر كند. 2- ورزش، كسالت و تنبلي را از انسان زدوده و به وي نشاط و شادابي بخشيده، او را براي انجام كارهاي و وظايف فردي و اجتماعي آماده نموده و اخلاقش را بهبود مي بخشد. 3- ورزش، روحيه شجاعت، از خود گذشتگي، مبارزه با ظلم و ظالم و دفاع از مظلوم را در انسان تقويت نموده، اراده وي را قوي مي سازد. 4- ورزش، توان رزمي انسان را افزايش مي دهد. بالا بودن توان جسماني نيروهاي نظامي و رزمي، تنها در زمان هاي گذشته كه جنگ ها با سلاح هاي سرد صورت مي گرفت، مورد توجه نبوده، بلكه امروزه نيز حائز اهميت فراوان است و تمرينات بدني قسمت عمده اي از آموزش هاي نظاميان و به ويژه كماندوها و نيروهاي ويژه را تشكيل مي دهد. همچنين افرادي كه از نقطه نظر بدني و جسماني، ضعيف و يا ناقص باشند، در ارتش پذيرفته نشده و گاه از خدمت سربازي نيز معاف مي گردند. 5- اهميت سلامتي و توانمندي جسماني بر كسي پوشيده نيست. پيامبر گرامي اسلام صلي عليه واله در باره حق بدن بر انسان مي فرمايد: اِنَّ لِرَبِّكَ عَلَيكَ حَقّاً، وَ اِنَّ لِجَسَدِكَ عَلَيكَ حَقّاً وَ لاَ هلِكَ عَلَيكَ حَقّاً؛ پروردگارت بر تو حقي دارد، و بدنت بر تو حقي دارد، و خانواده ات[نيز] بر تو حقي دارد. آن چه در اين حديث ارزنده قابل توجه است، اين است كه پيامبر بزرگوار اسلام، تا بدان پايه براي جسم و بدن ارزش و اهميت قابل است كه حق بدن را در رديف حق پروردگار [آن هم بلافاصله بعد از آن] و در كنار حق خانواده [و حتي قبل از آن] ذكر مي فرمايد. زماني انسان مي تواند حق پروردگار و خانواده خويش را به بهترين نحوي ادا كند، كه از بدني سالم و نيرومند برخوردار باشد.
پى نوشت ها: 1ـ بقره(2) آيه 247. 2ـ قصص(28) آيه 115. 3ـ همان, آيه 26. 4ـ اعراف(7) آيه 69. 5 ـ بحارالانوار, ج103, ص189.

پرسمان دانشجویی