چطور حسرت نخوريم | کتابخانه مجازی الفبا

چطور حسرت آنچه كه نداريم را نخوريم؟ به عنوان مثال اگر ما در حسرت داشتن يك چيز يا يك كس هستيم و رسيدن به آن نا معقول يا غير ممكن است چطور از حسرت جلوگيري كنيم؟

با سلام به شما پرسشگر گرامي؛
به طور كلي جهتگيري قرآن و روايات و تاكيد آنها بر بسنده كردن و اكتفا هر كس به نعمت هاي بيشماري است كه خداوند به بنده اش عطا كرده و ما را از طمع به مال ديگران و چشم داشتن به دارايي و نعمت ديگران به شدت منع كرده اند و تعالي و رشد و كمال و سعادت ما را در قطع طمع و نظرنداشتن به داشته‌هاي ديگران دانسته اند.
در مورد مذمت چشم دوختن به دارايي ديگران و حسرت‌خوردن، به داستان قارون اشاره مي‌كنيم:جريان ثروت قارون در سوره قصص:
فَخَرَجَ عَلى‏ قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَياةَ الدُّنْيا يا لَيْتَ لَنا مِثْلَ ما أُوتِيَ قارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ (79) وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ لا يُلَقَّاها إِلاَّ الصَّابِرُونَ (80) فَخَسَفْنا بِهِ وَ بِدارِهِ الْأَرْضَ فَما كانَ لَهُ مِنْ فِئَةٍ يَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ ما كانَ مِنَ المُنْتَصِرِينَ (81) وَ أَصْبَحَ الَّذِينَ تَمَنَّوْا مَكانَهُ بِالْأَمْسِ يَقُولُونَ وَيْكَأَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَوْ لا أَنْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْنا لَخَسَفَ بِنا وَيْكَأَنَّهُ لا يُفْلِحُ الْكافِرُونَ (82)
ترجمه:
79- (قارون) با تمام زينت خود در برابر قومش ظاهر شد، آنها كه طالب حيات دنيا بودند گفتند: اى كاش همانند آنچه به قارون داده شده است ما نيز داشتيم! به راستى كه او بهره عظيمى دارد!
80- كسانى كه علم و دانش به آنها داده شده بود گفتند واى بر شما! ثواب الهى بهتر است براى كسانى كه ايمان آورده‏اند و عمل صالح انجام مى‏دهند، اما جز صابران آن را دريافت نمى‏كنند.
81- سپس ما، او و خانه‏اش را در زمين فرو برديم، و گروهى نداشت كه او را در برابر عذاب الهى يارى كنند، و خود نيز نمى‏توانست خويشتن را يارى دهد.
82- آنها كه ديروز آرزو مى‏كردند بجاى او باشند (هنگامى كه اين صحنه را ديدند) گفتند: واى بر ما گويى خدا روزى را بر هر كس از بندگانش بخواهد گسترش مى‏دهد، يا تنگ مى‏گيرد، اگر خدا بر ما منت ننهاده بود ما را نيز به قعر زمين فرو مى‏برد! اى واى گويى كافران هرگز رستگار نمى‏شوند.
بعضى نوشته‏اند قارون با يك جمعيت چهار هزار نفرى در ميان بنى اسرائيل رژه رفت، در حالى كه چهار هزار نفر بر اسبهاى گرانقيمت با پوششهاى سرخ سوار بودند كنيزان سپيدروى با خود آورد كه بر زين‏هايى طلايى كه بر استرهاى سفيدرنگ قرار داشت سوار بودند، لباسهايشان سرخ، و همه غرق زينت‏آلات طلا! بعضى عدد نفرات او را هفتاد هزار نوشته‏اند و مسائل ديگرى از اين قبيل.
ولى ما حتى اگر اينها را مبالغه‏آميز بدانيم باز نمى‏توان انكار كرد كه او چيزهاى بسيارى براى نمايش‌دادن در اختيار داشت.
در اينجا- طبق معمول- مردم به دو گروه شدند: اكثريت دنياپرست كه اين صحنه خيره‏كننده قلبشان را از جا تكان داد و آه سوزانى از دل كشيدند و آرزو كه اى كاش به جاى قارون بودند، حتى يك روز، و يك ساعت، و يك لحظه! چه زندگى شيرين و جذابى چه عالم نشاطانگيز و لذت بخشى؟ چنان كه قرآن مى‏گويد: كسانى كه طالب زندگى دنيا بودند گفتند اى كاش ما هم مثل آنچه به قارون داده شده است داشتيم! (قالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَياةَ الدُّنْيا يا لَيْتَ لَنا مِثْلَ ما أُوتِيَ قارُونُ).
به راستى كه او بهره عظيمى از نعمتها دارد! (إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ).
آفرين بر قارون و بر اين ثروت سرشارش! چه جاه و جلالى؟ و چه حشمتى تاريخ مثل او را به خاطر ندارد، اين عظمت خدادادى است! ... و مانند اين حرفها.
در حقيقت در اينجا كوره عظيم امتحان الهى داغ شد، از يك سو قارون در وسط كوره قرار گرفته، و بايد امتحان خيره‏سرى خود را بدهد، و از سوى ديگر دنياپرستان بنى اسرائيل در گرداگرد اين كوره قرار گرفته‏اند.
و البته مجازات دردناك، مجازاتى است كه بعد از چنين نمايشى باشد، و از آن اوج عظمت به قعر زمين فرو رود! ولى در مقابل اين گروه عظيم گروه اندكى عالم و انديشمند، پرهيزگار و با ايمان كه افق فكرشان از اين مسائل برتر و بالاتر بود در آنجا حاضر بودند، كسانى كه شخصيت را با معيار زر و زور نمى‏سنجيدند، كسانى كه ارزشها را در امكانات مادى جستجو نمى‏كردند، كسانى كه بر اينگونه نمايشهاى مسخره هميشه لبخند تمسخرآميز مى‏زدند، و اين مغزهاى پوك را تحقير مى‏كردند آرى گروهى از آنها در اينجا بودند چنان كه قرآن مى‏گويد: كسانى كه علم و آگاهى به آنها داده شده بود صدا زدند واى بر شما! چه مى‏گوئيد؟ ثواب و پاداش الهى براى كسانى كه ايمان آورده‏اند و عمل صالح انجام مى‏دهند بهتر است (وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً).
و سپس افزودند: اين ثواب الهى تنها در اختيار كسانى قرار مى‏گيرد كه صابر و شكيبا باشند (وَ لا يُلَقَّاها إِلَّا الصَّابِرُونَ).
آنها كه در مقابل زرق و برقهاى هيجان‏انگيز و زينتهاى دنيا استقامت به خرج مى‏دهند، آنها كه در برابر محروميتها مردانه مى‏ايستند، و در مقابل ناكسان سر فرو نمى‏آورند، آنها كه در بوته آزمايش الهى، آزمايش مال و ثروت و ترس و مصيبت، همچون كوه پا بر جا مى‏ايستند آرى اينها لياقت ثواب الهى را دارند.
تفسير نمونه، ج‏16، ص: 165
خداوند در آيه 131 سوره طه مي‌فرمايد:
وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى‏ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقى‏
و هرگز چشم خود را به نعمتهاى مادى كه به گروه‏هايى از آنها داده‏ايم ميفكن كه اينها شكوفه‏هاى زندگى دنياست و براى آنست كه آنان را با آن بيازمائيم و روزى پروردگارت بهتر و پايدارتر است.
در اين آيه دستوري به پيامبر داده شده كه در حقيقت منظور از آن عموم مسلمانان است و مي فرمايد:
هرگز چشم خود را به نعمتهاى مادى كه به گروه‏هايى از آنها (كفار و مخالفان) داده‏ايم ميفكن (وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى‏ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ).
آرى اين نعمتهاى ناپايدار كه شكوفه‏هاى زندگى دنيا است (زَهْرَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا).
شكوفه‏هايى كه زود مى‏شكفد و پژمرده مى‏شود و پرپر مى‏گردد و بر روى زمين مى‏ريزد، و چند صباحى بيشتر پايدار نمى‏ماند.
در عين حال اينها همه براى آن است كه ما آنان را با آن بيازمائيم (لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ).
و به هر حال آنچه پروردگارت به تو روزى داده بهتر و پايدارتر است (وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقى‏).
خداوند انواع مواهب و نعمتها را به تو بخشيده است، ايمان و اسلام، قرآن و آيات الهى، روزيهاى حلال و پاكيزه و سرانجام نعمتهاى جاودان آخرت اين روزيها پايدارند و جاودانى.
پيام آيه اين است كه اگر انسان به نعمت هاي بي كراني كه خداوند به او عطا كرده خوب دقت كند متوجه مي شود كه به اندازه اي غرق در نعمت خداوند است كه نمي تواند و نبايد به مال و دارايي ديگران نگاه كند.
برخي رواياتي كه در اين باره وارد شده چنين است:
الف- لقمان به فرزندش چنين سفارش مي كند: ‏
يا بنىّ اغنى النّاس من قنع بما في يديه و افقرهم من مدّ عينيه الى ما في ايدى النّاس و عليك باليأس عمّا في ايدى النّاس و الوثوق بوعد اللَّه واسع فيما فرض عليك و دع السّعى فيما ضمن لك و توكّل على اللَّه في كلّ امورك يكفيك.
اى پسرم بى‏نيازترين مردم كسى است كه به آنچه در دست اوست قناعت كند و فقيرترين آنها كسى است كه به آنچه در دست مردم است چشم داشته باشد و بر تو باد كه مأيوس باشى از آنچه در دست مردم است. و اعتماد تو به وعده خدا باشد. و كوشش كن در آنچه بر تو واجب شده. و رزقى كه براى تو ضمانت شده و به تو خواهد رسيد لازم نيست سعى بسيار در طلب آن داشته باشى.
و توكّل بر خدا كن در تمام امور و كارهاى خود تا تو را كفايت كند.
ارشاد القلوب-ترجمه طباطبايى ص 290 باب 18
ب- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنْ أَرَدْتَ أَنْ تَقَرَّ عَيْنُكَ وَ تَنَالَ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ فَاقْطَعِ الطَّمَعَ عَمَّا فِي أَيْدِي النَّاس‏.
از امام صادق عليه السّلام روايت شده كه فرمودند اگر مي خواهى ديدگان شما روشن گردد و به خير دنيا و آخرت برسيد طمع نداشته باشيد و از مردم قطع اميد نمائيد.
ترجمه الإيمان و الكفر بحار الانوار ج‏2 598 129 در طمع و چاپلوسى ..... ص: 598
ج- قَالَ رسول الله –ص-: أُوصِيكَ بِخَمْسٍ بِالْيَأْسِ عَمَّا فِي أَيْدِي النَّاسِ فَإِنَّهُ الْغِنَى وَ إِيَّاكَ وَ الطَّمَعَ فَإِنَّهُ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ وَ صَلِّ صَلَاةَ مُوَدِّعٍ وَ إِيَّاكَ وَ مَا يُعْتَذَرُ مِنْهُ وَ أَحِبَّ لِأَخِيكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ.
رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: به تو پنج وصيت ميكنم: از مردم قطع اميد كن كه توانگرى در آن ميباشد، از طمع دورى نما كه آن فقر ايجاد ميكند، هر گاه نماز ميخوانى خيال كن كه آخرين نمازت ميباشد، سخنى نگو كه بعد از آن عذر بخواهى براى خود هر چه ميخواهى براى برادرت هم بخواه‏.
بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج‏70 168 باب 129
امور زير را با توجه به سؤال شما ياد آور مي شويم:دوست عزيز؛
اگر مال و دارايي ديگران مايه‌ي حسرت شما شده است بهتر است بداني كه ثروتمند بودن يعني برخوردار از «امكانات بيشتر» بودن است؛ ولي سؤال اين است كه آيا «امكانات مادي»، «آرامش رواني» را نيز مي آورد؟ خير، چنين نيست كه ثروت «آرامش رواني» را نيز باخود بياورد،بلكه بيشتر كساني كه ثروت دارند از « آرامش» محرومند! پس چگونه مي توان آرامش را به دست آورد؟ بررسي راههاي به دست آوردن آرامش، ما را از حسرت داشته‌هاي ديگران باز مي دارد!
بايد در دو جبهه كاركرد! :1- به دست آوردن آرامش 2- رفع خواطر (پاكيزه كردن دل و ذهن از هر چه جز خدا):
الف) به دست آوردن آرامش
روش‌هاي ساده بسيار براي رسيدن به آرامش وجود دارد كه نه هزينه و نه نياز به پزشك دارد، در اين روش انسان بايد خود را از درون خود اصلاح كند. آرامش، واژه‌اي است كه متاسفانه امروزه كسي به آن فكر نمي‌كند و جاي آن را آسايش گرفته است!
محققان جهان، بخش عمده بيماري‌هاي شايع و عصبي در افراد را ناشي از استرس و عدم آرامش مي‌دانند كه معمولا اين بيماري‌ها با دارو رفع نمي‌شود و در وجود اين افراد مي‌ماند!
علت اين‌كه اكثر افراد، كمتر به آرامش دروني مي‌رسند، اين است كه مسير زندگي را اشتباه مي‌روند؛ زيرا اين افراد زندگي را براي مردم و قهرمان شدن مي‌خواهند؛ در نتيجه حسادت‌ها، چشم هم چشمي‌ها، رياست طلبي، وابستگي به دنيا، نام‌آورشدن، حرص و طمع مال و... عواملي هستند كه باعث سلب آرامش افراد مي‌شوند.
اگر فردي از درون تهي باشد و تمام تلاش خود را صرف فراهم كردن آسايش همسر و فرزندان كند، بيشتر از اينكه آرامش همسر و فرزندان را سلب كند، آرامش خود را از بين مي‌برد. (دقت كنيد)
دراينجا بعضي از روشهاي به دست آوردن آرامش (4 روش اصلي و8 روش فرعي) را بيان كرده ايم، توجه كنيد:
1- ذكر و ياد خدا
آرامش روانى، امرى مطلوب است كه براى دست‏يابى آن بايد تلاش كرد. اساسا ارتباط با خدا آرامش‏آور است؛ يعنى، انسان ذاتا دوستدار و عاشق خدا است و وقتى عاشق به معشوق برسد آرامش مى‏يابد. از طرف ديگر خداوند در قرآن فرموده است كه: «در مؤمنان سكينه و آرامش نازل مى‏كند». بهترين چيزى كه روح انسان را صفا مى‏بخشد و حالت آرامش و سكونت براى انسان ايجاد مى‏كند، ذكر و ياد خدا است. قرآن مى‏فرمايد: «الا بذكر الله تطمئن القلوب؛ آگاه باشيد كه با ياد خدا دل‏ها اطمينان و آرامش پيدا مى‏كند» (رعد، آيه 28).
آرى اين خاصيت ذكر و توجه به خدا است و دعا و مناجات هم نوعى ذكر است. ازاين‏رو اگردرهنگام دعا ومناجات، حال توجه و خلوص داشته باشد، بعد از تمام شدن آن احساس يك حالت سبكى و آرامش در خود مى‏كند. كسى كه درد دلش را با خدا در ميان مى‏گذارد به اين معنا است كه قلبا با خدا انس گرفته است و به او توجه پيدا كرده است. خداوند نيز وعده فرموده است كه: «هر كس با توجه به او رو كند، سخن او را بشنود و حاجتش را روا كند و دل و روحش را نورانى نمايد». آنچه بعد از اين حالت در خود احساس مى‏كنيد، حاكى از آن افاضه و توجه خدا نسبت به شما است. پس بايد شاكر باشيد و توجه داشته باشيد كه اين يك حالت مادي نيست؛ زيرا روح يك عنصر مجرد از ماده است و تصرفاتى هم كه از طرف حق در آن مى‏شود مادى نيست.
توجه داريد كه: انس با خدا مخصوصاً نماز اول وقت و با جماعت‏ از بهترين ذكرها است.
2- توكل به خدا
كسي كه توكل به خداوند نداشته باشد، هميشه دست نياز به ديگران دراز مي‌كند و اين وابستگي موجب سلب آسايش او مي‌شود. اين افراد با كوچكترين مشكل به ديگران متوسل مي‌شوند و هيچ اميدي ندارند. در اين شرايط آن‌ها در عين حال كه سعي و تلاش مي‌كنند، بايد به خداوند توكل كنند تا مشكلاتشان حل شود.
خداوند در قرآن سوره طلاق آيه 3 مي‌فرمايد: مَن يتوكل علي الله فهو حسبه: «هر كه به خداوند توكل كند،خداوند او را بس است.»
بنابراين كسي كه توكل به خدا داشته باشد، ديگر حرص مشكلات و سختي‌ها را نمي‌خورد و خود را به خداوند مي‌سپارد.
3- نداشتن حرص و طمع
انسان‌ها هر چقدر ثروتمندتر باشند، به همان ميزان آرامش كمتري دارند. هر قدر زندگي ماشيني و امكانات رفاهي و همين طور آسايش بيشتر باشد، به همان نسبت و به همان تناسب آرامش ما كم مي‌شود.
كسي كه به فكر مال اندوزي و طمع باشد، هميشه به اين فكر است كه ثروتش بيشتر شود، در نتيجه آرامشي ندارد. افرادي‌كه معمولا چشم داشت يا حسرت مال و علم افراد را مي‌خورند، معمولا از روح روان سالمي برخوردار نيستند.
4- بالا بردن رشد معنوي
افراد مي‌توانند با رشد معنوي و از طريق دعا كردن و توسل به اهل بيت عليهم السلام، و مطالعه، كمبودها و خلاء‌هاي خود را برطرف كنند؛ زيرا با دعا مشكلات آن‌ها حل مي‌شود و به آرامش مي‌رسند. مانند شركت در مجالس عمومى دعا و توسل به اهل بيت عليهم السلام، دعاى كميل، ندبه... برخى بزرگان مى‏فرمايند: هيچ مشكلى نداشتم مگر اين كه با دعاى توسّل حلّ شد.
5- واقعيت زندگي را قبول كنيد
درست است كه انسان دوست دارد به كارهاي بزرگ و مال و ثروت دست پيدا كند و اين رفتار ذاتي است، اما زماني است كه فرد تمام سعي و تلاش خود را مي‌كند، اما به آن مرحله از پيشرفت نمي‌رسد. او نبايد نااميد شده و تمام فكرش را روي آن متمركز كند، زيرا موجب سلب آسايش او مي‌شود.
پيامبراكرم(ص) مي‌فرمايد: ان الله يحب معالي الامور: «خداوند كارهاي بلند و گرامي را دوست دارد».
ولي زماني‌كه افراد به خواسته‌هاي خود و آن پيشرفت نمي‌رسند، بايد حسرت نخورند، زيرا حسرت‌خوردن خود يك عامل از بين‌بردن آسايش است.
6-تسليم مقدرات خداوند باشيد
فرض كنيد فردي مدام در حال دعا كردن است كه خداوند شرايط ازدواج او را با كسي كه دوستش دارد فراهم كند، اما دعاي او مستجاب نمي‌شود و او به طرف مقابل خود نمي‌رسد. اين تقدير خداوند است و نبايد بر خواسته‌هاي خود پافشاري كند.
برخي افراد مي‌گويند: خداوند در قرآن فرموده كه بخوانيد مرا، تا اجابت كنم شما را. پس چرا خداوند دعاهاي ما را اجابت نمي‌كند. بايد در جواب گفت: احتمالاً دليل آن اين است كه خداوند صلاح تو را مي‌خواهد و حكمت نبوده!
خداوند در قرآن سوره بقره آيه 216 مي‌فرمايد: عَسَي أَن تَكْرَهُواْ شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَعَسَي أَن تُحِبُّواْ شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَاللّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ «شايد چيزي را ناخوش بداريد و در آن خير شما باشد و شايد چيزي را دوست داشته باشيد و برايتان ناپسند افتد خدا مي‌داند و شما نمي‌دانيد.»
بايد هر كاري كه نمي‌‍‌شود به آن دست يافت را به دست خداوند سپرد؛ زيرا خداوند هم مهربان است و هم حكيم؛ هم دانا است و هم عالم به غيب!
ب) رفع خواطر (پاكيزه كردن دل و ذهن از هر چه جز خدا است)
شخصي خدمت آيت الله بهجت (رحمه الله) رسيد و عرض كرد: براي نفي خواطر (پاكيزه كردن دل و ذهن از هر چه جز خدا) چه كنيم؟
فرمودند: «ضدش را انجام دهيد؛ يعني استغفار كنيد و صلوات بفرستيد كه ضد آن خواطر هستند.»
در جاي ديگر در جواب همين سؤال فرمودند: «اگر در نماز مراقب خواطر شيطاني باشد، ساير اعمال هم تابع نماز خواهد بود.»
و نكته‌ي پاياني اينكه:يگانه راهي كه مي‌تواند فطرت پاك انساني را سيراب نمايد و او را به ساحل آرامش مادي و معنوي برساند تا در عين سعي و تلاش، به آنچه دارد راضي باشد و حسرت داشته‌هاي ديگران را نخورد، شناخت خود، خدا و هستي است كه نتيجه‌اي جز هدف‌شناسي و هزينه اراده در رسيدن به آن ندارد.

پرسمان دانشجویی