بهترين عبادت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بهترين كارها از لحاظ ثواب چيستند؟ اول كه نماز است بعد تلاوت قرآن بعد كدام است؟

دوست گرامي! در مورد اين كه در اسلام «بهترين عمل» كدام است، به طور قاطع نمي توان اظهار نظر كرد ،چون در اين باره روايات مختلفي از معصومين نقل شده است. ولي سطور زير تا حدودي اين موضوع را به قلم كشيده است :

1- ذكر خدا

پيامبر اكرم(ص) فرمود: بهترين و پاكيزه‏ترين و بلندترين اعمال، كه شما را به عالي‏ترين و بالا‏ترين درجه قرب الهي مي‏رساند و بهترين چيزي است كه خورشيد بر آن مي‏تابد، ذكر و ياد خدا است.(1)

2- نماز

پيامبر اكرم(ص) در جاي ديگر فرمود: بهترين اعمال شما، نماز است، (2) كه نماز ذكر و ياد خدا است.

امام صادق(ع) مي‌فرمايد: هيچ عملي نيكي نيست مگر اين كه ثواب روشني در قرآن براي آن بيان شده، مگر نماز شب كه خداوند بزرگ، ثواب آن را به خاطر اهميت آن روشن نساخته و فرموده : هيچ كسي نمي‌داند ثواب‌هايي كه مايه روشنايي چشمان است، براي آن ها نهفته شده است.(3)

3- انتظار فرج

اميرالمؤمنين عليه السلام مي فرمايد: «فَانَّ احَبَّ الْاعْمالِ الى‏ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ انْتِظارُ الْفَرَجِ».

حضرت على عليه السلام در يك جلسه چهارصد موضوع به يارانش تعليم داد كه براى دين و دنياى آن‏ها مفيد بود (يكى از آن موضوعات اين بود): منتظر فرج باشيد . از رحمت الهى مأيوس نشويد، چون محبوب‏ترين اعمال نزد خداوند متعال انتظار فرج است» . ( 4)

4- بهترين عمل، آن است كه مورد قبول خدا باشد !

در قرآن كريم يكي از ويژگي هايي كه از زبان بزرگان بيان شده و ما را غير مستقيم هدايت مي كند براي قدم برداشتن ، به آن سمت و سو حركت كنيم اين است كه بايد آن عمل ، جوري باشد كه مورد پذيرش خداوند واقع شود ؛ به عبارتي اگر آن كس كه كار انجام مى‏دهد، ابراهيم و همكارش اسماعيل و محل كارش مسجدالحرام و نوع كارش ساختن كعبه باشد؛ امّا قبول نشود، ارزشى ندارد؛ لذا حضرت ابراهيم هنگام ساختن كعبه تمام فكر و ذهنش اين است كه كارش مورد قبول خداوند واقع شود و مي فرمايد : «ربّنا تقبّل منّا ؛ خداوندا! اين عمل را از ما قبول فرما. »(بقره، 127)

در جاي ديگر مي بينيم كه اگر نذر كننده مادر مريم و مورد نذر، فرزندى باشد كه سالها انتظارش را داشته و فرزندش را وقف مسجد كند، باز هم بايد به فكر قبولى آن باشد، همان گونه‏كه مادر حضرت مريم پس از نذرش گفت: «فتقبّل منّى؛ خداوندا! اين عمل را از من پذيرا باش. »(آل عمران، 35)

5- ولايت اهل بيت، بهترين عمل

از امام صادق(ع) سوال شد: معناي «حي علي خير العمل » چيست و كدام عمل است ؟

فرمود : « خير العمل ، الولاية ؛ بهترين عمل ، ولايت ما اهل بيت است.»(مستدرك الوسائل ، ج 4 ، ص 70)

علامه بحرانى در كتاب غاية المرام ص 329 در تفسير آيه 89 الى 90 سوره نمل كه مى فرمايد: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَع يَوْمَئِذ آمِنُونَ * وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِئَةِ فَكُبَّتْ وُجُوهِهِمْ فِى النّارِ هَلْ تُجْزَوُنَ اِلاّ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُون ؛ يعنى كسانى كه در قيامت نيكوكار وارد محشر مى شوند پاداش بهتر از آن يابند و علاوه بر آن از هول و هراس قيامت در امان باشند . و كسانى كه بدكار و زشت كردار درآيند در آن روز به رو در آتش جهنّم افتند و اين كيفر و عقوبت جز سزاى اعمال آنان نخواهد بود.»

از ابراهيم بن محمد شافعى در كتاب فرائد السبطين از ابى عبدالله جدلى روايت كرده كه مى گويد: وارد شدم بر على(عليه السلام) فرمود: اى ابا عبدالله مى خواهى تو را از آن حسنه و ثوابى كه موجب بهشت و سيئه و گناهى كه موجب جهنّم مى شود و هيچ عملى از او پذيرفته نخواهد شد آگاه كنم؟

گفتم: آرى بفرماييد، فرمود: آن حسنه محبت ما اهل بيت و آن سيئه و گناه نيز، بغض و عداوت ما مى باشد.

بنابراين بهترين پاداش و اجر براى دوستان اهل بيت(عليهم السلام) در قيامت در امان بودن از عذاب الهى خواهد بود.

خداوند به موسى‏ وحى فرستاد، آيا هرگز عملى براى من انجام داده‏اى؟ عرض كرد: آرى، براى تو نماز خوانده‏ام، روزه گرفته‏ام، انفاق كرده‏ام، و به ياد تو بوده‏ام، فرمود: اما نماز براى تو نشانه حق است، روزه سپر آتش، انفاق سايه‏اى در محشر، ذكر، نور است، كدام عمل را براى من به جا آورده‏اى اى موسى؟! عرض كرد: خداوندا خودت مرا در اين مورد راهنمائى فرما»، فرمود: هَلْ وَالَيْتَ لِي وَلِيّاً؟ وَ هَلْ عَادَيْتَ لِي عَدُوّاً قَطُّ؟ فَعَلِمَ مُوسَى أَنَّ أَفْضَلَ الأَعْمَالِ الْحُبُّ فِي اللَّهِ وَ الْبُغْضُ فِي اللَّهِ؛

آيا هرگز، به خاطر من كسى را دوست داشته‏اى؟ به خاطر من كسى را دشمن داشته‏اى؟ اين جا بود كه موسى‏ دانست: برترين اعمال، دوستى براى خدا و دشمنى براى خداست» (سفينة البحار، ج 1، ص 199)

6- سخت ترين كارها، بهترين است!

« افضل الأعمال ، احمزها ; بهترين اعمال مشكل‏ترين آنهاست.»(بحارالانوار، ج 7، ص 191)

يعنى كسانى كه در قيامت نيكو كار وارد محشر مى شوند پاداش بهتر از آن يابند و علاوه بر آن از هول و هراس قيامت در امان باشند . و كسانى كه بدكار و زشت كردار درآيند در آن روز به رو در آتش جهنّم افتند و اين كيفر و عقوبت جز سزاى اعمال آنان نخواهد بود

امير المؤمنين(ع) مي‏فرمايد: افضل الاعمال، ما اكرهت نفسك عليه؛( نهج البلاغه فيض الاسلام، ص 1196، كلمات قصار، شماره 241) بهترين اعمال آن است كه نفس خود را به انجام آن - به رغم خواسته‏اش - وادار و اجبار سازي يعني مالك نفس خويش گردي .آن را هر موقع و هر كجا كه ايمان و عقل مجاز دانسته‏اند، به حركت و فعاليت وادار سازي، نه اين كه نفس ديو صفت، مالك تو و نفس ملكوتي و انساني‏ات گردد.

7- ارزش و دشواري نيّت

امامان معصوم (عليهم السلام) فرموده اند: «نية المؤمن خير من عمله»( اصول كافي ، ج 2 ، ص 84 ) و يا : «أفضل الأعمال أحمزها»( بحار ، ج 67 ، ص 237) نيّت روح عمل، و كار دشواري است. چون اصل كار را بسياري از انسانها انجام مي‏دهند ، امّا همه قدرت نيّت صحيح ندارند ؛ چرا كه :

اوّلاً: مي‏شود كار ناپسند را «قربة الي الله»، انجام داد. بنابراين، بايد كار، شايستگي نزديك ساختن انسان به خدا را داشته باشد ، داراي (حسن فعلي) باشد .

ثانياً : بايد كار، از «حُسن فاعلي» برخوردار باشد . در اين صورت اگر اين عمل از هر پيرايه‌اي منزّه باشد ، نيت آن بهتر از خود عمل است و البته اين بسيار دشوار است و به همين جهت هم نيّت ، بهترين اعمال است ؛ مثلاً، كسي كه كتابي مي‏نويسد ، طبيعتاً علاقه دارد كه نام او روي جلد آن نوشته شود؛ يا اگر كسي مسجد يا مؤسسه خيريه‌اي مي‏سازد ، علاقمند است كه نام او در چهره تابلو آن ثبت شود و يا در محافل برده شود و بعضي هم علاقه مندند كه نامشان برده نشود تا ديگران بگويند: او بدان حد رسيده كه حتي حاضر نشده مردم نامش را ببرند كه اين هم يك نوع رياست؛ يعني، گاهي انسان ريا مي‏كند و نمي‏داند كه رياكار است، كه البته اين رياي مرموزي است و كمتر مورد توجه قرار مي‏گيرد و شيطان هم هر كسي را از راه مخصوص او فريب مي‏دهد . برخي هم براي اين كه ديگران نگويند فلان كس رياكاري مي‏كند كار خير را انجام نمي‏دهند كه در حقيقت ، سخن مردم انگيزه ترك كار خير، است .

8- سير كردن وسيراب كردن:

در بعضى از روايات نيز تصريح شده: اطعام گرسنگان به طور مطلق (هر چند مؤمن و مسلمان هم نباشند) از افضل اعمال است، چنان كه در روايتى از پيغمبر است: مِنْ أَفْضَلِ الأَعْمالِ عِنْدَ اللَّهِ إِبْرادُ الْكِبادِ الْحارَّةِ وَ إِشْباعُ الْكِبادِ الْجائِعَةِ وَ الَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله بِيَدِهِ لا يُؤْمِنُ بِي عَبْدٌ يَبِيتُ شَبْعانَ وَ أَخُوهُ- أَوْ قالَ جَارُهُ- الْمُسْلِمُ جائِعٌ؛

يكى از برترين اعمال نزد خدا خنك كردن جگرهاى داغ است، و سير كردن شكم‏هاى گرسنه، سوگند به كسى كه جان محمّد در دست او است !بنده‏اى كه شب سير بخوابد و برادر- يا فرمود همسايه- مسلمانش گرسنه باشد، به من ايمان نياورده است»!. (بحارالانوار ج 74، ص 369)

9- نشانه عمل صالح چيست؟

قرآن مي‌فرمايد: « أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً»(ملك/2) در سوره كهف خداوند مي ‌فرمايد: « لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً»(كهف/7) ما مردم را آزمايش مي‌كنيم تا ببينيم كه كدام عملشان بهتر است.

امام صادق عليه السلام مي‌فرمايند: «منظور از احسن عملاً، اكثر عملا، به معناي زيادي عمل نيست، چرا كه زيادي عمل ملاك نيست، بلكه نيكي و كيفيت عمل مهم است .

10- بهترين عمل از نگاه شيخ بهايي :

همه روز روزه بودن همـه شب نماز كردن

همه ساله حج نمودن سفر حجاز كردن

ز مدينـه تا بــه كعبه سر و پـا برهنه رفتن

دو لـب از بـراي لبيك به وظيفه باز كردن

به مساجد و معابد همه اعتكاف جستن

ز ملاهي و مناهــي همه احتراز كردن

شب جمعه ها نخفتن به خداي راز گفتن

ز وجــود بـي نيــازش طلــب نيــاز كردن

بـه خدا كه هيچ كس را ثمر آنقدر نباشد

كــه بروي نااميـدي در بسته باز كردننتيجه گيري :

همه اعمال، يك وجه بهترين دارد، و اين كه بشود يك عمل را بصورت كلي بعنوان بهترين عمل قلمداد كرد، دشوار است. اما در يك جمع بندي كلي مي توان گفت كه: شناخت و عمل به وظيفه مي تواند در يك كلام بهترين اعمال باشد .

حضرت برترين وسيله تقرب به خداوند را ده چيز برشمرده :

إِنَّ أَفْضَلَ مَا تَوَسَّلَ بِهِ الْمُتَوَسِّلُونَ إِلَى‏ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى‏، الإِيمَانُ بِهِ وَبِرَسُولِهِ، وَالْجِهادُ فِي سَبِيلِهِ، فَإِنَّهُ ذِرْوَةُ الإِسْلامِ؛ وَ كَلِمَةُ الإِخْلَاصِ فَإِنَّهَا الْفِطْرَةُ؛ وَ إِقَامُ الْصَلاةِ فَإِنَّهَا الْمِلَّةُ؛ وَ إِيتَاءُ الزَّكاةِ فَإِنَّهَا فَرِيضَةٌ وَاجِبَةٌ؛ وَ صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَإِنَّهُ جُنَّةُ مِنَ الْعِقَابِ؛ وَ حَجُّ الْبَيْتِ وَ اعْتِمَارُهُ فَإِنَّهُمَا يَنْفِيَانِ الْفَقْرَ وَ يَرْحَضَانِ الذَّنْبَ، وَ صِلَةُ الرَّحِمِ فَإِنَّهَا مَثْرَاةٌ فِي الْمَالِ، وَ مَنْسَأَةٌ فِي الأَجَلِ؛ وَ صَدَقَةُ السِّرِّ فَإِنَّهَا تُكَفِّرُ الْخَطِيئَةَ؛ وَ صَدَقَةُ الْعَلانِيَةِ فَإِنَّهَا تَدْفَعُ مِيتَةَ السُّوءِ؛ وَ صَنَائِعُ الْمَعرُوفِ فَإِنَّهَا تَقِي مَصَارِعَ الْهَوَانِ.

برترين وسيله‏اى كه متوسّلان به خدا، به آن توسّل مى‏جويند، ايمان به خدا و پيامبر اوست . جهاد در راه خدا كه قلّه رفيع اسلام است . كلمه اخلاص (و شهادت به يگانگى خدا) كه هماهنگ با فطرت انسانى است، برپا داشتن نماز كه حقيقت دين و آيين است، اداى زكات كه فريضه‏اى واجب است، روزه ماه رمضان كه سپرى در برابر عذاب الهى است، حج و عمره خانه خدا كه نابود كننده فقر و شستشو دهنده گناه است . صله رحم كه سبب فزونى مال و طول عمر، وصدقه پنهانى كه كفّاره گناهان است .صدقه آشكار كه از مرگ‏هاى بد پيشگيرى مى‏كند . خدمت به خلق كه از لغزش‏ها و شكست‏هاى خفّت‏بار جلوگيرى مى‏كند. (نهج البلاغه فيض الاسلام خطبه 110)پي نوشت‏ها:

1 . محمد باقر مجلسي، بحار الانوار، ج 90، ص 163.

2 . خيراعمالكم الصلوه، همان، ج 7، ص 97.

3. تفسير نمونه، ج 17، ص 167. پ

4- .بحارالانوار، ج 10، ص 94.

پرسمان دانشجویی