علم خداوند به حوادث | کتابخانه مجازی الفبا

چگونه خدا به آينده و حوادث آن علم دارد در حالي که اين موضوع منطقي به نظر نمي رسد؟ قدرت و حکمت خدا در همه چيز دليلي براي اينکه خدا از حوادث آينده با اطلاع باشد نيست؟

آگاهي خداوند نسبت به آينده مطلبي قطعي و مبرهن است زيرا گذشته حال وآينده نسبت براي ما كه محاط به زمان هستيم مطرح است در هر مرحله از زمان اجزاي پسين و پيشين آن ازما غايب است ليكن براي خداوند كه موجودي غير زماني بل خالق زمان و مكان است گذشته و آينده اي نيست و تمام هستي با همه ابعاد و امتدادات زماني مكاني اش يكجا نزد او حاضراست . بنابراين حوادث آينده براي ما آينده است و حوادث گذشته از نظرما گذشته است و در مورد ذات اقدس احدي اين مطالب راه ندارد .
بيان ديگر
اين سؤالرا از سه راه مي‏توان پاسخ گفت:
1 ـ نخست اينكه خداوند هميشه به ذات پاك خود كه علّت همه اشياء است احاطه داشته و دارد، و اين علم اجمالي به همه حوادث و موجودات جهان قبل از ايجاد و بعد از ايجاد است. و به تعبير ديگر، اگر ما آگاهي به علت اشياء داشته باشيم مي‏توانيم آگاهي به نتيجه و معلول آنها نيز پيدا كنيم، چرا كه هر علتي تمام كمالات معلول و بالاتر از آن را دارد. اين سخن را مي‏توان به گونه روشنتري چنين توضيح داد حوادث گذشته به طور كامل نابود نشده، و آثارش در دل حوادث امروز وجود دارد، و همچنين حوادث آينده از حوادث امروز جدا نيست، و دقيقاً با حوادث امروز مربوط است، و به اين ترتيب «گذشته» و «حال» و «آينده» يك رشته و زنجير مانندي از علت و معلول را به وجود مي‏آورد كه اگر دقيقاً به هريك از آنها آگاه شويم حلقه‏هاي قبل و بعد در آن وجود دارد. في المثل اگر من دقيقاً وضع هواي تمام كره زمين را با تمام جزئيات و مشخصات، و علت و معلولهاي آن، و حركت كره زمين، و مسأله جاذبه و دافعه، همه اينها را بدانم، مي‏توانم دقيقاً از وضع هوا در ميليونها سال قبل، يا ميليونها سال بعد آگاه گردم، چرا كه پرونده گذشته و آينده در حال موجود است، نه پرونده اجمالي كه پرونده تفصيلي آنها در جزئيات پرونده حاضر منعكس است. امروز دقيقاً بازتابي از ديروز است، و فردا بازتابي از امروز، و آگاهي كامل بر تمام جزئيات امروز به معني آگاهي كامل بر حوادث گذشته و آينده است. به اين ترتيب وقتي حوادث امروز با تمام ويژگيها و خصوصيات نزد خداوند حاضر است به يك معني گذشته و آينده هم نزد او حضور دارد. «امروز» آئينه‏اي است براي «گذشته» و «آينده» و تمام حوادث ديروز و فردا را در آئينه امروز مي‏توان مشاهده كرد.
2 ـ راه ديگري را كه براي پاسخ از اين سؤال گفته مي‏شود با ذكر يك مثال روشن مي‏كنيم فرض كنيد كسي در اطاقكي زنداني است كه فقط روزنه كوچكي به خارج دارد، در حالي كه يك قطار شتر از مقابل اين روزنه مي‏گذرد، او نخست ناظر سر و گردن يك شتر، و سپس كوهان، و بعد پاها و دم او است، و همچنين ساير شترهائي كه در اين قطارند، و اين كوچك بودن روزنه ديد سبب مي‏شود كه او براي خود گذشته و آينده و ماضي و مستقبل درست كند، اما براي كسي كه بيرون اين اطاقك است، و بر پشت بام در «فضاي باز» ايستاده به تمام بيابان نگاه مي‏كند، مطلب طور ديگري است، او همه قطار شتران را يكجا مي‏بيند كه در حال حركتند. از اينجا روشن مي‏شود كه ساختن مفاهيم گذشته و حال و آينده نتيجه محدوديت ديد انسان است، آنچه براي ما زمان ماضي محسوب مي‏شود براي اقوام پيشين زمان مستقبل بوده و آنچه براي ما مستقبل است براي آيندگان ماضي است. اما براي ذاتي كه همه جا حضور دارد، و ازل و ابد را فراگرفته، ماضي و مضارع و حال بي‏معني است، همه حوادث در تمام طول زمان نزد او حاضرند (منتهي هركدام در ظرف مخصوص خود) و او به همه حوادث و موجودات عالم، چه در گذشته و چه در حال و آينده يكسان احاطه دارد. البته اعتراف مي‏كنيم تصور اين مطلب براي ما كه در زندان زمان و مكان محبوس هستيم كار مشكل و پيچيده‏اي است، ولي در عين حال مطلبي است قابل دقت و مطالعه.
3 ـ راه ديگري كه بسياري از فلاسفه روي آن تكيه كرده‏اند اين است كه خداوند عالم به ذات خويش است و چون ذات او علت براي تمام مخلوقات است علم به علت سبب علم به معلول مي‏شود و به تعبير ديگر، خداوند جامع تمام كمالاتي است كه در تمام مخلوقات مي‏باشد و همه را به نحو اكمل دارد، تنها نقائص آنها است كه در ذات پاك او راه ندارد، پس هنگامي كه او به ذات خويش عالم باشد در حقيقت به همه آنها آگاه است (اين راه با راه اول تفاوت ظريفي دارد كه با دقت روشن مي‏شود). پيام قرآن ج 4، حضرت آيت الله مكارم شيرازي و ساير همكاران.

پرسمان دانشجویی