ازليت خدا | کتابخانه مجازی الفبا

چگونگي ازلي بودن خدا را توضيح دهيد.

ازلي بودن خدا به معناي اين است كه خداوند متعال همواره بوده و نمي شود فرض كرد زماني نبوده و بعد هستي پيدا كرده است. دليل ازلي بودن خدا عقل است.عقل مي گويد: اگر خدا ازلي نباشد، بايد حادث و معلول باشد و هر چه حادث و معلول است، محتاج محدث و علتي است، و اين عيب و نقص بر خدا محسوب مي شود، ولي خدا محتاج نيست و غنّي بالذات و صمد و بي نياز است.

به عبارت ديگر: اگر ازلي نباشد، يعني زماني بوده كه خداوند نبوده است، پس براي وجود يافتن نياز به علت دارد و اگر خداوند نياز به علت داشته باشد، خودش معلول و آفريده خواهد بود، نه آفريدگار.بنابراين، عقل مي فهماند خدا مسبوق به عدم نبوده، بلكه از اوّل بوده است: هو الاوّل و الآخر و الظاهر و الباطن و هو بكلّ شيء عليم؛( حديد / 2) اول و آخر و ظاهر و پنهان او است و او به هر چيز دانا است.تمام كساني كه به وجود خدا معتقدند، او را ازلي و ابدي مي دانند و اين دو وصف از هم جدا نيست زيرا يك وجود ازلي نمي تواند عمر و زمان محدودي داشته باشد وگرنه ازلي نخواهد بود و هنگامي كه وجود او نامحدود باشد ابدي خواهد بود.

تمام دلائلي كه براي اثبات وجود خدا آورده مي شود صريحاً يا به اشاره واجب الوجود بودن خدا را اثبات مي كند و روشن است واجب الوجود يعني كسي كه هستي اش از ذات خود او و ازلي و ابدي است، و اگر ازلي نباشد، معلول و ممكن الوجود خواهد بود. بنابراين اين ممكنات هستند كه روزگاري نبودند و بعد حادث شدند و پس از مدتي مي ميرند و نابود مي شوند.

واجب الوجود هرگز چنين نيست.( ناصر مكارم، پيام قرآن، ج 4، ص 187) ازلي بودن خداوند به اين معنا نيست كه خداوند از زمان ازل بوده، اصلاً تصور زمان ازلي بي معنا است، زيرا زمان حادث است و اصلاً زمان ازلي نمي تواند باشد، تا چه رسد به اين كه موجودي ازل زماني داشته باشد، چون زمان از حركت اشياي مادي حاصل مي شود؛ بنابراين بايد جسم مادي وجود داشته باشد و حركت آن، سپس مسئله زمان، در حالي كه خداوند آفريدة تمام عالم و جهان ماده است و زمان نيز به دنبالة آن، آفريده خدا است.بنابراين، معناي ازلي بودن خداوند، اصلاً ازل زماني نيست؛ زيرا خداوند فراتر از زمان است و زمان آفريدة او است.

منظور از ازليت الهي، يعني خداوند نه به هيچ زماني محدود مي شود و نه به چيز ديگر. باز به اين معنا است كه خداوند ابتدا و آغاز ندارد تا پيش از آن وجود نداشته باشد. سبب آن كه نمي توانيم ازليّت را درك كنيم، براي آن است كه اوّلاً در محدودة زمان و مكان تفكّر مي كنيم؛ ثانياً با موجودات متناهي از جهت زمان و مكان سروكار داريم و فهم معناي نامتناهي و نامحدود براي ما مشكل است.
به عبارت ديگر ، ازلى بودن خدا از مفهوم «واجب الوجود»، ازلى و ابدى بودن و در يك كلام سرمدى بودن خداوند اثبات مى‏شود؛ زيرا واجب الوجود - كه وجود برايش ضرورى است - نيازى به علت ندارد و او علت براى وجود ممكنات است.

از اينجا دو صفت براى واجب الوجود اثبات مى‏شود: يكم. « بى‏نيازى» او از هر موجود ديگرى؛ زيرا اگر كمترين نيازى به موجود ديگرى داشته باشد، آن موجود ديگر، علت او خواهد بود و در جاى خود مبين شده كه معناى علت همين است كه موجود ديگرى، نيازمند به او باشد. دوّم. موجودات ممكن الوجود، معلول و نيازمند به اويند و او نخستين علت، براى پيدايش آنها است. با استفاده از اين دو مطلب مى‏گوييم: اگر موجودى معلول و نيازمند به موجود ديگرى باشد، وجودش تابع آن خواهد بود و با مفقود بودن علتش، به وجود نخواهد آمد. به ديگر سخن، معدوم بودن موجودى در برهه‏اى از زمان، نشانه نيازمندى و ممكن الوجود بودن آن است و چون واجب الوجود، خود به خود وجود دارد و نيازمند به هيچ موجودى نيست، هميشه موجود خواهد بود.

بدين ترتيب دو صفت براى واجب الوجود اثبات مى‏شود: يكى ازلى بودن؛ يعنى، در گذشته، سابقه عدم نداشته است و ديگرى ابدى بودن؛ يعنى، در آينده نيز هيچ گاه معدوم نخواهد شد. بنابراين هر موجودى كه سابقه عدم يا امكان زوال داشته باشد، واجب الوجود نخواهد بود. آموزش عقايد، ج 1 و 2، صص 84 - 85. با دقت در اين مطالب، روشن مى‏شود كه ممكن نيست واجب الوجود، خود را معدوم سازد؛ چرا كه وجودِ او ضرورى و حتمى است و اگر بخواهد اين ضرورت را از خود بگيرد، انقلاب در ذات لازم مى‏آيد و اين با واجب الوجود بودن او ناسازگار است.

به عبارت ديگر واجب الوجود؛ يعنى، چيزى كه عدمش محال است. پس اگر بشود كه خود را معدوم سازد، يعنى، عدمش ممكن است و چيزى كه عدمش ممكن باشد، «ممكن الوجود» است؛ نه «واجب الوجود».

پرسمان دانشجویی