زمان برزخ | کتابخانه مجازی الفبا

آيا نوع گذر زمان در جهان مادي با برزخ متفاوت است؟ چگونه؟

زمان مقدار حرکت است. و حرکت عبارت است از خروج تدریجی یک موجود از حالت بالقوّه برای رسیدن به حالت بالفعل. برای مثال تخم مرغ بالقوّه جوجه است ولی بالفعل جوجه نیست ؛ لذا تخم مرغ در شرائط خاصّی از مبداء جوجه بالقوّه(تخم مرغ) خارج شده و به تدریج به سوی مقصد جوجه بالفعل شدن می رود. از چنین روندی در اصطلاح فلسفه تعبیر به حرکت می شود. و زمان مقدار این حرکت است ؛ لذا هر موجود متحرّکی زمان مخصوص خود را دارد. امّا بشر برای این که بتواند زمان حرکتهای مختلف را نسبت به هم بسنجد یک دور حرکت زمین به دور خود را به عنوان مقیاس زمان انتخاب نموده و آن را یک شبانه روز خوانده است. آنگاه این مدت را بیست و چهار قسمت نموده و هر قسمت را یک ساعت نامیده است. و همینطور ساعت را تقسیم بر دقیقه و دقیقه را تقسیم بر ثانیه کرده است. همینطور از ترکیب روزها هفته و ماه و سال را پدید آورده است.
حرکت بر اساس اینکه در چه مقوله ای رخ دهد اقسامی دارد که عبارتند از : 1. حرکت جوهری: مثل حرکت تخم مرغ به سمت جوجه شدن .
2. حرکت کمّی :یعنی حرکت در مقدار و اندزه یک شیء ، مثل حرکت نهال به سمت درخت شدن.
3. حرکت کیفی: یعنی حرکت در کیفیّت یک چیز ؛ مثل حرکت سیب از سبزی به سوی قرمزی یا از ترش بودن به سوی شیرین شدن .
4. حرکت در اَین:یعنی حرکت مکانی ؛ مثل حرکت یک انسان از یک مکان به مکان دیگر.
5. حرکت وضعی : مثل حرکت شخص از حالت نشسته به حالت ایستاده یا مثل گردش زمین به دور خود.
معادل هر کدام از این حرکتها ، زمانی نیز وجود دارد. لذا زمان نیز بر پنج قسم است: زمان جوهری ، زمان کمّی ، زمان کیفی ، زمان انتقالی ، زمان وضعی.
تا اینجا روشن شده که زمان تابع حرکت است ؛ و لازمه حرکت داشتن ، این است که موجود متحرّک دارای حالت بالقوّه و بالفعل باشد. و لازمه وجود این دو حالت در یک موجود این است که آن موجود مرکّب از مادّه و صورت است. (اثبات مطلب اخیر محتاج به معونه فلسفی است لذا از توضیح بیشتر آن اجتناب می شود.)
نتیجه بحث این که ، از نظر فلسفی لازمه زمان داشتن ، مادّی بودن است. و عالم برزخ ، عالم مادّی نیست ؛ لذا حرکت و زمان نیز به معنایی که گذشت ، در عالم برزخ وجود ندارد. در عالم برزخ پدیده دیگری موجود است به نام تجدّد امثال که ممکن است برخی نام آن را حرکت بگذارند. لکن این نامگذاری صرفاً یک جعل اصطلاح است و ربطی به حرکت معروف در نزد فلاسفه ندارد. مشابه تجدد امثال در دنیای مادّی آن چیزی است که در قوّه خیال انسان رخ می دهد. وقتی انسان شیءِ در حال حرکتی را در ذهن خود تجسّم می کند ، آن شیء حقیقتاً حرکت نمی کند ، بلکه این شخص ، حرکت واقع شده را در ذهن خود بازسازی می کند. خاصیّت حرکت این است که برگشت پذیر نیست ؛ یعنی وقتی تخم مرغ تبدیل به جوجه شد محال است همان جوجه دوباره تبدیل به تخم مرغ قبلی شود. امّا انسان در ذهن خود ، به راحتی می تواند تخم مرغ را تبدیل به جوجه کرده و دوباره جریان را برعکس نماید ؛ مثل برگرداندن یک فیلم. حرکتهایی هم که انسان در خواب می بیند باز حرکت نیستند بلکه تصوّر حرکتند.

پرسمان دانشجویی