ضرورت نزول وحي‏ | کتابخانه مجازی الفبا

چرا اصلاً بايد وحى و نزول وحيى باشد؟

در تاريخ اديان توحيدى، پس از نام مقدس خداوند هيچ كلمه‏اى به اهميت و شگرفى «وحى» نيست؛ اگر وحى نبود:
1. خداوند با غنا و استغناى كامل ذات و ذاتى‏اش، از كل آفرينش در پرده غيب الغيوب باقى مى‏ماند و در آن صورت كار انسان، زار و عرصه بر او تنگ بود و كل بشريت با يك پاى چوبين (عقل عدد انديش) تنها مى‏ماند.سيد محمدحسين طباطبايى، قرآن در اسلام، (دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ هفتم، 1374 ش) صص 91 - 92.
2. هر چند وجود جهان ماوراى طبيعت و عالم ملكوت و مراتب مافوق تا حدودى قابل درك بوده و ضرورت قيامت و جهان پس از مرگ از راه تفكر و برهان و استدلال قابل اثبات است‏مرتضى مطهرى، اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج 5.
؛ اما شناخت بسيارى از ويژگى‏ها و جزئيات هستى فراتر از دسترسى دانش و تجربه بشرى است.
3. اگر خداوند خود را از طريق وحى بر انسان‏ها آشكار نمى‏كرد، چه بسا آنان ناچار بودند درباره وجود خداوند، فقط حدس بزنند و يا حداقل به دو گروه تقسيم مى‏شدند: عده‏اى حدس مى‏زدند كه خدا هست و مبدئى هست؛ هم جهان غيبى و هم غيب جهانى دارد. عده‏اى نيز حدس مى‏زدند كه هر چه هست در همين دنيا است و نه پيش از آفرينش، خداوندى در كار بوده است و نه پس از پايان طبيعى جهان. سپس از حدس هم فراتر مى‏رفتند چنانكه در تاريخ فكر و فلسفه استدلال به عدم مبدأ كرده‏اند!!بهاءالدين خرمشاهى، قرآن شناخت طرح نو، تهران چاپ سوم 1375 ش صص 45 46.
4. آدمى در پرتو وجود و جاودانگى روح، براى شناخت حقايق جهان پس از مرگ هيچ منبع اطلاعاتى نداشت و نمى‏توانست هيچ گونه پيش‏بينى خاصى درباره نيازهاى ضرورى اين سفر طولانى و بى‏بازگشت ارائه كند.
5. اگر وحى نبود، بسيارى از اختلافات موجود ميان بشر از بين نمى‏رفت و انسان با ترديدهاى جدى در مسائل معرفتى - نظير شناخت انسان، هدف خلقت و زندگى اجتماعى آغاز و فرجام طبيعت، وظايف انسان در قبال خدا، جامعه، طبيعت خود روبه رو مى‏شد.
6. اگر وحى نبود، بسيارى از ظرفيت‏هاى فطرى و عقلانى انسان شناخته نمى‏شد و يا به درستى شكوفا نمى‏گشت. وحى الهى قله‏هاى والايى از حقايق را در برابر انسان مى‏نهد و او را به انديشه و تأمل در آنها دعوت مى‏كند و از اين طريق به شكوفايى عقل و فطرت او كمك مى‏نمايد.
7. انسان تصوير شفاف و روشنى از كمال و سعادت خود ندارد و سرگذشت ديرين انديشه بشر، نشان مى‏دهد كه بدون تلقّى روشن و شفاف از كمال و سعادت، شاهد سردرگمى‏ها، كژروى‏ها و از بين رفتن سرمايه‏هاى اساسى بوده‏ايم! اين نقص به ضعف دستگاه معرفتى انسان بر مى‏گردد. وحى الهى ضمن تعريف روشن آفريدگار، جهان هستى، انسان و ظرفيت‏هاى او، راهكار شكوفايى متوازن، متعادل و هماهنگ انسان را تشريح و مسير رسيدن او را به سعادت دائمى بيان مى‏كند.
8. وحى الهى را نبايد در محدوده رسولان و كتاب‏هاى آسمانى خلاصه كرد. اين وحى به تصريح قرآن شامل الهامات ويژه به اولياى خدا نيز مى‏گردد. براساس روايات، در طول تاريخ حدود 124 هزار پيامبر ظهور كرده‏اند كه تنها گروهى اندك وظيفه ابلاغ پيام‏هاى الهى را به مردم داشته‏اند. اما گروه بيشترى براى به كمال رساندن ظرفيت‏هاى عقلى و فطرى خود، هدايت‏هاى ويژه دريافت مى‏كردند و در محيط اجتماعى آلوده، مسير سلامت را مى‏پيمودند. در قرآن آمده است كه مادر حضرت موسى‏عليه السلام به مدد وحى الهى، فرزند خود را در سبد گذاشت و به دريا انداخت: «وَ أَوْحَيْنا إِلى‏ أُمِّ مُوسى‏ أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَ لا تَخافِي وَ لا تَحْزَنِي إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَ جاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ»؛ قصص (28)، آيه 7.؛ «و به مادر موسى الها م كرديم كه او را شير بده و چون بر او بيمناك شدى، او را در [جعبه‏اى‏] به دريا بيفكن و مترس و غم مخور، [چرا كه‏] ما برگرداننده او به سوى تو و گرداننده او از پيامبران هستيم».
همچنين عناياتى به حضرت مريم‏عليها السلام شد و ملائكه با او به گفت و گو پرداختند: «وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى‏ نِساءِ الْعالَمِينَ. يا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ»؛ آل عمران (3)، آيه 42 و 43.؛ «و ياد كن [زمانى كه‏] فرشتگان گفتند: اى مريم! خداوند تو را برگزيده و پاكيزه داشته و بر زنان جهانيان برترى داده است. اى مريم! پروردگارت را اطاعت كن و سجده بر و همراه نمازگزاران نماز بگزار».
البته «وحى رسالى» جايگاه ويژه‏اى دارد و در اين ميان نقش قرآن بسيار ممتاز است، به طورى كه قرآن كريم بيش از كتابهاى آسمانى پيشين، براى تنظيم جذب و دفع و تعديل شهوت و غضب و تصحيح محبت و عداوت انسان‏ها، بشير و نذير است.فصلت (41)، آيات 2 و 4 ؛ مريم (19)، آيه 97.
ليك گر واقف شوى زين آب پاك كه كلام ايزد است و روحناك‏

نيست گردد وسوسه كلى ز جان دل بيابد ره به سوى گلستان‏

ز آنكه در باغى و در جويى پرد هر كه از سر صحف بويى برد

مثنوى، 4/3470 - 3472.
بدون قرآن چه بسا آدمى در غفلت بود و عمر خود را به غفلت سپرى مى‏كرد؛ زيرا تنها نگاه خود را محدود به دنياى مادى مى‏ساخت و آن را چون سراى حقيقت مى‏انگاشت و از اين رو، جهان براى او معنايى ورا و بالاتر از خود نداشت؛ بلكه هر چه را مى‏ديد و مى‏نگريست، تنها موجودات تقطيع شده‏اى مى‏پنداشت كه فارغ از مبدأ و غايت است و نه «از جايى است» و نه «رو به جايى» دارد. اما آيات قرآن انسان را به تدبر واداشته و او را از اين غفلت بيدار مى‏سازدص (38)، آيه 29 ؛ محمد (47)، آيه 24.
.براى آگاهى بيشتر در اين باب نكا: مقالات، استاد محمد شجاعى (سروش، چاپ دوم 1371 ش، ج اول)، صص 89 98.
به هر روى دليل نزول قرآن، نياز آدمى است و تا زمانى كه اين نياز هست - كه تا ابد خواهد بود - بايد قرآن باشد.

پرسمان دانشجویی