راه‏هاي خداشناسي | کتابخانه مجازی الفبا

راه‏هاى شناخت خدا چيست؟

پاسخ اين پرسش، ظاهراً در كتابهاى درسى شما وجود دارد؛ ولى به طور خلاصه، راه‏هاى پيش روى بشر براى خداشناسى، سه قسم است:

الف. راه دل يا فطرت؛
يعنى هر انسانى به مقتضاى خلقت و ساختمان اصلى روح خود، خدا را مى‏شناسد؛ بدون اين كه نيازمند به اكتساب و تحصيل علوم مقدماتى داشته باشد. ناگفته نماند كه منظور از فطرت، فطرت عقل نيست بلكه مقصود فطرت دل است. عرفا از آنجا كه به نيروى عشق فطرى ايمان و عقيده دارند، در تقويت اين نيرو مى‏كوشند. ما اگر بخواهيم بدانيم آيا چنين احساسى در آدمى هست يا خير؟ دو راه در پيش داريم:
1) خودمان شخصاً و عملاً دست به آزمايش در وجود خود و ديگران بزنيم.
2) ببينيم دانشمندانى كه ساليان دراز در زمينه روان آدميان از جنبه مسائل معنوى مطالعه و تحقيق كرده‏اند، چه نظرهايى داده‏اند.

ب. راه حس و علم، يا راه طبيعت.
اين راه به نوبه خود به سه راه ديگر منشعب مى‏شود:
1) راه تشكيلات و نظاماتى كه در ساختمان جهان به كار رفته است.
2) راه هدايت و راهنمايى مرموزى كه موجودات را در مسير خويش مى‏اندازد.
3) راه حدوث و پيدايش عالم.
ج. راه عقل يا راه استدلال و فلسفه. اين راه گرچه سخت و پر پيچ و خم است و طى آن و فهماندن و فهميدنش نياز به مقدمات زيادى دارد، ولى بهترين و محكم‏ترين طريق خداشناسى و معرفت به حضرت ربوبى است.
ناگفته نماند كه هر يك از سه راه فوق از وجهى بر راه‏هاى ديگر رجحان دارد: راه دل و فطرت، از نظر شخصى كامل‏ترين راه‏ها است؛ يعنى، براى هر فرد بهتر و لذت‏بخش‏تر و مؤثرتر اين است كه از راه دل به معرفت خداوند راه يابد؛ ولى نمى‏توان آن را به صورت يك علم قابل تعليم و تعلّم براى عموم درآورد. راه مطالعه حسى و علمى خلقت از نظر سادگى و روشنى و عموميت، بهترين راه‏ها است اما اين راه تنها ما را به وجود قوّه شاعر، عليم و حكيم و مدبّرى كه طبيعت را مى‏گرداند و اداره مى‏كند، معتقد مى‏كند اما آيا آن قوّه خدا است و مصنوع صانع ديگرى نيست؟ علوم حسى بشر، از نفى و اثبات آن عاجز است. راه عقل، تنها راهى است كه خداشناسى را به صورت يك علم مثبت، منسجم و منطقى درمى‏آورد. اصول فلسفه و روش رئاليزم، مقدمه استاد مطهرى، ج 5، صص 51 - 70.

پرسمان دانشجویی