آفرينش اجباري | کتابخانه مجازی الفبا

آيا مى ‏توانم بگويم: «من كه راضى به زندگى نيستم و به جبر زنده ‏ام، اگر گناهى مى‏ كنم به حساب كسى است كه مرا آفريد؟» اگر خدا مرا نمى‏ آفريد، من هم گناه نمى‏ كردم و مجبور نبودم آن همه عذاب آخرت را تحمل كنم؟

اگر انسان به حقيقت، مقام و منزلت خود واقف شود، شكايت و احساس عدم رضايت نمى‏كند. در اين باره توجه به چند نكته بايسته است: يكم. انسان گل سرسبد هستى، تاج و جوهره اصلى آن و اشرف تمامى مخلوقات است و در واقع همه جهان براى او آفريده شده است1. تاج «كرّمنا«ست بر فرق سرت طوق «اعطيناك» آويز برت‏ جوهر است انسان و چرخ او را عرض جمله فرع و پايه‏اند و او غرض‏ اى غلامت عقل و تدبير است و هوش!چون چنينى خويش ارزان مفروش2 دوم. از اين حقيقت نبايد غفلت كرد كه خاصيت نور باطنى، از فطرت انسان پرتو افشان مى‏شود و اگر اين منبع الهى (فطرت)، زنده به گور نشود و غبار آلودگى‏ها و هواهاى نفسانى آن را نپوشاند، همواره پر فروغ خواهد بود. امّا اگر در پشت ظلمت «گناه» پنهان گردد، انسان گنه‏كار حقيقت خود را نمى‏بيند و از آنجا كه نورى ندارد، خود را گم نموده، پس از مدتى خويشتن را به كلى فراموش خواهد كرد. تنها با علم و محبّت است كه فطرت انسان، پر فروغ خواهد ماند؛ زيرا علم، مبدأ فاعل آدمى (خدا) را به انسان مى‏نماياند و دوّمى انسان را به مبدأ اصلى خويش؛ (خداوند متعال) مى‏رساند: «العلم يدل عليه و الوجد يدّل له»3. انسان‏ها بايد در شناخت خويش بكوشند تا خويش را ارزان نفروشند و از وجود خود در اين جهان احساس نارضايتى نكنند؛ بلكه با حضور خود در اين جهان از بيشترين لذت‏هاى مادى و معنوى بهره‏مند گردند و سعادت و آسايش جاودانه در سراى آخرت را براى خود به ارمغان آورند. خويشتن نشناخت مسكين آدمى‏از فزونى آمد و شد در كمى‏ خويشتن را آدمى ارزان فروخت‏بود اطلس خويش بر دلفى بدوخت4اهميت اميد خداوند متعال نااميدى از رحمت خويش را گناهى بزرگ مى‏شمارد و خطاب به پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله مى‏فرمايد: «قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»5؛ «بگو: اى بندگانى كه به خود ستم كرده‏ايد! از رحمت و آمرزش الهى نااميد نشويد؛ زيرا خدا آمرزنده و مهربان است و اگر توبه كنيد هر گناهى را مى‏آمرزد». فضل حق با اينكه او كژ مى‏تندعاقبت زين جمله پاكش مى‏كند سبق برده رحمتش وان غدر راداده نورى كه نباشد بدر را آب بهر اين بباريد از سماك‏تا پليدان را كند از خبث پاك6 در اين صورت نه جايى براى ناخشنودى وجود دارد و نه جايى براى يأس و نااميدى. پس ديگر گناه چرا و شكوه براى چه؟! درست است كه اگر خدا انسان را نمى‏آفريد، گناه هم نمى‏كرد؛ اما اين سخن نتيجه نمى‏دهد كه گناه او بر گردن خداوند است! آفرينش انسان شبيه تحصيل علم است. علم يكى از حياتى‏ترين نيازها و اسباب رشد و تعالى و ترقّى آدمى است؛ ولى از همين علم بسيار سوء استفاده‏ها شده و زيان‏هاى جبران ناپذيرى به بشريت وارد گشته است. اگر علم نبود، سلاح‏هاى مرگبار شيميايى، اتمى و بيولوژيك هم نبود؛ اما اين به معناى آن نيست كه علم بد است و گناه جنگ‏هاى خانمان‏سوز جهانى، به گردن علم و دانش است. آنچه بد است، فقدان ايمان و جهت‏گيرى صحيح در كنار آن است و آن كه مقصر است، انسان هواپرستى است كه علم را ابزار قدرت و قدرت را ابزار رسيدن به تمايلات نفس اماره خود قرار داده است. وجود ما خوب است و اگر به خوبى از اين وجود و استعدادها و ابزارهاى مختلفى كه خداوند در جهت سعادت جاودان به ما ارزانى داشته، استفاده نكنيم، بد خواهد بود و بدتر آنكه از سر مسئوليت گريزى بخواهيم كفران نعمت و تقصير خود را گردن خداى مهربان بيندازيم!1 اسراء (17)، آيه 70 ؛ ميزان الحكمة، ج 1، ص 360 و 361.2 مثنوى معنوى، دفتر 5، ابيات 3576 - 3574.3 شرح كلمات باباطاهر به نقل از: آيةاللَّه جوادى آملى، تفسير موضوعى قرآن كريم، ج 14، ص 134، قم: اسراء، چاپ اول، 1379.4 مثنوى معنوى، دفتر 3، بيت 1000 و 1001.5 زمر (39)، آيه 54.6 مثنوى معنوى، دفتر 5، ابيات 195، 196 و 199.

پرسمان دانشجویی