جبری بودن هبوط حضرت آدم(ع) | کتابخانه مجازی الفبا

در قرآن آمده كه خداي تعالي انسان را براي زندگي روي زمين آفريد. پس خدا آدم را مجبور كرد كه اشتباه كند تا او را روي زمين بفرستد يا استغفرلله خدا مجبور بود اين كار را بكند؟ يا اگر آدم اشتباه نمي كرد ما الان در آن باغ سرسبز بوديم؟

از آيات قرآن استفاده مى‏شود كه حضرت آدم(ع) براى زندگى در روى زمين، همين زمين معمولى آفريده شده بود از جمله: و اذ قال ربك للملائكة انى جاهل فى الارض خليفة... ، (بقره،آيه 30).

ولى در آغاز خداوند آدم و همسرش (حوا) را در بهشت ساكن كرد كه يكى از باغ‏هاى سرسبز پرنعمت اين جهان بود، محيطى كه در آن براى آدم هيچ‏گونه ناراحتى وجود نداشت. «و قلنا يا ادم اسكن انت و زوجكالجنة؛ و گفتيم اى آدم تو با همسرت در بهشت سكونت كن و... ». (بقره، آيه 35)

شايد علت اين جريان آن بوده كه آدم با زندگى كردن روى زمين هيچ‏گونه آشنايى نداشت و تحمل زحمت‏هاى آن بدون مقدمه براى او مشكل بود، بنابراين مى‏بايست مدتى كوتاه تعليمات لازم را در محيط بهشت ببيند و بداند زندگى روى زمين توأم با برنامه‏ها و تكاليف ومسؤوليت‏ها است كه انجام صحيح آنها باعث سعادت و تكامل و بقاى نعمت است و سرباز زدن از آن سبب رنج و ناراحتى.

آدم(ع) مى‏بايست در آن محيط (بهشت اين جهان) چگونگى زندگى در زمين را ياد بگيرد و با داشتن اين آمادگى به روى زمين قدم بگذارد و شايد علت اين كه آدم(ع) براى خلافت زمين آفريده شده بود مدتى در بهشت درنگ مى‏كند و دستورهايى به او داده مى‏شود جنبه تمرينو آموزش داشته باشد»، (تفسير نمونه، ج 1، ص 184 و 185)

بنابراين حضرت آدم و حوا براى زندگى كردن در زمين خلق شده بودند و بهشت آنها موقتى بود و آن بهشت نيز طبق نقل روايت باغى از باغ‏هاى دنيا بود.

جهت ديگر اين است که: خداوند با ترتيب دادن اين صحنه (رفتن آدم به بهشت و وسوسه شيطان) مي خواست به طور عيني، دشمن حقيقي انسان تا روزقيامت را - به او و ساير انسان ها بشناساند. در اين جريان چند چيز روشن شد:

1. شيطان دشمن کينه توز و حقيقي انسان هاست.

2. شيطان براي گمراهي انسان ها از ابزار وسوسه استفاده مي کند.

3. اين که اگر انسان مغلوب وساوس شيطان شد، راه توبه و بازگشت براي اوباز است و شيوه توبه نيز به آدم عليه السلام تعليم داده شد.

بنابراين چنين صحنه اي، تعليم مواردمذکور بوده است.

در پايان گفتني است؛ خداوند متعال علاوه بر اين که علم به گذشته، حال و آينده دارد و علاوه بر اين ه قدرت بر انجام هر کاري دارد اما «حکيم» نيز مي باشد. يعني کارها را به موقع و در شرايط مناسب و با استواري انجام مي دهد به طوري که نقص نداشته باشد. بلکه با اتمام حجت و برهان همراه مي باشد. در داستان حضرت آدم(ع) نيز اين چنين شد. يعني بنابراين بود که آدم(ع) به زمين هبوط کند اما اين کار ممکن بود ساليان دراز طول بکشد يا در زمان کوتاهي انجام بگيرد. خطاي حضرت آدم(ع) موجب شد که زودتر از آسايش بهشت دور شود و به مشقت دنيا گرفتار شود. و همين نشانه اختيار و انتخاب آدم است. به همين دليل وقتي حضرت آدم(ع) به زمين هبوط کرد به درگاه خدا توبه کرد. در حالي که اگر مجبور بود توبه نياز نداشت بلکه حق اعتراض داشت.

در نتيجه به عنوان يک اصل کلي مي توان گفت انسان اگر چه در بوجود آمدنش اختيار نداشت اما از نظر عقلي و فطري وجود يافتن براي او خوشايند است. و پس از وجود يافتن قدرت انتخاب و اختيار او بديهي است. اگر چه راه ها را از قبل خدا قرار داده اما اين که اين راه را انتخاب کند و يا آن راه را، به انتخاب خود انسان است.

پرسمان دانشجویی