عصمت انبيا(ع) | کتابخانه مجازی الفبا

پيامبران معصومند، پس چرا بعضي از انبياء اشتباه مي کنند؟ مانند حضرت ابراهيم، با اينکه مي دانست معادي هست براي اطمينان از خدا خواست تا زنده شدن مردگان را به او نشان دهد؟

حضرت ابراهيم در اين قضيه هيچ اشتباهي مرتکب نشد. در اين باره به چند نکته اشاره مي شود:

1. آيه شريفه 260 سوره بقره «إِذْ قالَ إِبْراهيمُ رَبّ‏ِ أَرِني كَيْفَ تُحْيِ الْمَوْتى‏» دلالت مي کند اين که ابراهيم(ع) نسبت به اين که مردگان پس از مرگ زنده مي شوند پرسش نکرد. به بيان ديگر پرسش حضرت ابراهيم(ع) در اصل حيات پذيري و چگونگي زنده شدن مردگان نبود بلکه پرسش ايشان پيرامون چگونگي و کيفيت افاضه حيات بر مردگان بود. به عبارت ديگر درخواست ابراهيم(ع) در مورد فعل خداوند و اين که خداوند با اجزاي آن مرده چه مي کند که زنده مي شود.(1) بنابراين حضرت ابراهيم(ع) نسبت به اصل زنده شدن مردگان پس از مرگشان اطمينان و يقين داشت ولي نسبت به کيفيت احياي مردگان (که فعل خداوند است) آن اطمينان کافي را نداشتند.

2. حضرت ابراهيم(ع) داراي مقام خلت (دوستي با خداوند) بود چنان که خداوند مي فرمايد: «وَ اتَّخَذَ اللّهُ إِبْراهيمَ خَليلاً؛ و خداوند ابراهيم را به عنوان دوست و خليل خود برگزيد.»(2) بر اساس آن چه در روايات شيعه آمده است، مقام «خليل بودن» مقامي است که مستلزم استجابت دعاست. حضرت رضا(ع) فرمودند: «خداوند تبارک و تعالي [قبل از رسيدن ابراهيم(ع) به مقام خليل بودن] به حضرت ابراهيم(ع) فرموده بود: من از ميان بندگانم يکي را خلي خود مي گيردم، به طوري که اگر از من احياء مردگان را بخواهد اجابت خواهم کرد.»(3) بنابراين حضرت ابراهيم(ع) پس از گذراندن آزمون هاي سخت و دشوار به مقام خلت (خليل بودن) نائل شد و پس از آن از خداود درخواست کرد که درجه اي بالاتر از ايمان و يقين به او عنايت کند و خداوند به خاطر مقام خلت او، دعايش را مستجاب کرد. دقيقا مانند شاگردي که مراحلي از کمال و معرفت را طي کرده و به دانشگاه راه پيدا نموده سپس از استاد خود درخواست مي کند فلان مرتبه و درجه از علم و دانش را براي او مکشوف و عرضه بدارد و استاد چون از قبل نسبت به قابليت و گنجايش معرفتي او آگاهي دارد، آن درجه از معرفت را به او عطا مي کند. بنابراين علم و اطمينان قلب، مراتب و درجاتي دارد.

و حضرت ابراهيم(ع) پس از گذراندن مدارج و مراتب پائين تر و پيروزي در آزمون هاي متعدد، از خداود درخواست کرد که کيفيت احياء مردگان را (که فعل خداست) به او ارائه کند و چون ايشان به مقام خلت رسيده بود، دعايش مستجاب شد در حالي که اگر اشتباه کرده بود خدا به جاي اجابت دعا اشتباه اورا تصحيص کرده و به او تذکر مي داد.
پي نوشت ها: 1. براي آگاهي از شواهد و دلائل اين ادعا به ترجمه تفسير الميزان، علامه محمد حسين طباطبايي، ج 2، ص 562، دفتر انتشارات اسلامي، قم. 2. سوره نساء، آيه 125. 3. تفسير الميزان، همان، ص 583.
اما در رابطه با برخي از آنچه اشتباهات انبيائ خوانده مي شود بايد گفت به طور کلي هر انساني در معرض لغزش است ، زيرا انسان کمال مطلق نيست ، ليکن لازمه نبوت عصمت است و همه پيامبران معصومند ولى عصمت داراى مراتب مختلفى است و برخى از انبياء به ويژه پيامبر اسلام(ص) در رتبه عصمت بالاترى قرار دارند. ليكن سه مرحله از عصمت در ميان همه انبيا وجود داشته است و هيچ پيغمبرى فاقد اين سه مرحله نبوده است. آن سه مرحله عبارت است از: 1- عصمت در تلقى وحى، 2- عصمت در تبليغ و بيان وحى، 3- عصمت در عمل به پيام وحى. به عبارت ديگر:

1- هيچ پيامبرى در دريافت وحى گرفتار خطا و اشتباه نمى‏شود.

2- در ابلاغ وحى نيز نه از خود چيزى بر آن مى‏افزايد و نه آن را فراموش و اشتباه مى‏كند.

3- در عمل و اجراء نيز عمداً و سهواً برخلاف آنچه وحى رسالى و تشريعى شده است عمل نمى‏كند. اين مرتبه را عصمت حداقلى (Minimal) گويند كه بدون آن نبوت شكل نمى‏گيرد، وهيچ پيامبري از اين گونه خطاها و اشتباهات ندارد ، اگر چه ممکن است در مواردي استثنايي و محدود گرفتار ترک اولي بشود. البته مراتب بالاترى از عصمت نيز وجود دارد كه بالاترين مرتبه آن «عصمت حداكثرى (Maimal)» است كه براساس آن حتى ترك اولى نيز صورت نمى‏پذيرد اما رسيدن به اين مرحله آنچنان صعب و دشوار است که حتي برخي از پيامبران هم از رسيدن به آن وامانده اند.

پرسمان دانشجویی