در آیۀ 32 سورۀ ص خداوند می فرماید: «فَقالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَنْ ذِكْرِ رَبِّي حَتَّى تَوارَتْ بِالْحِجابِ». مفسّران شیعه می گویند: دوست داشتن این اسب ها برای خداوند و در راه جهاد فی سبیل الله است. چگونه این تفسیر را از عبارت(عن ذکر ربّی) می توان فهمید؟ | کتابخانه مجازی الفبا

در آیۀ 32 سورۀ ص خداوند می فرماید: «فَقالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَنْ ذِكْرِ رَبِّي حَتَّى تَوارَتْ بِالْحِجابِ». مفسّران شیعه می گویند: دوست داشتن این اسب ها برای خداوند و در راه جهاد فی سبیل الله است. چگونه این تفسیر را از عبارت(عن ذکر ربّی) می توان فهمید؟

مفسران می گویند مراد از خیر در این آیه، اسب است. و ذکر را به معنای اطاعت خدا و یا به معنای کتاب خدا (تورات) گرفته اند، و آیه را چنین تفسیر کردند که دوست داشتن این اسب ها برای خداوند و در راه جهاد فی سبیل الله و اطاعت از امر پروردگار است؛ زیرا حضرت سلیمان هم از سوی پروردگار مأمور به جهاد با کفّار بود هم سفارش به مهربانی با اسب ها شده بود.

قبل از تفسیر آیۀ «فَقالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَنْ ذِكْرِ رَبِّي حَتَّى تَوارَتْ بِالْحِجابِ»،[1] ضروری است نخست دو موضوع «خیر» و «ذکر رب» در این آیه بررسی شود.
الف. خیر
در این که مراد از خیر در این آیه چیست، از سوی مفسران دیدگاه های مختلفی ارائه شده است که به آنها اشاره می شود.
1. بیشتر مفسّران می گویند: منظور خیر در این آیه، اسب است و در ميان عرب، معمول است كه از «خيل» (اسب) به «خير» تعبير مى‏كنند.[2]
2. برخی از مفسّران، گفته اند «خیر» در این آیه، به معنای مال و ثروت است.[3] چنان كه در آيۀ قرآن، آمده است: «وَ إِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ».[4] یا در آیۀ دیگر می فرماید: «كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْت إِنْ تَرَكَ خَيْراً...».[5] در هر دو آیه، خیر به معنای مال است.[6]
3. برخی هم با قبول قول دوم، معتقدند که منظور از مال در آیۀ مورد سؤال، همان اسبانى هستند كه سليمان را به خود مشغول كردند.[7]
4. بعضی نیز می گویند که ابن مسعود،[8] در این آیه به جای حبّ الخیر، حبّ الخیل، قرائت نموده.[9]
به هر حال، مفسران در نهایت مراد از خیر در این آیه را، اسب می دانند.
ب. ذکر رب
امّا در تفسیر ذکر رب، برخی برآنند که مراد از ذکر ربّ، ورد آخر روز يا نافله است.[10] بعضی دیگر گفته اند مراد، نماز عصر است.[11] عده ای نیز معتقدند، طاعت و عبادت خدا است.[12]و برخی دیگر گفته اند مراد، از ذکر رب، كتاب ربّ است که منظور از کتاب، تورات است.[13]
کسانی که مراد از ذکر را نماز عصر، یا نافله و یا ورد آخر روز گرفته اند، می گویند کلمۀ «احببت» در بردارندۀ معنای ایثار،[14] و کلمۀ «عن» به معنای «علی» است.[15] در نتیجه منظور سلیمان(ع) از جمله «أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ...» اين است كه:
من آن قدر به اسب ها علاقه يافتم كه وقتى اسبان را بر من عرضه كردند، نماز عصر، یا نافله، یا ورد آخر روز از يادم رفت تا وقتش فوت شد، و خورشيد غروب كرد. البته بايد دانست كه ترک ورد يا ترک نافله كه سلیمان(ع) در آخر روز به آن متعبد بود، اقتضای نسبت گناه به ایشان ندارد؛ زيرا كه ترک ورد يا ترک نافله معصيت نيست.[16] همچنین، علاقۀ سليمان (ع) به اسبان براى خدا بوده، و علاقه به خدا او را علاقه‏ مند به اسبان مى‏كرد، چون مى ‏خواست آنها را براى جهاد در راه خدا تربيت كند، پس رفتنش و حضورش براى عرضۀ اسبان به وى، خود عبادت بوده است. در حقيقت عبادتى او را از عبادتى ديگر باز داشته است، چيزى كه هست نماز در نظر وى مهم ‏تر از آن عبادت ديگر بوده است. از این رو به ملائكه امر مى ‏كند كه: آفتاب را برگردانند، تا او نماز خود را در وقتش بخواند.[17]
کسانی که ذکر را به معنای طاعت خدا و یا کتاب خدا(تورات) گرفته اند، می گویند:«أَحْبَبْتُ» فعلی است که به عن متعدی شده.[18] در نتیجه معنای آیه چنین می شود: من اين اسبان را به جهت اطاعت از خدا، یا به دلیل دستور او در کتاب تورات مبنی بر دوست داشتن اسب های جنگی، دوست دارم، چنانچه نزدیک به همین مضمون را برخی از مفسّران بیان نمودند و در تفسیر آیه گفته اند: سليمان در اينجا براى اين كه تصور نشود كه علاقه او به اين اسب هاى پرقدرت، جنبه دنيا پرستى دارد، «گفت: من اين اسبان را به خاطر ياد پروردگارم و دستور او دوست دارم». من مى ‏خواهم از آنها در ميدان جهاد با دشمنان او استفاده كنم.[19]
به نظر می رسد سخن کسانی که ذکر را به معنای کتاب گرفته اند، از اقوال دیگر، قوی تر باشد؛ زیرا در لغت نیز یکی از معانی ذکر، عبارت است از: «کتابی که در آن تفصیل دین است.[20] و در آیۀ «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ»،[21] نیز مفسّران گفته اند مراد از ذکر، قرآن است.[22]
نتیجه این که با توجه به مطالب ارائه شده، جواب سؤال روشن شد که بنا بر نظر کسانی که ذکر را به معنای اطاعت خدا و یا به معنای کتاب خدا (تورات) گرفته اند، آیه را چنین تفسیر کردند که دوست داشتن این اسب ها برای خداوند و در راه جهاد فی سبیل الله و اطاعت از امر پروردگار است؛ زیرا حضرت سلیمان هم از سوی پروردگار مأمور به جهاد با کفّار بود هم سفارش به مهربانی با اسب ها شده بود.

اسلام کوئست نت