آیا مقصود قرآن از تعبیر به «علقه»، زمان تعیین جنسیت جنین است؟ و آیا جنین از لخته‌های خون حیض ساخته می‌شود؟ اگر چنین است؛ این اندیشه یونانیان باستان نبوده که به قرآن راه یافته است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

تشخیص جنسیت در چه زمانی اتفاق می‌افتد؟ یکی از منابعی که مسلمانان معمولاً از قرآن در مورد تولد انسان‌ها از آن نقل قول می‌کنند، سوره 53 آیه 45 و 46 است. معمولاً این آیات به گونه‌ای تفسیر می‌شوند که خبر از مشخص شدن جنسیت در خود مرحله لقاح دهند اما در جای دیگر قرآن اشاره می‌کند که جنسیت یک جنین در حال رشد در مرحله لخته خون (!) شکل می‌گیرد. جالب است بدانیم یونانیان باستان فکر می‌کردند انسان از لخته خون ساخته می‌شود؛ زیرا می‌دیدند زنانی که باردار می‌شوند دیگر پریود نمی‌شوند. بنابر این، فکر می‌کردند حتماً همان لخته‌های خون است که در بدن زن باردار تبدیل به جنین و کودک می‌شوند. گویا همان اندیشه یونانی به قرآن نیز راه یافته است. این درست است؟

با مراجعه به آیات قرآن و تفاسیر، مشخص می‌شود که هیچ آیه‌ای از آیات قرآن، اشاره‌ای به امکان تشخیص جنسیت جنین در مرحله‌ای خاص ندارد و فقط مراحل تکوین و خلقت جنین را مورد بررسی قرار داده است. ضمناً در هیچ آیه‌ای گفته نشده است که جنین از خون حیض تشکیل می‌شود، بلکه خلقت اولیه جنین را از نطفه دانسته و اشاره می‌کند که پس از مدتی نطفه تبدیل به علقه و بعد تبدیل به مضغه می‌شود و در مراحل بعد، استخوان‌ تشکیل می‌شود و سپس آن استخوان با گوشت پوشانده می‌شود.

این سؤال از دو بخش تشکیل شده است که قسمت اول آن، اشاره به تناقض بین آیاتی از سوره نجم و بین آیه دوم سوره علق دارد. در قسمت دوم از نظر قرآن درباره خلقت جنین از خون حیض سؤال شده است که هر کدام جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
الف. زمان تعیین جنسیت جنین، به میزان پیشرفت علم پزشکی بستگی دارد. هر مقدار که این علم در این زمینه پیشرفت بیشتری کند، ممکن است که زمان تعیین جنسیت جنین، نسبت به گذشته، زودتر اتفاق بیافتد؛ از این‌رو نمی‌توان زمان خاصی را برای آن تعیین کرد. هر چند در حال حاضر تعیین جنسیت در مراحل اولیه رشد جنین، غیر ممکن به نظر می‌رسد ولی باید بدانیم که همه این پیشرفت‌هایی که در این زمان در علوم مختلف صورت گرفته، در گذشته غیر ممکن تلقی می‌شد؛ لذا نمی‌توان این مسئله را امری غیر ممکن دانست، اما نسبت به دیدگاه قرآن، باید گفت؛ آیات متعددی از قرآن به چگونگی آفرینش انسان پرداخته و قدرت بی‌نهایت خدا را یادآور شده است؛ ولی در این آیات هیچ اشاره‌ای به زمان تشخیص جنسیت جنین نشده است: «این خدا است که دو زوج مذکر و مؤنث را از نطفه‌ای که خارج می‌شود و در رحم می‌ریزد، آفرید».[1] این دو آیه در صدد بیان این نکته است که خدا، نر و ماده را از نطفه‌ای بسیار کوچک آفرید و با توجه به آیه‌های قبل و بعد، همه شئون زندگی آنها به دست خدا است.[2] همان‌طور که مشاهده می‌شود، هیچ‌گونه ارتباطی بین این آیات و تعیین و تشخیص جنسیت، دیده نمی‌شود.
در آیات دیگر که به خلقت انسان از «علق» اشاره می‌کند یا مرحله‌ای از جنین را «علقه» می‌نامد، نیز اشاره‌ای به تعیین جنسیت نکرده؛ از این‌رو این سخن که گفته شده؛ در آیاتی از قرآن، تعیین جنسیت را به مرحله «علقه» (خون بسته) مرتبط دانسته، صحت ندارد، بلکه در هیچ جای قرآن این مطلب گفته نشده است. این آیات در قسمت دوم جواب مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
ب. برای پاسخ به بخش دوم سؤال، ابتدا باید کلمه‌ «علق» ترجمه و تفیسر شود. اصل ماده این کلمه، به معنای تعلق داشتن چیزی به دیگری است به‌گونه‌ای که هیچ‌گونه استقلالی برای خود نداشته باشد. به مرحله‌ای از زندگی جنین «علق» یا «علقه» گفته می‌شود به این دلیل که به صاحب خود تعلق و وابستگی دارد و تقومی از ناحیه خود دارا نیست. بر خلاف مرحله مضغه که هر چند حالت تعلق جنین همچنان وجود دارد ولی قوام گرفته است.[3] جنین در این حالت شبیه به تکه گوشتی است که جویده شده باشد؛[4] از این‌رو به زالو «علقه» گفته شده و «علق» جمع آن است.[5]
این‌که گفته شده، در قرآن آمده است که جنین از خون حیض ساخته می‌شود، مطلب صحیحی نیست. هر چند که در قرآن از واژه «علق» یا «علقه» در خلقت انسان استفاده شده، ولی این واژه‌ها، به معنای خون حیض نیستند، بلکه نامی است که بر جنین در یکی از مراحل رشد آن نهاده شده است. خداوند در این‌باره چنین فرمود: «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنْ کُنْتُمْ فی‏ رَیْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَ غَیْرِ مُخَلَّقَةٍ لِنُبَیِّنَ لَکُمْ»؛[6] اى مردم! اگر در رستاخیز شک دارید، [به این نکته توجّه کنید که:) ما شما را از خاک آفریدیم، سپس از نطفه، و بعد از خون بسته شده، سپس از «مضغه» [چیزى شبیه گوشت جویده شده‏]، که بعضى داراى شکل و خلقت است و بعضى بدون شکل تا براى شما روشن سازیم [که بر هر چیز قادریم]. طبق این آیه مرحله «علقه» (خون بسته) مرحله بعد از نطفه است؛ یعنی وقتی نطفه تغییر شکل می‌دهد و وارد مرحله جدیدی از تکوین می‌شود، به آن «علقه» می‌گویند؛ مرحله‌ای قبل از مرحله «مضغه» (گوشت جویده شده).
آیه‌ای از سوره مؤمنون به صورت روشن به این مطلب اشاره کرده، می‌فرماید: «ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً فَکَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقینَ»؛[7] آن‌گاه نطفه را علقه (به شکل خون بسته) کردیم، سپس علقه را [به صورت] مضغه (نظیر گوشت جویده شده) ساختیم، آن‌گاه مضغه را [تبدیل به] استخوان‌ها[ى نرم] کردیم، پس بر استخوان‌ها [لباس] گوشت پوشاندیم، سپس آن‌را [که جسمى نموکننده بود به واسطه دمیدن روح حیوانى به صورت] خلقى دیگر [و جاندارى زنده و صالح براى عقل و علم] ایجاد کردیم، پس آفرین بر خدا و پرخیر و برکت است او که نیکوترین آفرینندگان است‏. این آیات به خوبی نشان می‌دهد که خلقت جنین هیچ ارتباطی با خون حیض ندارد. اما آیه‌ای که خلقت انسان را از «علق» دانسته،[8] باز اشاره به همان مپ/ص/ثطططططخاص از تکوین جنین دارد نه خون حیض.[9]

اسلام کوئست نت