چگونه باید با حسد مبارزه کرد؟ و آیا حسادتی که فقط در دل انسان است گناه محسوب می شود؟ | کتابخانه مجازی الفبا

چگونه باید با حسد مبارزه کرد؟ و آیا حسادتی که فقط در دل انسان است گناه محسوب می شود؟

حسد عبارت است از تمناي زوال نعمت از انسان ديگر و ضد آن، نصيحت است؛ يعني خواستن نعمتي براي مسلماني كه صلاحش در آن است. و از بدترين صفات اخلاقي محسوب مي شود و سرچشمه نخستين گناه بر روي زمين مي باشد زيرا باعث قتل هابيل شد.[1] و به دنبال «حسد» تكبّر و غيبت و ظلم و دروغ و... مي آيد.[2] و گناه و عقوبت «حسد» سنگين است، تا آنجا كه آفتِ دين و از بين برنده ايمان شمرده شده و حسود را در جرگه منافقان قرار مي دهد.[3]

راه علاج
بدون شك براي حسد راه علاج وجود دارد، و الا خداوند كسي را تكليف نمي كرد حسد نورزد، امام خميني(رحمه الله) مي فرمايد: گمان مكن كه رذايل نفساني و اخلاق روحي ممكن الزوال نيست، اينها خيال خامي است كه نفس اماره و شيطان القاء مي كنند، تا تو را از راه آخرت و صلاح باز دارند.[4] اما اين كه چگونه حسد را باید علاج کرد؟
اولا: بدانيم كه انسان حسود در واقع، معترض به حكمت خداست، كه چرا به افرادي فلان نعمت را بخشيده است و اين اعتراض به خدا، ظلمي بزرگ است. قرآن مجيد مي فرمايد: «به مردم در برابر آنچه خدا از فضلش به آنها بخشيده حسد مي ورزد.»[5]
ثانيا: متوجه باشيم حسد به حاسد ضرر مي رساند زیرا صاحب اين رذيله، هم در دنيا معذّب و مبتلا است و هم در قبر و آخرت؛ در حالي كه براي محسود هيچ ضرري نمي رساند، نعمت از او زايل نمي شود، بلكه براي او نفع دنيوي و اُخروي هم دارد.[6]
پس بايد به نفس خود بفهمانيم كه اين بنده خداست و شايد خداوند به او نظر لطف داشته است، پس چرا با بنده صالح خداوند دشمني و حسادت كنيم.[7]
اگر تيغ عالم بنجنبد ز جاي *** نبرد رگي تا نخواهد خداي
ثالثا: دعا كنيم و از خداوند كه سلطان قلبها و مقلب القلوب است، بخواهيم نسبت به مؤمنين، ما را حسود نسازد. قرآن مجيد مي فرمايد: «پروردگارا: ما و برادرانمان را كه در ايمان بر ما پيشي گرفتند، بيامرز و در دلهاي ما حسد و كينه اي نسبت به مؤمنان قرار مده.»[8]
چهارم: سعي و تلاش كنيم كه «حسد» از ابتداء در قلب و فكر ما وارد نشود كه پيشگيري بهتر و ارزانتر از معالجه است.
پنجم: نسبت به كسي كه حسادت او در قلب ماست اظهار محبت كنيم، هر چند براي شخص مشكل و سخت باشد، ولي به خاطر آخرت خود و آسايشي كه در آينده نصيب او مي شود، سختي كار آسان مي شود. مثلا از او تعريف و تجليل كرده و نسبت به او نيكي كنيم، هر چند اين كارها در ابتدا ظاهري و مصنوعي است، ولي به زودي اين محبت ها، واقعي و حقيقي مي شوند.[9]
ششم: در بسياري از موارد همنشيني ها و جستجو از احوالات خصوصي، موجب حسادت مي شود، پس سعي كنيم به مقدار ضرورت معاشرت كنيم و از زندگي خصوصي آنها كه موجب حسادت ما مي شود تفحص و جستجو نكنيم.
هفتم: از برخوردهاي اشخاص، برداشت بد نكنيم و در امور اجتماعي متعادل باشيم، و از كسي به خاطر مقام يا مال و يا... توقع بي جا نداشته باشيم.
اما اينكه حسد اگر فقط در دل باشد گناه محسوب می شود يا نه؟ در بعضي از احاديث وارد شده كه رسول اكرم(صلي الله عليه وآله)فرمودند: در نُه چيز امت من تكليفي و مواخذه اي ندارند، و از جمله آنها «حسد» است، در صورتي كه به دست يا به زبان ظاهر نشود.
پس حسادت به خودي خود، تا زماني که منشأ اثر نباشد و هيچ تأثيري به فکر و قلب خويش و عکس العمل سوئي بر عليه کسي که به او حسادت ورزيده نداشته باشد و فقط در ذهن خطور کرده باشد، اين گناه محسوب نمي شود؛ چرا که موجب ضرر و ناراحتي براي کسي نشده است.
اما بايد توجه داشت که وسوسه هاي نفس و شيطان خيلي فريبنده است و اين خود زمينه را براي گناه فراهم مي آورد. لذا بايد مواظبت کرد و از همان ابتدا جلوي آن را گرفت. لذا امام خميني (ره) مي فرمايند: امثال اين احاديث نبايد مانع از مبارزه با «حسد» شود، چون كم اتفاق مي افتد كه حسد در نفس پيدا شود ولي توليد فساد و گناه نكند، چون حسد ايمان را مي خورد.[10]

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم