آیا حدیث «سیر نشدن آدم در بهشت» با آیه قرآن که حکایت از سیر شدن در بهشت دارد، منافات ندارد؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آیا حدیث «سیر نشدن آدم در بهشت» با آیه قرآن که حکایت از سیر شدن در بهشت دارد، منافات ندارد؟

بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت

ابن حجر[۱] در شرح حديث صحيح البخارى ،[۲] مفهوم ظاهرى عبارت : «دُونَكَ يَابنَ آدَمَ فَإِنَّهُ لا يُشبِعُكَ شَى ءٌ ؛ اى آدمى زاده! بگير كه هيچ چيزى تو را سير نمى كند» را با ظاهر قرآن منافى خوانده است .[۳]اين گونه كه اين سخن ، ناظر به زندگى در بهشت است و قرآن ، گرسنگى و برهنگى را در بهشت نفى كرده و فرموده است :

« فَقُلْنَا يَــٔادَمُ إِنَّ هَـذَا عَدُوٌّ لَّكَ وَ لِزَوْجِكَ فَلاَ يُخْرِجَنَّكُمَا مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقَى * إِنَّ لَكَ أَلاَّ تَجُوعَ فِيهَا وَ لاَ تَعْرَى * وَ أَنَّكَ لاَ تَظْمَؤُاْ فِيهَا وَ لاَ تَضْحَى .[۴]

گفتيم : اى آدم ! اين ، دشمن تو و همسر توست . [مبادا] شما را از بهشت بيرون كند ، كه نگون بخت مى شوى * تو در بهشت ، نه گرسنه مى شوى و نه برهنه مى مانى و نه تشنه مى شوى * و نه دچار تابش آفتاب مى گردى» .

گفتنى است كه اين تنافى بر اين فرض مبتنى است كه بهشت آدم عليه السلام ، همان بهشت موعود باشد و يا دست كم ، صفات و ويژگى هاى آن را داشته باشد .

در پاسخ اين اشكال مى توان گفت كه به نظر مى رسد جمله «لا يُشبِعُك» ، نه در مقام نفى سيرى جسمى در برابر گرسنگى ، بلكه در جايگاه نفى سيرى روحى و قناعت نداشتن انسان است . در اين صورت ، خطاب الهى ناظر به يك شخص خاص در بهشت نيست ؛ بلكه ناظر به سرشت آدمى و خطاب به نوع بشرى است ؛ يعنى نهاد انسان با حرص و آز تنيده است و با وجود همه بهره مندى اش ، باز در پى لذّتى نو و كار و روزى هاى متنوّع ديگر است ؛ نكته اى كه در سوره معارج به آن اشاره كرده است : « إِنَّ الاْءِنسَـنَ خُلِقَ هَلُوعًا ؛[۵] بى گمان ، آدمى ، حريص آفريده شده است» .

گفتنى است كه اگر بر لفظ ، جمود ورزيم و مقصود را گرسنگى و سيرى جسمى بدانيم ، مى توان مانند ابن حجر ، حالت واسطه اى ميان گرسنگى و سير نشدن فرض كنيم و آن دو را از حالت نقيض بودن نسبت به يكديگر بيرون آوريم . بر اين پايه ، نفى گرسنه ماندن در آيه ياد شده ، مستلزم اثبات سيرى نيست تا با حديث ، متعارض شود ؛ چرا كه مى توان تصوّر كرد كه فرد بهشتى ، گرسنه نمانده ، امّا سير هم نشده باشد .

افزون بر اين شايد بتوان حديث را از معدود تمثيل هاى زيباى پيامبر اكرم براى نشان دادن صفت حرص در آدمى دانست . در اين فرض ، واقعه بازگو شده ، نه گزارش يك رويداد واقعى در بهشت است و نه پيشگويى از آنچه در آينده رخ مى دهد ؛ بلكه ترسيم هنرمندانه اين نكته در فضايى مانند بهشت است كه همه نعمت ها را در خود جاى داده؛ امّا با اين وجود ، روح افزون خواه انسان را قانع نمى كند و او هنوز در طلب چيز ديگرى است .