امام حسن(ع) دارای مقام عصمت بود، اما حضرت علی(ع) می فرماید: فانّک اوّل ما خُلقتَ به جاهلاً ثم عُلِّمتَ؛ نادان آفریده‏ شدى و سپس، آموخته شدى. (نهج البلاغة، نامه 31) بنابر این چگونه آن امام می تواند مخاطب این نامه باشد؟ | کتابخانه مجازی الفبا

امام حسن(ع) دارای مقام عصمت بود، اما حضرت علی(ع) می فرماید: فانّک اوّل ما خُلقتَ به جاهلاً ثم عُلِّمتَ؛ نادان آفريده‏ شدى و سپس، آموخته شدى. (نهج البلاغة، نامه 31) بنابر این چگونه آن امام می تواند مخاطب این نامه باشد؟

بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت

عبارت های مشابه دیگر نیز در این خطبه دیده می شود که در نگاه ابتدایی با مقام عصمت امام حسن(ع) منافات دارد. در کتاب «پیام امام امیرالمؤمنین(ع)»، در این زمینه آمده است:
مخاطب در این نامه، طبق غالب متون نهج البلاغه، امام حسن مجتبی(ع) است و در اکثر طرق این نامه (که به گفته علاّمه تستری در شرح این نامه به پنج طریق بالغ می شود) مخاطب آن حضرت است و تنها در یکی از طرق روایت این نامه، مخاطب محمد بن حنفیه شمرده شده است. بعضی از شارحان تأکید بر مطلب دوم دارند که مخاطب محمد بن حفنیه است و ظاهراً دلیلشان این است که بعضی از تعبیرات این نامه نسبت به مخاطب خود با مقام عصمت امام سازگار نیست در حالی که می دانیم این گونه تعبیرات در مقام اندرز و نصیحت پدرانه به فرزند، مطلبی رایج است. مهم این است که گرچه مخاطب در این نامه یک نفر است; ولی هدف همه شیعیان و مسلمانان جهان، بلکه همه فرزندان آدم اند; گویی امام(ع) به عنوان پدر همه انسان ها سخن می گوید و مخاطبش امام حسن(ع) به عنوان همه فرزندان، مورد نظر است.