چرا برای امامان نذر می کنیم در صورتی که نذر برای غیر خدا شرک است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

چرا برای امامان نذر می كنيم در صورتی كه نذر برای غير خدا شرك است؟

نذر عبارت است از نوعی پيمان با خدابرای انجام كاری، به هدف آن كه خواسته و نياز انسان برآورده شود. در آيات قرآن بر وفای به نذر تأكيد شده است از جمله فرموده: «و ليوفوا نذورهم»[1] (و بايد به نذرهای خود وفا كنند) وخدااز جمله صفات بندگان برجسته خودرا وفای به نذر دانسته است: «و يوفون بالنذر»[2] (و به نذر خود وفا می كنند.) در نذر چند چيز شرط است كه از مهم ترين آن دو شرط قصد قربت و خواندن صيغه مخصوص نذراست به گونه که این معنا رابرساندکه فلان کاررابرای خداانجام می دهد.
در احاديث شيعه وارد شده كه اگر كسی نذر خود را بدون ذكر متعلق (بدون اينكه بگويد اين نذر براي خداست) بياورد، نذرش باطل است.[3]
بنابراين اينكه نذر برای خدا و به قصد قربت به ساحت مقدسش باشد، مطلبی است كه همه مسلمان ها بر آن اتفاق نظر دارند. چرا كه تمام مسلمانان، ‌همان طور كه توحيد را در تمام مراتب آن پذيرفته اند، شرك را نيز در تمام مراتبش از جمله «شرك عبادی» كه بخواهند نذر را برای تقرب به غير خدا انجام دهند،‌از خود نفی می كنند. در اين ميان پذيرفتن و اعتقاد به نذر برای ائمه ( عليهم السّلام ) اين توهم را ايجاد نموده كه آيا چنين كاری شرك نيست؟

وهابيت و نذر
وهابيت نذر برای غير خدا را در هر شكلی، مستلزم شرك دانسته و از آن نهی نموده اند. ابن تيميه در اين باره مي گويد: «هر كس برای پيامبر و يا پيامبران ديگر و اولياء چيز ی را نذر و يا قربانی نمايد، بسان مشركان می گردد كه برای بت های خود نذر می كردند يا قربانی می نمودند، پس چنين كسي غير خدا را می پرستد و با اين عمل كافر می شود.»[4]

نقد نظر وهابيت
وهابيت از آن جا كه با مسأله نذر برای پيامبر و اولياء الهی، به صورت ظاهری و بدون توجه به تفاوت ذاتی عمل مسلمين با مشركين، برخورد نموده، دچار چنين اشتباه فاحشي در قضاوت شده است. اگر اين نظر وهابيت پذيرفته شود، بايد بسياری از اعمال مسلمين را مشركانه بدانيم. از جمله عمل حج و طواف خانه­ی خدا كه مسلمان ها به دور يك بناي سنگی، گردش می­كنند، شبيه عمل مشركين می ­باشد كه سنگ و گِل را مورد پرستش قرار می­دادند. پس نبايد مشابهت ظاهری، ما را به قضاوت سطحی درباره­ی يك عمل بكشاند، بلكه بايد روح عمل و دستوری كه از ناحيه دين درباره ی آن وارد شده را مورد توجه قرار دهيم. هدف شيعه از نذر برای امامان ( عليهم السّلام ) جلب رضايت خداوند و اهداي ثواب چنين عملی به روح شامخ ائمه(ع) می باشد. و آن چه كه منشأ اشتباه وهابيت در نهی از اين گونه نذرها می باشد، مغالطه نمودن دو قسم معنای« لام» در زبان عربی است. به اين معنا كه لام گاهی برای بيان غرض و غايت فعل به كار می رود چنان كه قرآن از زبان همسر عمران می گويد: «ربّ اني نذرتُ لك ما في بطني محررا»[5] (خداوندا من آن چه را كه در شكم دارم به عنوان آزاد، برای تو نذر نمودم) و گفته می شود: نذرتُ لِلّه (برای خدا نذر نمودم) يعنی هدف از نذر، تقرب به خداست. و گاهی «لام» برای بيان مصرف و انتفاع به كار می رود. چنان كه خداوند فرموده: «انّما الصدقات للفقراء»[6] (مصرف صدقات برای فقراء است). لذا وقتی می گوئيم: «نذرتُ للامام» (برای امام نذر كردم) يعنی نذر برای خدا و ثواب آن را به روح امام اهداء نمودم. با توجه به نيت نذر كننده، متوجه می شويم كه وی امام را به صورت مستقل مورد لحاظ قرار نداده، بلكه قصد اصلی وی تقرب به خداوند و اهدای ثواب نذر برای امام می باشد. و چنين عملی، عين توحيد عبادی است.
مؤلف كتاب «صلح الاخوان» كه از دانشمندان اهل سنت می باشد، ديدگاه اشتباه وهابيت درباره ی نذر را به نقد كشيده و می گويد: مسأله (جواز و عدم جواز نذر) براساس نيت نذركنندگان و اعمال براساس نيت ها می باشد. پس اگر قصد نذركننده، خود ميت و تقرب به وی باشد، چنين نذری جائز نيست. و امّا اگر قصد نذر كننده ، خود خداوند و نفع بردن زندگان از آن به وجهی از وجوه واهداء ثواب آن به ميت باشد، پس وفاء به نذر واجب است.»[7]

اهل سنت و احاديث نذر
از احاديثی كه اهل سنت درباره ی نذر نقل نموده اند بدست می‌ آيد كه آن چه مانع از نذر می باشد اين است كه شخصی برای بتی يا در محلی كه سابقاً محل نگهداری بت ها بوده يا اعياد جاهلی در آن جا برگزار می شده، نذر نمايد.از جمله اين احاديث، اين است كه زنی نذركرده که در مكانی كه در جاهليت نذر می كرده اند، نذر خود را انجام دهد.
پيامبر از وی پرسيد: آيا برای بت نذر كرده ای؟ زن پاسخ منفی می دهد. پيامبر به وی می گويد: كه به نذرش عمل كند.[8] و در روايت ديگری آمده كه شخصي نذر كرده است که در محلی خاصی قربانی نمايد، پيامبر -ص-پس از اطمينان از اين كه در آن جا بتی نبوده به وی می گويد كه به نذرش عمل نمايد.[9] و در حديث ديگری پس از اطمينان پيامبر از عدم وجود بت در آن جا و عدم برگزاری اعياد جاهلی در آن مكان، به نذركننده می گويد كه به نذرش عمل كند.[10]
از اين احاديث به دست می آيد كه قصد نذر كننده از انجام نذر، نبايد بت پرستی و يا تعظيم رسوم جاهليت و مشركانه باشد، اما نذر برای امام كه به منظور تقرب به خداوند و تعظيم شعاير الهی صورت می پذيرد، ربطی به شرك ندارد.

شيعه و هدف از نذر برای امام
اين كه شيعه، ثواب نذر را به روح امام هديه می كند پيروی از دستور خداوند است كه به مؤمنين سفارش نموده در جستجوی وسيله ای جهت تقرب به خدا باشند. «يا ايها الذين امنوا اتقوا الله و ابتغوا اليه الوسيلة»[11]ای كسانی كه ايمان آورده ايد تقوا پيشه كنيد و جهت نزديكی به خداوند وسيله ای بجوييد.وشيعه معتقد است كه آل محمد-علیهم السلام-واسطه ی فيض الهی اند.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه (اندیشه قم)