جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ما مسلمانان، اعم از شیعه و سنی، اگرچه در برخی احکام شرعی (مثل وضو) اختلاف نظر داریم، اما تعالیمی که از طریق آیات و روایات به دستمان رسیده، جای تردیدی برای ما نگذاشته که حجاب شرعی لازم برای یک زن مسلمان، پوشاندن تمام بدن غیر از صورت و دستان وی (تا مچ) است؛ و این مطلب به‌قدری واضح بوده که امروزه، نه فقط بین مسلمانان، بلکه در تمام دنیا، پوشیدن این حجاب، علامتی برای شناسایی یک زن مسلمان به حساب می‌آید تاحدی که در سراسر جهان، حکومت‌هایی که با اسلام میانه خوبی ندارند، این مدل پوشش را، چون علامت مسلمانی یک زن است، در مدارس و ادارات خود برنمی‌تابند؛ یعنی این حجاب، علاوه بر کمک به حفظ اخلاقی جامعه، امروزه نقش پرچم را برای نشان دادن هویت یک زن مسلمان ایفا می‌کند. نویسنده محترم کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر (ص)» درصدد برآمده این تلقی از حجاب زن مسلمان را به چالش بکشد و فرضیه‌اش این است که حجاب شرعی در آن زمان، این اندازه نبوده، بلکه چیزی در حد پوشاندن تنه و ران و بازو بوده، و اسلام اصراری بر پوشش زن در برابر مردان نامحرم ندارد. کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر» نوشته‌ای است حدود ۱۰۰۰ صفحه از آقای امیر ترکاشوند که آن طور که در صفحه نمایه‌ی آن ذکر شده، ظاهرا نگارش آن در سال ۱۳۸۹ به پایان رسیده، و با اصلاحاتی، در سال ۱۳۹۰ در فضای مجازی منتشر شده است. این کتاب به تدریج در میان افراد غیرمتخصص شیوع پیدا کرده و در میان طیف خاصی از جامعه به عنوان مدرک مهمی علیه حجاب شرعی قلمداد ‌گردیده است؛ همین امر انگیزه‌ای شد برای نگارش مقاله‌ای که به بررسی میزان اعتبار آن بپردازد. اگرچه مقاله ضمیمه عمدتا به عنوان نقد کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر» نوشته شده، اما با یک نگاه ثانوی به تحلیل‌هایی که با استفاده از آیات و روایات به عمل آمده، مخاطب می‌تواند با استنادات و دلالت‌های قرآنی و روایی بحث حجاب آشنا شود.

در سال ۱۳۹۰ خورشیدی کتابی در رسانه های مجازی انتشار یافت با عنوان: «حجاب شرعی در عصر پیامبر» به قلم امیرحسین ترکاشوند. این کتاب خیلی زود مورد توجه قرار گرفت و با استقبال پژوهشگران مسلمان و پس از آن شماری از پژوهشگران غیر مذهبی نیز قرار گرفت و به زودی خوانندگانی بسیار یافت. من کتاب را در همان آغاز از طریق ایمیل دریافت کردم ولی پس از چندی متوجه شدم که از طریق ایمیل و نیز با انتشار در رسانه‌های مجازی در سطح گسترده و کمسابقه ای در اختیار شمار کثیری قرار گرفته و خوانده شده است. اقبالی که هنوز نیز ادامه دارد. در آن زمان من نویسنده را نمی شناختم و حتی نامی از وی نشنیده بودم. هرچند هنوز هم ایشان را از نزدیک نمی شناسم و افتخار آشنایی مستقیم با ایشان را پیدا نکرده ام. به دلیل اهمیت این اثر مهم و به زعم من دوران‌ساز در اسلام‌شناسی معاصر، در این مقال می‌کوشم آن را در دو بخش معرفی کنم: بخش نخست در معرفی شناسنامه و محتوای اجمالی کتاب و در بخش دوم شرحی در اهمیت علمی و پژوهشی اثر و نگاه تازه نویسنده محقق به متون و منابع اسلامی و به طور خاص رویکر انتقادی رادیکال تفسیری و فقهی وی در مورد حجاب زن مسلمان. البته در بخش سوم نیز به چند نکته ضرور اشاره خواهم کرد.

رساله ای کوتاه و گزیده بعربی بنام «مختصر فی ذکر الحکماء الیونایین و الملیین» درباره برخی از دانشمندان یونانی و ایرانی در کتابخانه اسکوریال (مادرید) هست که بسبب سودمندی فراوان بچاپ میرسد. این کتاب پس از نزهة الارواح شهرزوری و العقد الفرید پرداخته شده و درباره مؤلف آن همین اندازه میدانیم که پس از خواجه طوسی میزیسته و پس از مرگ او در 672 این مختصر را نوشته است. چون مؤلف باید از نزهة الارواح شهرزوری یا العقد الفرید بهره گرفته باشد و ایندو هم از تتمه بیهقی و مختار الحکم و صوان الحکمه و کتابهای دیگر گرفته شده از این روی فهرستی از کتابهای مربوط بتاریخ حکما و سخنان فیلسوفان بفارسی و عربی در اینجا میآوریم تا هم منابع این رساله بدست بیاید و هم کتابهای دیگری که پس از آن تألیف شده شناخته شود و برای کسی که بخواهد کتابی در تاریخ فیلسوفان بنویسد فهرستی از منابع در دسترس باشد:

کتاب «عدالت، کار درست کدام است؟» مجموعه‌ درس‌گفتارهای فلسفه‌ی سیاسی مایکل سندل در دانشگاه هاروارد است. درسی که سندل با عنوان «عدالت» سال‌هاست آن‌ را در هاروارد ارائه می‌دهد. با یک کتاب عمیقاً فلسفی روبه‌رو هستید که با حجم زیادی قصه و داستان جذاب و قابل فهم شده است. سندل می‌کوشد که با دفاع همه‌جانبه از دیدگاه ارسطویی به عدالت چهارچوبی پیشنهاد بدهد که آزادی انسان زیر سوال نرود. پیشنهاد سندل ساختن جامعه‌ای است که بتوانیم در آن با هم آن‌قدر گفت‌وگو کنیم که فضیلت‌های اساسی را تعیین کنیم و بر اساس آن فضیلت‌ها قوانین را بچینیم. اما انگار چشمانش را بر روی بازی‌های قدرت می‌بندد.

پژوهش‌­های آکادمیک عموماً به خاطر لحن خشک و فاصله داشتن پژوهشگر از موضوع پژوهش معروف هستند. اما رویکردی در پژوهش­‌های کیفی وجود دارد به نام خودمردم‌­نگاری(Autoethnography) که در آن پژوهش‌گر، با صدای اول شخص، تاملات خودش را در مرکز تحلیل‌­هایش قرار­ می‌دهد. خودمردم­‌نگاری نه ­تنها به این معتقد است که پژوهش‌گر باید جزئی از موضوع مورد پژوهش باشد، بلکه مستقیماً و قبل از هر چیز، از داستان‌­های شخصی پژوهشگر در آن حوزه خاص جان می­‌گیرد. این مصاحبه با دکتر کارولین الیس (Carolyn Ellis)، استاد ممتاز دانشگاه فلوریدای جنوبی، پژوهش‌گر پیشرو در این حوزه در سال 2014 انجام شده است.