جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫در اين نوشتار با رويکردي تطبيقي ديدگاه‌هاي فقه اماميه و فقه حنفيه در مورد حق شفعه و حالات و شرايط آن در فقه معاملات مورد شرح و بررسي قرار گرفته و فروع فقهي مربوط به آن توسط اين دو مذهب فقهي، به عنوان نمايندگان فقه شيعه و فقه اهل سنت و فقهاي آنان، مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. نويسنده در پنج فصل ضمن بررسي مباني حق شفعه در فقه اماميه و فقه حنفيه، کيفيت اخذ به شفعه و موانع و مسقطات آن را بررسي نموده است. در فصل اول ابتدا تعريفي از شفعه و شفيع در لغت و اصطلاح و فقه اماميه و حنفيه ارائه شده، سپس تفاوت معناي لغوي و اصطلاحي آن و اختلاف نظر و اتفاق نظر فقهاي شيعه و حنفيه در اين زمينه مطرح گرديده است. آن گاه معناي حق، اقسام حق، فرق بين حکم، حق و ملک، اقسام حقوق و مفهوم حق شفعه و معناي شرکت لحاظ شده در معناي‌آن تبيين گرديده و حقيقت شرکت نزد فقهاي اماميه و ادله قرآني، روايي و اجماعي آنان در اين زمينه و ديدگاه‌هاي فقهاي حنفيه در اين باره بيان شده است. در پايان اين فصل، مشروعيت شفعه و حکمت تشريع آن در فقه اماميه و حنفيه مطرح گرديده است. در فصل دوم، موارد ثبوت حق شفعه و ادله آن و همچنين شروط شفعه از منظر فقهاي اماميه و حنفيه در موارد ثابت و منقول و انواع ملک و منفعت تبيين گرديده است. در همين راستا نويسنده مقتضاي اصل اوليه در تصرف مال غير را مورد بحث قرار داده و ارتباط آن را با حق شفعه و موارد ثبوت آن را بررسي کرده و ادله شرعي ثبوت شفعه اعم از ادله قرآني، ادله روايي و اجماع و موارد اتفاق و اختلاف نظر در اين موضوع را ذکر نموده است. در فصل سوم، شروط شفيع و شروط ثبوت شفعه در فقه اماميه و فقه حنفيه بيان شده است. در فصل چهارم، کيفيت اخذ به شفعه در فقه اماميه و فقه حنفيه با يکديگر مقايسه گرديده و موارد اختلاف نظر و اتفاق نظر آنان در اين زمينه ذکر شده است. در فصل پنجم، مواردي که حق شفعه در آن ساقط مي‌شود و موارد نزاع در استيفاي حق شفعه و کيفيت رفع اختلاف بين طرفين دعوا (بايع و مشتري) از منظر فقه اماميه و فقه حنفيه مطرح گرديده و نيز موارد اختلاف و اشتراک نظر فقهي آنان در اين زمينه منعکس شده است.

چکیده دوره سامانیان از مهم‌ترین دوره‌های اثرگذار در گستره فرهنگ و تمدن ایران و بستر شکوفایی عناصر گوناگون فرهنگی و تمدنی بوده‌ است. با ورود اسلام به سرزمینهای آَسیای میانه و ایران، فصل تازه ای در تاریخ، فرهنگ و ادبیات این سرزمینها پدید آمد و این امر زمینه تحقیق و مطالعه را در تاریخ ، جغرافیا ، زبان ، ادبیات ، فرهنگ و هنر این حوزه جغرافیاییتوسط محققین داشته است و دوران حکمرانی سامانیان این کانون را در اوج توجه مورخین قرار داد ، با توجه به اینکه اساس مطالعات علمی ، تاریخی شناخت و نزدیک شدن به حقیقت است، بنابراین ماهیت همۀدستاوردهای علمی بدست آمده نسبی خواهد بود ،که سامانی شناسی ازنگاه ایرانشناسان مختلف به نوعی با تعابیرمبالغه آمیز وگاه افراط گرایانه همراه شده و همین مسأله اعتبارعلمی پژوهشهای انجام یافته را مورد تردید قرار می دهد.در این پژوهش برخی از مجموعه تحقیقات انجام یافته در زمینه تاریخ سامانیان را به لحاظ روش ، رویکرد و حوزه های تحقیق طبقه بندی علمی خواهیم نمود و هدف ما از این پژوهش بررسی دیدگاه های مطرح شده در خصوص تاریخ سامانیان در آثار محققین خواهد بود و مهمترین دستاورد تحقیق روش ، رویکرد و حوزه های تحقیق در شناخت سامانیان در سه گروه می باشد که سامانی شناسی از دیدگاهایرانشناسان تاجیکی، ایرانی وغربی از جمله آنهاست. کوشش می شود تا به نقد و بررسی برخی از منابع و مآخذی که نقش اساسی تری در تبیین تحولات سیاسی و نظامی عصر سامانی درقرن اخیرداشته اند،پرداخته شود. البته با توجه به اینکه برخی از محققین در خصوص سامانیان آثار متعددی دارند اما به علت فرصت و مجال کم از یک طرف و شباهت در روش ، حوزه و رویکرد بکارگرفته شده در آثار مختلف از طرف دیگر ، فقط به بررسی یکی از مهمترین پژوهش یا اثر تحقیقیآنان خواهیم پرداخت.واژگان کلیدی : سامانیان ، ایرانشناسان ، خاورشناسان ، روش ، رویکرد ، حوزه

---

از آنجا که پیشرفت‌های مردمی و جمعی بشر در سایه اجتماعات، حاصل می‌شود لذا مکاتب فکری انسانی و نیز شرایع آسمانی خصوصا اسلام بر این مهم پای فشرده‌‌اند. در گام اول، هر انسانی باید جامعه‌پذیر باشد یعنی بتواند خود را با جامعه وفق داده و قوانین و ملزومات جامعه خود را بپذیرد. لذا این پژوهش با هدف بررسی عوامل و موانع جامعه‌پذیری و نیز راه‌کارهای مقابله با موانعِ این امر مهم با تکیه بر قرآن و جامعه‌شناسی سامان گرفته است.در اهمیت و کارکرد جامعه‌پذیری باید گفت که در سایه این فرآیند، شخصیت افراد شکل گرفته و کمال می‌یابد، و هدف اسلام نیز رساندن آنان به کمال است. علاوه بر آن، فرد با شیوه‌های پذیرفته شده زندگی اجتماعی آشنایی پیدا می‌کند و می‌آموزد که نیازهای خویش را به شیوه‌های قابل قبول جامعه برآورد، و مهارت‌هایی را که برای زندگی در جامعه ضروری است، کسب می‌کند، و با دیگران نیز به‌گونه موثری ارتباط برقرار می‌کند.این فرآیند مهم توسط نهادها و عواملی مانند: خانواده، آموزش و پرورش، همسالان، محیط، فرهنگ، دین و رسانه‌های جمعی به وقوع می‌پیوندد، که البته هرکدام از آن‌ها آسیب‌هایی نیز دارد. علاوه بر این نهادها، عواملی چون: ایمان و عمل شایسته، مهربانی، تواضع، تعاون، صداقت، وفای به عهد، گذشت، سخاوت و مشورت در تحقق این امر موثر هستند. پس از این‌که امر جامعه‌پذیری محقق شد، می‌توان در جامعه آثاری چون: محبت، آرامش، اتحاد، عدالت، مدارا، احترام،استفاده از تجربیات دیگرانو پیشرفت را مشاهده نمود. اما مسیر رسیدن به این پیشرفت همیشه هموار نبوده، بلکه با موانع مختلفی پوشیده شده است، موانعی که در دو بخش فردی_اخلاقی و فرهنگی_ اجتماعی قابل مشاهده است. عواملی مانند: کم‌رویی، پرخاشگری، خودبینی، سخن‌چینی، سوءظن، تکبر، حسد، کینه و نفاق جزء موانع فردی، اخلاقی است و عواملی چون: اختلاف و تفرقه، تجاوزگری و فرهنگ منحط جزء موانع فرهنگی، ‌اجتماعی می‌باشد. از طرف دیگر، عواملی چون: اصلاح میان مردم، نظارت اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر، پرورش آگاهی و بصیرت اخلاقی، تکریم شخصیت، ایجاد روحیه‌ی قانون‌پذیری و درمان هر کدام از موانع اخلاقی، خنثی‌کننده و راه-کار این موانع می‌باشند.

‫پژوهش حاضر تلاشي است براي تبيين تفاوتهاي حقوقي مطرحشده از سوي مشهور فقيهان امامي و نقد انتقادها و ديدگاههاي فمينيستهاي مسلمان. نويسنده پس از تعاريف و کليات، به ترتيب به موضوعات رياست و سرپرستي خانواده، مهر و نفقه، ولايت بر کودک، سنّ بلوغ دختران، اجازه ولي در ازدواج دختر باکره رشيده، ازدواج موقت، تعدد زوجات، طلاق و حضانت، ارث، و ديه و قصاص پرداخته است. نويسنده با مراجعه به منابع و آثار اَعلام فقهاي امامي، به اين نتيجه رسيده است که در مواردي، تلقي شناخته شده عمومي در اذهان به عنوان نظر مشهور فقيهان، در حقيقت ديدگاه مشهور فقيهان معاصر بوده، نه مشهور فقيهان امامي. در مورد نقد و بررسي ديدگاههاي فمينيستهاي مسلمان، عمده اين انتقادات متعلق به دو فمينيست مطرح ايراني است که در سالهاي دهه 80 در برخي مجلات چاپ شده است. اين نويسندگان در انتقاد بر ديدگاه مشهور، نه از استدلال منطقي و عقلي و نه از بحثهاي دقيق فقهي و اصولي بهره بردهاند؛ بلکه عمدتاً در بيان ديدگاهها و انتقادهاي خود، از مباحث عرفي و عامهپسند بهره بردهاند. در نقد و بررسي اين انتقادها، ضمن توجه به شاخصهاي پژوهش علمي، سعي شده است از روش و ادبيات مورد قبول منتقدين ياد شده استفاده شود. ديدگاهها و انتقادهاي اين افراد در مسائل مطرح شده، نقد و بررسي شده و تنها در يک مورد، انتقاد مطرح شده، وارد به نظر رسيد. البته در اين يک مورد، تأملات و انتقادات مشابهي نيز از سوي برخي فقيهان و حقوقدانان مطرح شده است. مواردي نيز وجود داشت که انتظار ميرفت مورد انتقاد و چالش جدي هواداران حقوق زن قرار گيرد؛ اما تا جايي که جستجو شد، به انتقاد و مطلب قابل توجهي دست نيافتيم. درباره تبيين ديدگاه فقيهان امامي در اين پژوهش، سعي شد که با استفاده از منابع موجود، ديدگاه مشهور توجيه و تبيين گردد که در اغلب مسائل، تبيين قابل قبولي به دست آمد.