جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫در اين نوشتار، ضمن بررسي مراحل رشد، تکوين و شکل‌گيري جنين در رحم مادر، اهميت و ارزش جنين در اسلام بحث و بررسي شده و از منظري فقهي و حقوقي، حمايت اسلام از جنين در مراحل مختلف تکوين آن و نيز دفاع از آن را ترسيم کرده است. نويسنده در پنج فصل به انواع حمايت اسلام از جنين و قوانين موضوعه اسلامي پرداخته است. در فصل اول، تعريفي از جنين، ماهيت و مراحل رشد و شکل‌گيري جنين از منظر پزشکان و فقها صورت گرفته و مدت حمل جنين در رحم مادر و تحديد (محدوده) شرعي و قانوني ميزان حمل (حاملگي) بررسي شده است. نويسنده در ادامه به بحث درباره شخصيت جنين از لحاظ فقهي و قانوني پرداخته و زمان تکوين شخصيت جنين در رحم مادر و اهليت داشتن آن را به عنوان يک انسان و تعلق گرفتن حقوق انساني به عنوان فرزند و ولايت داشتن والدين تبيين نموده است. در فصل دوم، اجراي برخي از امور محافظتي براي جنين در رحم مادر قبل از حامگلي و قبل از تولد فرزند در فقه اسلامي بحث شده وضمن تبيين و سفارش هاي دين اسلام مبني بر انتخاب همسر شايسته و لزوم تحقيق در زمينه انتخاب همسر و شريک زندگي براي تولد فرزنداني سالم از لحاظ روحي و جسمي؛ به ضرورت اهتمام به تغذيه مادر در دوران حاملگي و مواظبت کردن مادر و ممنوعيت پزشکي از کشيدن سيگار و استفاده از مواد مخدر و ساير مواد خطرناک بررسي شده است. انواع حمايت‌هاي فقهي، مدني و قانوني از جنين و نيز اهميت پاک بودن نسب، حرمت زنا، رعايت عده و عده متوفي و ساير اموري که مربوط به نسب مي‌شود و شروط و احکام و شروط نسب و اثبات آن و وسايل اثبات آن بخشي ازمطالب فصل سوم است. در ادامه اين فصل، انواع حمايت‌هاي مادي از جنين در فقه اسلامي، مانند هبه کردن بر جنين، وصيت کردن بر جنين، وقف کردن بر جنين و... ذکر شده است. در فصل چهارم، احکام فقهي و قانوني (حقوقي) جنايت بر جنين، به ويژه پس از چهارماهگي که روح در جنين دميده مي‌شود، شرح داده شده است. حمايت‌هاي جنايي و قضايي از جنين و عقوبت کردن کساني که ظلم و جناياتي را عليه جنين مرتکب مي‌شوند وحمايت‌هاي اجرايي از جنين، مانند اقامه حدّ و تعزير، ديه، قصاص و حتي اجراي حکم اعدام و... مباحث فصل پنجم را تشکيل مي‌دهند.

‫پژوهش حاضر با رويکردي تطبيقي، ديدگاه‌هاي فقه اماميه و مذاهب چهارگانه اهل سنت در باره احکام و فروع فقهي مربوط به ارث زنان و مقدار آن و حقوق زن نسبت به مرد طبق قوانين موضوعه جديد را تجزيه و تحليل مي‌کند. نويسنده نخست با تعريف ارث و ارکان آن از لحاظ لغوي و اصطلاحي، مفهوم ترکه (آنچه از مورّث به عنوان مال ارث به جاي مانده است) را نزد مذهب فقه اماميه و مذاهب فقهي اهل سنّت بررسيده و ضمن طرح کردن موجبات ارث در فقه مذاهب مختلف اسلامي، موضع دين اسلام در مورد ارث زن را با قوانين ساير اديان و جوامع بشري مقايسه مي‌نمايد. وي آن‌گاه با بيان موضع قوانين موضوعه جديد در مورد حقوق و مزاياي زن نسبت به مرد، حقوق زن از منظر حقوق موضوعه معاصر به عنوان دختر، خواهر، مادر و همسر را با قوانين فقهي مقايسه کرده است. در فصل دوم موضعگيري مذهب فقهي اماميه در مورد ارث زن مطرح شده و ادله قرآني و روايي ارث زنان و مقدار اين ارث نسبت به زنان ذکر شده و ارث زن به عنوان همسر، مادر، خواهر، دختر، عمه، خاله، مادربزرگ و... از لحاظ مقدار از منظر علماي اماميه به صورت مفصل بيان مي‌گردد. در فصل سوم ديدگاه‌هاي فقهي مذاهب اسلامي اهل سنت در مورد مقدار ارث زنان با عناوين مختلف مادر، فرزند، خواهر، عمه، خاله، مادربزرگ و همسر تبيين شده و فتاواي آنان در مورد موانع ارث زن، موجبات ارث زن، حواجب، عول و تعصيب با ديدگاه‌هاي فقهي فقهاي اماميه مقايسه گرديده است. در فصل چهارم نيز احکام عمومي مرتبط با ارث زنان مانند، بطلان تعصيب و عول و ادله ردّ آن‌ها از منظر فقهاي اماميه مطرح شده و آراي آنان با ديدگاه‌هاي فقهاي مذاهب اربعه که به نوعي قائل به عول و تعصيب هستند، تطبيق و مقايسه مي‌شود.

‫کافي و صحيح مسلم توسط دو نفر از علماي بزرگ شيعه و اهل سنت و با انگيزه پاسخ‌گويي به نياز جامعه و همچنين با هدف جمع احاديث و آثار صحيح تأليف شده‌اند که تاکنون نيز جايگاه بالاي خود در ميان کتب حديثي فريقين را حفظ کرده‌اند. بررسي و تبيين سيماي رسول خدا( از منظر دو کتاب مذکور، هدف اصلي اين پژوهش مي‌باشد. ذکر اوصاف متعدد پيامبر اکرم( در قرآن حاکي از آن است که ايشان در بالاترين مرتبه کمال بوده و خداوند متعال تمامي صفات کماليه را در وجود آن حضرت قرار داده است. بخشي از روايات دو کتاب کافي و صحيح مسلم نيز به تبيين شخصيت پيامبر و اوصاف گوناگون ايشان اختصاص دارد. ويژگي‌ها و سيماي ظاهري پيامبر، زندگي‌نامه حضرت، سيره فردي رسول خدا( که شامل اموري مانند نماز، روزه، شب زنده‌داري و استغفار، از يک‌سو و زهد و ساده‌زيستي، آداب لباس پوشيدن، کيفيت خوردن و آشاميدن، و مسائل بهداشتي و نظافت از سوي ديگر مي‌باشد در هر دو منبع ثبت شده است. درباره سيره اجتماعي پيامبر نيز روايات فراواني در هر دو منبع وجود دارد. ضمناً برخي از روايات نيز به شئون مختلف شخص رسول خدا مانند مقام رسالت، وجوب اطاعت از حضرت و مقام شفاعت ايشان تصريح نموده‌اند. اگرچه در ميان روايات اين دو کتاب در موضوعات فوق در برخي موارد از نظر مضمون و تعداد تفاوت‌هايي وجود دارد و حتي گاهي برخي موضوعات در يکي از دو کتاب روايتي ندارد ولي برآيند روايات موجود در موضوعات مذکور، حاکي از جايگاه رفيع رسول خدا( در هر دو منبع بوده و از صفات کمالي ايشان خبر مي‌دهد. البته برخي احاديث موهنه درباره پيامبر در صحيح مسلم وجود دارد که همه آن‌ها از لحاظ متن و سند، قابل مناقشه و مردود هستند. پيشنهاد مي‌گردد که پژوهشي مستقل به بررسي موارد نقض روايات صحيح مسلم درباره قداست و عصمت پيامبر بپردازد.

‫اظهار عيوب، لغزش‌ها و جرايم ديگران زمينه‌هاي شيوع و فراگيري و تزلزل نظام ارزشي و فروپاشي ضوابطي را که تکيه‌گاه روابط اجتماعي است، به همراه دارد. در اين تحقيق به اين پرسش پاسخ داده مي‌شود که آيا از منظر فقه اماميه و حقوق موضوعه، بزه‌پوشي به عنوان يک اصل پذيرفته شده است يا نه؟ نگارندهدرآغاز به تعريف لغوي و اصطلاحي بزه و جرم و بررسي نسبت بزه‌پوشي با امر به معروف و نهي از منکر پرداخته و امر به معروف و نهي از منکر را نوعي قانون نظارت ملي معرفي کرده که مباينتي بين آن و موضوع بزه‌پوشي وجود ندارد و هر دو در راستاي صلاح و اعتلاي جامعه، موجبات عزت اسلامي را مهيا مي‌کنند. او در خصوص پاسخ به سؤال تحقيق، نخست تأکيد مي‌کند که اصل اولي از نظر شريعت اسلامي، ستر و نهان‌سازي بزه است و طبق قوانين الهي و معارف قرآني، اشاعه گناه ممنوع و حرام است. بنابراين، نظر فقه اماميه، اصل در حقوق الله و جرايم حدي، به ويژه در مسائل جنسي و اعمال منافي عفت، بر پوشش و عدم اشاعه آن است و در حقوق الناس نيز کسي حق اشاعه و پي‌گيري ندارد؛ مگر آنکه شخص بزه‌ديده حق خود را مطالبه کند که حاکم اسلامي موظف است به شکايت او رسيدگي نمايد.او همچنين برخي از ابعاد بزه‌پوشي در فرهنگ اسلامي مانند نهي از عيب‌جويي، استهزا، غيبت کردن، و سوءظن داشتن و تشويق به عفو و گذشت را توصيف کرده و مواردي را که بر اساس آموزه‌هاي ديني از بزه‌پوشي استثنا شده است، بيان کرده است. اظهار عيوب کسي به قصد امر به معروف و نهي از منکر، به هنگام مشورت براي اموري مانند مشارکت کردن يا ازدواج، ارشاد و نصيحت مؤمني که با فاسقي معاشرت مي‌کند، و شهادت دادن در موضعي که بايد شهادت داد، از جمله موارد استثناي کتمان سر است. وي در ادامه به مباني بزه‌پوشي پرداخته و حرمت اشاعه فحشا، تکيه بر اصلاح افراد، اصل تسامح، و حفظ کرامت انسان را مهم‌ترين مباني آن ذکر کرده است. او موضوع بزه‌پوشي در قوانين موضوعه را متفاوت از اين موضوع در فقه دانسته و مواردي را که قوانين تأکيد بر اشاعه اسرار دارد و پوشش بزه را جرم مي‌دانند، يادآور شده است؛ مانند مخفي کردن اسراري که منجر به محاربه و افساد و رفع آسايش وامنيت مي‌شود.

‫اين پژوهش، احکام فقهي و حقوقي مربوط به قتل غيرعمد(قتل‌خطايي) در فقه شيعه اماميه و قوانين موضوعه کشور عراق را بررسيده و راه هاي اثبات قتل غيرعمد و کيفيت مجازات قاتل در فرض خطايي بودن قتل و مقدار ديه آن را بيان مي‌کند. اين تحقيق در سه فصل تنظيم شده است. نويسنده در فصل اول به مباحثي مقدماتي مانندِ غرض از عقوبت گناهکار (شخص زناکار)، هدف از قصاص و جريان حد بر شرابخوار و امثال آن، حرمت داشتن خون افراد از منظر فقه اماميه و قانون حقوقي کشور عراق مي‌پردازد. آن گاه پس از تعريف خطا، قتل و قتل خطايي در لغت و اصطلاح فقها وحقوقدانان، تفاوت ميان قتل خطايي با قتل عمدي را از لِحاظ ديه و قصاص و مقدار و نوع عقوبت قاتل بيان مي‌کند. مسايلي همچون: موارد قتل خطايي در فقه اسلامي، قاتل بودن مجنون و صبي(کودک و نوجوان) و قاتل بودن شخص کور به صورت خطايي، حکم خطاي طبيب در قتل بيمار و ساير موارد و مصاديق قتل خطايي، از ديگر مباحث همين فصل است. در فصل دوم راه‌هاي تشخيص خطايي‌بودن قتل و غير عمدي بودن آن بر اساس فقه شيعه اماميه و قوانين موضوعه حقوقي عراق بيان شده و اثبات قتل خطايي با اقرار قاتل، حجيت و مفهوم اقرار، شرايط مقر(اقرار کننده)، اقوال فقها در باره نحوه اقرار به قتل خطايي و اثبات آن، اثبات قتل به وسيله بينّه، اثبات قتل به وسيله شهادت دادن افراد عادل، بيان حجيت بينه و شهادت و کيفيت و نوع آن ها طبق مذهب فقه اماميه و قانون دولت عراق، شرايط شاهد براي شهادت دادن بر قتل، تعداد شاهدان، اثبات قتل به وسيله قَسَم خوردن با قَسَم دادن قاتل و شرايط قسامه در فقه اماميه و قانون دولت عراق به صورت مسبوط و مستدل بيان شده و ادله روايي، قرآني و حقوقي آن ها ارائه گرديده است. در بخش ديگري از اين نوشتار به بحث درباره کفاره قتل خطايي همچون: آزاد کردن بنده، روزه گرفتن و اطعام شصت فقير به عنوان خصال کفاره قتل خطايي و شرايط هر يک بيان گرديده است. فصل سوم نيز به مبحث ديه قتل خطايي و مقدارآن بر اساس قيمت شتر يا گاو بر طبق فقه مذهب اماميه و قوانين موضوعه دولت عراق اختصاص دارد. وحالات و فروض مختلف‌آن؛ مانند ديه جنين، ولد زنا، صورت هاي مختلف ديه کامل، نصف يا مضاعف، ديه زنان، ديه اهل ذمه، ديه مسلمان و احکام ديه در ماه هاي حرام (تغليظ ديه) را بيان مي‌گردد.

‫در اين پژوهش، مباني قرآن کريم در باره نحوه اجراي عدالت اجتماعي و اجراي آن در عرصه‌هاي سياسي اقتصادي، حقوقي، قانوني و راه کارهاي اجرايي پيش‌بيني شده در قانون اساسي کشور افغانستان بحث و بررسي شده است. نويسنده در پنج فصل ابعاد مختلف عدالت در قانون اساسي افغانستان و تطبيق اين قوانين با احکام و مباني قرآن کريم را در مورد راه‌کارهاي اجراي عدالت اجتماعي تبيين کرده است. فصل اول به طرح کلياتي از مباحث نظري مربوط به عدالت، مانند معناي لغوي و اصطلاحي عدالت و نيز اقسام عدالت، اعم از عدالت الهي و عدالت انساني اختصاص دارد. در فصل دوم مفهوم عدل در قرآن کريم مطرح گرديده و اصطلاح عدال و واژه‌هاي مترادف آن، مانند قسط، استقامت، وسط، اقوام، ميزان، وزن، استوا، سوا، قسطاس، کيل، مکيال، قصد و مفهوم ظلم بحث و بررسي شده است. در فصل سوم ضمن بيان مطالبي در زمينه عدالت اجتماعي در قرآن کريم و اهميت آن؛ اجمالاً راه‌هاي اثبات عدالت اجتماعي در قرآن و آيات شاخص در اين باره شرح و تفسير شده است. در فصل چهارم علاوه بر بررسي معناي قانون اساسي و محتواي آن، از جمله درج قوانين مربوط به ضرورت اجراي عدالت اجتماعي، لزوم تصويب قانوني فراگير و عادلانه در قوانين اساسي تأکيد گرديده است. بررسي عدالت اجتماعي در قانون اساسي افغانستان، تاريخچه‌تدوين قانون اساسي در افغانستان، روش‌هاي بررسي عدالت اجتماعي در قانون اساسي اين کشور، طبق ضوابط اسلام و نيزتأمين حقوق اساسي مردم، تبيين انواع حقوق اجتماعي، اقتصادي، سياسي و راهکارهاي تأمين عدالت در اين قانون رؤوس مطالب پنجمين فصل اين پژوهش مي باشند.

---