جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فرقه زیدیه به‌عنوان دومین فرقه مهم جهان تشیع؛ پس از قیام زید بن علی فرزند امام چهارم شیعیان و شهادت او شکل گرفته است. مبانی اعتقادی زیدیه در مورد مهدویت؛ نیاز جامعه به منجی آخرالزمان و عدالت گستر و ناجی جهانی است، اما آنان در مصداق مهدویت با امامیه اختلاف نظر دارند. امامیه اعتقاد به مهدی موعودی دارند که دوازدهمین امام شیعیان جهان است و معتقدند که در غیبت به سر می‌برد و زمانی ظهور می‌نماید و عدالت گستری کرده و جهان را پی از عدل و داد می‌کند. ولی زیدیان قائل اند هر امامی که دارای شرایط امامت بوده و قیام کند مهدی و ناجی آخرالزمانی است. با این تفاسیر مهم‌ترین فرق تشیع زیدی با تشیع امامی در این است که نگرش زیدیان به امامت بیشتر رنگ و بوی سیاسی دارد؛ در حالی که نگرش شیعه امامیه به امامت نگرش دینی و مبتنی بر نص است و آنان امامان را جانشینان پیامبر اکرم3 و در سطح آنان می‌دانند. اما بر مبنای اعتقادی زیدیان، امامت بر محور فاطمی بودن و قیام به سیف قرار دارد. همچنین آنان هم در مورد مهدی موعود مانند اهل تسنن می‌اندیشند و به انتظار فرج و موعود بودن منجی اعتقادی ندارند. لذا مسأله اصلی در اینجا بررسی رویکرد اعتقادی این دو جریان در مورد امامت منجی است که در این مقاله با یک مقایسه تطبیقی در مورد مبانی اعتقادی زیدیه و امامیه درباره منجی موعود آخرالزمان این موضوع مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.

در عصر سید مرتضى (355 - 436 ه‍ ق) یکی از مهم‌ترین مجادلات کلامی بین امامیه و معتزله در بین علما جریان داشت. از دیدگاه سید مرتضی وجود امام معصوم(ع) و امام غائب لطف خداوند متعال است و امامیه معتقد است که خداوند از باب لطف هیچ‌گاه انسان‌ها را در روی زمین بدون حجت رها نمی‌کند و به همین علت امام دوازدهم را غائب از نظرها می‌دانند. این در حالی است که شیعیان به وجود ذاتی امام زمان(ع) نیز اعتقاد دارند. اما از نگاه معتزله و در صدر آنان قاضی عبدالجبار، لطف بودن امام مشروط به این است که امام در میان مردم حضور داشته و دسترسی به او امکان‌پذیر باشد. بنابراین در عصر غیبت، لطف بودن امام(ع) در حق مکلفان، تحقق نخواهد پذیرفت. در این صورت انجام دادن لطف بر خداوند، واجب نیست. بنابراین اعتقاد به غیبت امام(ع) با لطف بودن امامت، سازگاری ندارد؛ یعنی لازمه آن این است که ایجاد امام از طرف خداوند، واجب نباشد و این مؤلفه، برخلاف اعتقاد امامیه در مورد وجوب امام در هر زمان است. ما در این نوشتار در تشریح افکار سید مرتضی و نقد دیدگاه‌های قاضی عبدالجبار معتزلی در مورد مسأله غیبت امام زمان(عج) خواهیم پرداخت و با تبیین بخش‌هایى از نظریات آن‌ها و مناقشاتى که با معتزلیان دارد به بررسی تطبیقی بررسی اشکالات قاضی در مورد اصل غیبت امام و فلسفه آن به تفصیل سخن خواهیم گفت

انقلاب اسلامی از بزرگ‌ترین انقلاب‌های قرن است که نقش امام خمینیH به‌عنوان رهبری آن، غیرقابل انکار است. امام از تجربه رهبران نهضت‌های گذشته به بهترین وجه بهره‌مند شد. یکی از این نهضت‌های بزرگ، نهضت مشروطیت بود که اگر چه علماء نقش مهمی در آن داشتند، اما به ثمر ننشست. در مقایسه بین نقش رهبری این دو نهضت، سئوالی اساسی مطرح می‌گردد که چرا نهضت مشروطه به شکست منجر شد و انقلاب اسلامی به پیروزی رسید؛ یکی از دلائل اساسی این بود که انقلاب اسلامی از درون دین برخاست و خود امام آن را ایجاد کرد، اما نهضت مشروطه در واقع برخاسته از تجربه دنیای غرب بود که علمامی خواستند از موقعیت به دست آمده استفاده کنند.دلیل دیگر را می‌توان در رهبری واحد در انقلاب اسلامی و دو دستگی در بین علمای مشروطه دانست. یکی دیگر از وجوه شکست مشروطه، عدم جایگزینی الگوی صحیح به جای استبداد بود و نظریه‌پردازی اساسی در این زمینه صورت نگرفت. اما در انقلاب اسلامی، خود حضرت امامH نظریه ولایت فقیه و تشکیل حکومت اسلامی را به‌عنوان یک الگوی بی‌بدیل در عصر غیبت مطرح نمود. همچنین از آنجا که مرجعیت همواره پایگاهی کاملاً مورد اطمینان برای مردم بوده است، حضرت امامH علاوه بر رهبری توانمند، دارای مقام مرجعیت بود. ولی رهبری نهضت مشروطه اگر چه در دستان علمای بزرگی قرارگرفته بود، لکن مراجع تقلید در نجف و به دور از متن نهضت به سر می‌بردند.

در این رساله سعی شده است تا آرا و اندیشه های دو فیلسوف بزرگ مرحوم صدرالمتالهین و هانری برگسون فیلسوف فرانسوی در یکی از محوری ترین اصول اندیشه های فلسفی یعنی حرکت و تحول در عالم ماده مقایسه شود. برای این مقصود ابتدا در بخش اول آرا و اندیشه های صدرالتالهین در باب حرکت جوهری و اثبات حرکت جوهری و دلایل آن و پاسخ به شبهات وارده بر آن به تفصیل آمده است. سپس در بخش دوم آرا و اندیشه های هانری برگسون در مورد تحول اخلاق و مباحث و مسائل مربوط به آن بخصوص دیرند و نفس شهود باطنی به تفصیل بحث شده است. آنگاه در بخش سوم نتیجه دو بخش قبل در یک مقایسه تطبیقی دقیق در اموری مثل حرکت، تحول، تکامل در جهان، زمان، وعقل بشری و کارآیی آن و نهایتا حرکت درونی موجودات آورده شده که در نهایت هماهنگی شگفت انگیزی در آرا و اندیشه های این دو فیلسوف مشاهده می شود./

قرآن به عنوان کتابی فوق بشری و معجزه‌ای جاویدان معرفی شده است. اما در بین مفسران مصداق اعجاز قرآن مورد اختلاف واقع شده است. برخی اندیشمندان فصاحت و بلاغت قرآن را تحدی قرآن می‌دانند. اما این نظر شبهات متعددی بر قرآن و تحدی قرآن وارد می‌‌سازد. علامه طباطبایی انحصارتحدی به فصاحت ادبی را منافی با آیات تحدی می‌داند و مخالف انحصارگرایی در تحدی قرآن شده‌است. میرزای اصفهانی تحدی قرآن را تنها مخالفت علم الهی با علوم بشری می‌داند. ایشان معتقد است چون قرآن خود را هادی می‌داند، پس باید تحدی آن تا ابد آبشخور هدایت بشریت باشد. وی با افتراق بین تحدی و اعجاز توانسته تحلیلی تاریخی از شهرت فصاحت ادبی به عنوان تحدی قرآن ارائه دهد.

از عمده مسائل دانش‌های جدید، بحث معادل‌یابی دقیق از متون دینی جهت تحقیقات بعدی است؛ در علم روان‌شناسی نیز واژه‌های بسیاری وجود دارد که از جمله آن عبارت «Developmental Psychology» است که اکنون از آن تعبیر به روان‌شناسی رشد می‌شود؛ با مطالعه پیرامون واژه‌های همسان این عبارت میزان گویایی هر یک از واژگان را با توجه به 4 بعد رشد مورد ارزیابی قرار دادیم تا نزدیک بودن به معنای مقصود را به‌دست آوریم؛ از سوی دیگر داشتن معنای غیر رشدی سبب می‌شود تا معادل قرار دادن در برابر این عبارت مورد نقص واقع شود همچنان‌که دربرگیری صرف معنای مثبت برای واژه آن را از معنای Developmental که صرفا ناظر به این معنا نیست، دور می‌سازد؛ با این وصف دو واژه «زیادت» و «تحوّل» می‌توانند معادل مناسبی برای این عبارت واقع شوند.