جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هم‌آوایی و تناسب موزون پایان بندهای آیات، یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد نظم‌آهنگ و حفظ موسیقیای قرآن کریم است. دانشمندان بلاغت این مناسب‌سازی را با عنوان تناسب فواصل و یا فواصل رئوس آیات می‌شناسند و معتقدند پایبندی به آن مستلزم جابه‌جایی اجزاء جمله و یا ساختارشکنی‌هایی در ظاهر لفظ است. طبیعتاً این تغییرات ظاهری که در اینجا به فراهنجاری لفظی تعبیر شده، ممکن است برداشت‌های متفاوتی از معنی و مفهوم واژگان را به دنبال داشته باشد. این نوشتار برای شناخت این سوء برداشت‌ها و در راستای یافتن پاسخی به این پرسش است که فرا هنجاری‌های لفظی چه تأثیری بر ترجمه و تفسیر واژگان قرآنی دارند؟ به همین خاطر، پس از یافتن تعدادی از مصادیق متأثر از این قاعده بدیع، در تلاش است به روش انتقادی - تحلیلی و با تکیه بر اصل معنایی و سیاق آیات، آن واژگان را مورد واکاوی قرار دهد تا به معنایی موافق با بافت و ساختار سوره برسد. در نهایت به این نتیجه می‌توان رسید که برخلاف دیدگاه مشهور، الفاظ «تَدلّی» به معنای فهم و آگاهی است و «أُقِّتَت» بر محدود شدن فرستادگان اشاره دارد و قید «الْأُولى» به معنای گذشته است که صرفاً به سبب ایجاد تناسب در کنار لفظ «عاد» آمده است و همچنین مقصود از واژه «إلْ‏یاسین» را شخص الیاس نبی می‌توان پنداشت.

«فتوحات مکیه» کتاب معروف «محی الدین ابن العربی» در تصوف و در چهار مجلد بزرگ مشتمل بر جمیع معارف و علوم صوفیه بر طبق دیدگاه محی الدین است. فتوحات مفصل‌ترین کتاب متصوفه و شامل 560 فصل است و بسیاری از مطالب آن را بدون تاویل به رموز و اسرار نمی‌توان پذیرفت. برخی فتوحات را صدا و انعکاس صوفیانة احیا‌ءالعلوم غزالی خوانده و گفته‌اند وقتی محی‌الدین از ابن فارض اجازه خواست تا قصیدة تائیة او را شرح کند، وی گفت که فتوحات مکیة تو شرح آن است. کتاب حاضر به ترجمة «فتوحات مکیه» باب 461-383 اختصاص یافته است.

ابن عربی در سال 629، نوشته‌ها و مکاشفات و تحقیقاتش را که در طی سی و پنج سال در تالیف فتوحات داشته است به یکی از مریدانش می‌دهد که پاکنویس کند. چون پایان آن کتاب می‌گوید: من عادت ندارم که برای تصمیماتم چرکنویس داشته باشم، آن نسخه رونویس شده از مسودات را نسخة نسخت نام نهاد و سپس از روی آن نسخه‌ای به خط خودش نوشت. کتاب حاضر که بر اساس نسخة نسخت چاپ شدة باب وصایا را شامل می‌شود، و ادامة کار تصحیح فتوحات است که تا چهارده مجلد آن انجام شده است.

قریه پُرکاربردترین واژه متعلّق به حوزه معنایی شهر و آبادی در قرآن کریم است که در دهه‏ های اخیر، بحث درباره تمایزهای معنایی آن با واژه‏ های قریب‏ المعنا چون مدینه و بلد، بیش از پیش مورد توجه قرآن‏ پژوهان قرار گرفته است. با این حال، مرور بر منابع لغوی و تفسیری گویای آن است که هنوز هم آگاهی چندانی از فرآیند ساخت و مؤلفه ‏های معنایی قریه و ویژگی‏ های این نوع از آبادی در بافت نزول وجود ندارد. برای جبران این خلأ مطالعاتی، در پژوهش حاضر کوشش شده است با رویکرد ریشه ‏شناسی، سابقه واژه قریه در زبان‏ های نیا پیجویی شود، سیر تحولات معنایی این واژه تا عربی قرآنی به بحث گذاشته شود و مؤلفه ‏های معنایی آن در قرآن کریم بازشناخته شود. مطالعه حاضر نشان می‏ دهد که واژه قریه ریشه در دو ستاک متفاوت دارد و بر اساس یک الگوی ترکیبی ساخته شده است. از داده ‏های زبان‏شناختی و نیز کاربردهای قرآنیِ واژه چنین استنباط می ‏شود که قریه در عصر نزول بر شهرها و آبادی ‏های مهمان‏پذیری اطلاق می ‏شده است که به دلیل واقع شدن در میانه راه ‏های مواصلاتی، نقش منزلگاه بین ‏راهی را برای استراحت و تجهیز مسافران ایفا می ‏کردند. از دستاوردهای جانبی این پژوهش، ارائه تحلیلی نو از علّت اطلاق «أمّ القری» بر شهر مکه است.

«نشانه‌شناسی» به ‌طور ساده علمی است که به بررسی نشانه‌ها، از جمله شناخت نمادهای مذهبی می‌پردازد. ازآن­رو که در دوره صفویه فلزکاری از اهمیت زیادی برخوردار و دارای ارزش‌ فرهنگی، هنری و مذهبی در ابعاد مادی و معنوی بود، پژوهش حاضر با هدف بررسی نشانه‌شناسی نمادهای مذهبی در فلزکاری دوره صفوی، به این سؤال پاسخ داده که کدام نمادهای مذهبی در نقوش (هندسی و خیالی) در فلزکاری صفوی کاربرد داشته‌اند؟ روش پژوهش «توصیفی - تحیلی» بوده و جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از منابع اسنادی، مشاهده و مصاحبه صورت گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مهم‌ترین نمادها در نقوش (هندسی و خیالی) نمادهای شمسه، اژدها، سیمرغ، کتیبه‌های نمادین و کلاه قزلباش بوده است. بسیاری از نمادها معانی قبلی خود را از دست داده و دربر گیرنده مطالبی با مضامین دعایی، مدحی، ادبی یا قرآنی هستند و یکی از مشترکات آنها شعار شیعه و نام بردن از اسامی مبارک امامان معصوم‰ یا آیات قرآنی است. بنابراین آثار مذکور وظیفه‌ای غیر از رساندن اصل پیام به مخاطب به عهده داشته‌اند و آن انتقال پیام مذهبی و مذهبی ساختن ظاهر و روح آثار است.

بازتولید اندیشة نهفته در هر متن با دستیابی به گفتمان‌هایی که کارگزاران اجتماعی در افکار عمومی می‌سازند، امکان‌پذیر است. ون لیوون در نظریه‌ای گفتمان­مدار از رویکردهای تحلیل گفتمان انتقادی، لایه‌های پنهان متن را با تأکید بر کارگزاران اجتماعی بررسی کرده و شیوه‌های بازنمایی آنها را آشکار ‌ساخته است. این پژوهش بر پایة مؤلفه‌های «جامعه‌شناختی- معنایی» در الگوی ون لیوون، متون نقر شده بر سکه‌های دورة شاه اسماعیل اول صفوی را به روش «توصیفی - تحلیلی» بررسی کرده و قابلیت کارکرد این رویکرد را در مطالعة متون نقر شده بر سکه‌ها سنجیده و شیوة بازنمایی کارگزاران اجتماعی در ساختارهای زبانی و رابطة ایدئولوژی و قدرت را در لایه‌های پنهان این متون نشان داده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد شاه اسماعیل اول علاوه بر استفاده از شعارهای روی سکه برای یکپارچگی هویت ملی و دینی مردم، از این متون برای تهدید دشمان، تشجیع سپاهیان و نشان دادن اقتدار و قدرت آسمانی خود بهره برده است. پرکاربردترین مؤلفة گفتمان­مدار در رسیدن به این اهداف، اظهار از گونة نام­دهی و طبقه‌بندی است.

«فتوحات مکیه» کتاب معروف و مهم «محی الدین ابن العربی» در تصوف شامل چهار مجلد بزرگ و دربرگیرندة همة معارف و علوم صوفیه مطابق مذهب و طریقة محی‌الدین است. فتوحات مکیه مفصل‌ترین کتاب متصوفه و مشتمل بر 560 فصل است که مولف در فصل پایانی تمام مندرجات آن را خلاصه کرده است. لازم به ذکر است بسیاری از مطالب این کتاب را بدون تاویل به رموز و اسرار نمی‌توان قبول کرد. فتوحات مکیه را صدا و انعکاس صوفیانة احیاء العلوم غزالی خوانده‌اند و گفته‌اند وقتی محی‌الدین از ابن عارض اجازه خواست تا قصیدة تانیة او را شرح کند، وی گفت که فتوحات مکیة تو شرح آن است. کتاب حاضر ترجمة فتوحات مکیه (بخش مقامات اسمای حسنا، باب 558) از عربی به فارسی است.

یک انسان رشد یافته، همان انسانی‌ست، که بر محور انسانیت و اصول فطرت خدادادی، حرکت می‌کند و از سه منبع عقل، وحی و تجربه، راه تعمیق و بسط اصول انسانی را، در عرصه‌های حیات مزرعه دنیا برای خود باز می‌کند. ولی گاهی این منابع خدادادی، بنا به دلایلی ناپدید یا کم‌رنگ می‌شوند و تبدیل به یک انسان بزهکار می‌گردد، که به انواع گوناگون در جامعه تقسیم می‌شوند، که یکی از آنها مجرمین یقه آبی هستند و این تفکیک یقه آبی از یقه سفید برجای مانده از نظریه ادوین ساترلند است. مجرمین یقه آبی به انسان ‌هایی در دهک‌های پایین جامعه گفته می‌شود که مرتکب توده جرایم متعارف می‌شوند. از این رو، پژوهش حاضر درصدد است با روش توصیفی- تحلیلی به این سؤال اصلی پاسخ دهد که، واکنش علیه مجرمین یقه آبی از دیدگاه دادرسی عادلانه و نامه 53 نهج البلاغه چگونه است؟ و به این نتیجه رسیده است که با توجه به ضرورت دادرسی عادلانه، الزاماتی همانند کیفی سازی قوانین کیفری، بهبود وضعیت فرایند کیفری، لزوم افتراقی نگری در انسان‌های مجرم بر اساس نامه 53 نهج البلاغه امام علی علیه السلام و لزوم شناخت کامل قاضی از آنها، مورد تبین بیشتر در جامعه قرار گیرد.