جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫جامعه اسلامي از ابتداي شکل‌گيري در زمان رسول خدا( تا پايان حکومت خلفاي راشدين، در ابعاد مختلف قابل مطالعه و بررسي است، و پژوهش حاضر بعد اقتصادي آن را با روش کتابخانه‌اي مورد بررسي قرار داده است. جزيرة‌العرب، به‌دليل آب و هواي گرم و سوزان، و صحراهاي خشک و پوشيده از شن‌هاي روان، نمي‌توانست اقتصادي مطلوب داشته باشد. مردم اين منطقه عموماً به‌وسيله دامداري، کشاورزي، تجارت، و بعضي مشاغل جنبي و خدماتي زندگي کرده، و از سطح اقتصادي ضعيفي برخوردار بودند. اما اسلام با ايجاد اخوت بين مسلمانان، اصلاح ساختار مالکيت، بنيان سنت قرض‌الحسنه و وقف، پيشنهاد قانون مضاربه و مساقات، و قوانين ديگر اقتصادي چهارچوب جديدي را در قالب مکتب اقتصادي خاص خود ارايه نمود. پيامبر اسلام(ص) در عمل نيز اقدام به تقويت منابع بيت‌المال از راه جمع‌آوري زکات، خمس، فيء، غنايم، خراج، جزيه و انفال نمود. بعد از رحلت آن حضرت، تغييراتي در سياست‌ها و وضعيت اقتصادي مسلمين ايجاد شد؛ به‌خاطر فتوحاتي که پيش آمد، وضعيت معيشتي مردم رونق يافت و خزانه از بيت‌المال پر شد. خليفه اول با وجود تلاش در جهت همانندسازي رفتار و سنت خود با رسول خدا(، گاهي براي استحکام حکومت خود تبعيضاتي را در بخشش بيت‌المال روا مي‌داشت. عمر نيز علاوه بر اقداماتي در زمينه بهبود اوضاع اداري و اقتصادي مسلمانان، به سرمايه‌گذاري‌هاي زيربنايي و عمراني اقدام نمود. او در اجراي عدالت و زندگي به شيوه پيامبر، بسيار سختگير بود. اما شيوه عثمان با خلفاي پيشين متفاوت بود، و گرفتار انحراف اقتصادي، ظلم و نابرابري در تقسيم بيت‌المال، و بدعت در دين گرديد. در مقابل، امام علي(ع) تلاش کرد تا بخشش‌هاي ناعادلانه از بيت‌المال را به خزانه بازگرداند، نظارت بيشتري بر قيمت‌ها داشته باشد، و امنيت راه‌هاي تجاري را برقرار کند. توجه مضاعف به بينوايان، نصب واليان شايسته، و اعمال سياست‌هاي تشويقي از مهم‌ترين اقدامات اقتصادي آن حضرت بود.