جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در پنج فصل. از او چند گفتار هست در همين باب که رساله حاضر را براي اطفال که مکتب مي خوانند نوشته. (فاضل) بروش پرسش و پاسخ. (محمد تقي دانش پژوه) آغاز كتاب: بسمله الحمدلله رب العالمين و الصلوة علي افضل المرسلين محمد و عترته الطاهرين اما بعد چنين گويد فقير جاني ضياء الدين بن سديد الجرجاني که اين رساله ايست عاميانه که همه کس آن را فهم کند خصوصاً اطفال که مکتبها مي خوانند چرا که آنچه علما نوشته اند اکثر مردم آن را بفهمند و اين رساله را عام فهم نوشته تا طفلان و عوام بفهمند ... انجام كتاب: و جاي او جهنم است و هرگز خلاصي نخواهد يافت نعوذ بالله منها. تمت. [فهرست دانشگاه تهران 3/536 ش3 و 16/600؛ طوس ش8940؛ فهرست سپهسالار 3/165؛ کتابخانه جامع گوهرشاد 3/1093؛ نشريه 11/935]

مختصري است در اصول عقايد اهل سنت كه در ديباچه چنين توصيف و تحديد شده: «مختصري سازد مشتمل بر اصول ادله در مسئله هائي كه دانستن آن از فروض اعيانست» تا آنجا كه گويد «مرتب بر دو جمله جمله نخستين در ذكر ادله اصول دين و دوم در شرح بعضي از مقالات اهل علم الخ» شكي در نسبت رساله بامام نيست و ترديد در نام نسخه است و اختيار نام اصول دين و تعيين اين نام براي اين رساله بلحاظ موضوع و تناسب آن با مطالب رساله است. و فيات الاعيان گويد كه مؤلف در كتابش موسوم به تحصيل الحق نسبت استادانش را در اصول و فروع مذهب ذكر نموده درين نسخه هم مطابق با آنچه در وفات نقل شده است در ديباچه نگاشته: « و بيش از آنك درين مقصود خوض كنيم نسبت استادان خود در علم اصول و فروع بگوئيم كه من درعلم اصول دين شاگرد بدر خود امام سعيد الخ» ولي دانسته نشده كه تحصيل الحق بچه زباني نوشته شده تا حدس و گمان رود كه اين كتاب همان تحصيل الحق است يا كتاب ديگري است از امام رساله در 8 باب انجاميده: 1- در احكام نظر ضمن 3 فصل 2- در شناختن باري تعالي ضمن 10 فصل 3- در صفات باريتعالي ضمن 12 فصل 4- در افعال ضمن 6 فصل 5- در نبوت محمد مصطفي ص 4 ضمن 5 فصل 6- در احوال اخرت ضمن 6 فصل 7- در امامت ضمن 4 فصل 8- در اصول فقه ضمن 6 فصل. (مهدي ولايي) آغاز كتاب: هر ثنايي كه عقول و افهام و خواطر و اوهام بمبادي و غايات و اوائل و ثهايات ان نتواند رسيد [فهرست آستان قدس 4/25؛ فهرستواره منزوي 6/74]

اشاراتي است بس كوتاه و فلسفي در علت و علت فاعلي و علت تامه و جبر و تفويض و اختيار. مؤلف در جايي به «رساله تتميم كاشف الاسرار» اشاره مي كند. (مرعشي، محمود؛ اصفهاني، سيدمحمد؛ صالحي، محمدعلي) [مرعشي: ف 43/188؛ ]

رساله اي استدلالي دراثبات اصول دين به شيوه تلفيقي كلامي - فلسفي كه در سه باب تنظيم شده است: الباب الاول: ... ؛ الباب الثاني: ... ؛ الباب الثالث: في الالهيات (شش مطلب) ؛ المطلب الاول: في اثبات الواجب الوجود لذاته (چهار فصل) ؛ المطلب الثاني: في نعوت جماله و صفات جماله (چهار فصل) ؛ المطلب الثالث: في اوائل افعاله تعالي و مباديها (سه فصل) ؛ المطلب الرابع: في النبوة (چهار فصل) ؛ المطلب الخامس: في الامامة (هفت فصل) ؛ المطلب السادس: في المعاد (سه فصل) «مراغي، طيار» [مجلس شورا 2/176/33]

نسخه حاضر داراي مباحث اعتقاديست، ‌مختصر و به سبك ساده در اصول و فروع، شامل اين عنوان ها: صفات ثبوتيه هشت است، صفات سلبيه هفت است، ‌دوم: در اصول دين، نبوتست، سوم: در اصول دين معادست، اصول مذهب: آن فروع دين هشت است، ‌مقارنات. «حضرتي، صادق» [مير يحيي-ف135]