جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله اي است در رد بر ملا رجبعلي تبريزي دررساله اي كه در اثبات واجب نگاشته است، كلمات وي را آورده با عناوين «قوله» و با عنوان «شرح» به رد آن پرداخته است آغاز كتاب: الحمدلله الذي ليس كمثله شيء و هو السميع العليم ... كه چون مرحوم ملا رجبعلي كه از افاضل زمان بود رساله اي نوشته كه مضموم وجود انجام كتاب: بر اكثر فوق مشتبه مي شود چنانكه از حديث مفضل معلوم شد و مكرر بيان كرديم و العلم عند الله تعالي [سيد محمد حسن امام جمعه 171؛ ]

مفصل است در اثبات توحيد و بيان صفات ثبوتيه و سلبيه، با نقل بعضي از اقوال بزرگان فلسفه و رد و ايراد در بيشتر آنها. (سيد احمد اشكوري) نسبتاً مفصل در اثبات صانع و صفات ثبوتي و سلبي الهي، بر پايه هاي فلسفي با رد و ايراد در گفته هاي بعضي از فلاسفه، مشتمل بر اشارات و تلويحاتي كه در آثار متقدمان نيامده - بنابگفته مؤلف، در يك مقدمه و بيست فصل و يك خاتمه. (سيد احمد اشكوري) اين رساله كه بوسيله دشتكي در اثبات واجب الوجود و صفات او تحرير يافته است. تحرير آن بدوره ايست كه اختلاف بين جلال الدين دواني و دشتكي بالا گرفته و اين دو باتحرير اين گونه كتابها برويهم پنجه ميزدند. درين كتاب ابتداء واجب الوجود اثبات و بعد صفات او ثابت مي گردد. (عبدالله انوار) اين رساله از مير نظام الدين دشتكي شيرازي (احمد بن ابراهيم بن سلام الله حسيني م 1015) است و در آن بروشي تازه بود خداوند را روشن ميسازد. و در پايان آن ميگويد كه بگفته استاد نخستين (ارسطو) در الهيات بيقين نتوان رسيد و تنها ميتوان گفت كه بهتر و شايسته تر چنين است. دشتكي در اين رساله از ارسطو (82 ب) و از شرح «منافع الاعضاء» جالينوس (81 الف) و از خصوص (فصوص) استاد روم فارابي (78ب) و از شرح حكمت اشراق شيرازي (65 الف) و شجره الهيه شهر زوري (76ب) و از محقق شريف (65ب) و شارح تجريد (78ب) و از شرح زوراء ياد ميكند و در پايان از شيخ رئيس نام مي برد اين رساله داراي يك مقدمه و بيست فصل و يك خاتمه در كلام نفسي است اين نظام دشتكي نياي سيد عليخان مدني (پسر معصوم پسر نظام الدين) است و دو رساله اثبات واجب ميانين و كوچك ديگري هم دارد (ذريعه ج 1 ص 103). (محمد تقي دانش پژوه) مؤلف كتاب جاي گفتگوي ما، نظام الدين احمد دشتكي بزرگ درگذشته سال 1015 يكي از بزرگان اين خاندان است، او سه رساله به عنوان «اثبات الواجب» داشت كه با صفت كبير و وسيط و صغير شناخته مي شد، در ذريعه ج1ش504 و 505 و ج11ش48 معرفي شده است. ترتيب و بخشبندي اثبات الواجب كبير كه جاي گفتگوي ما است در ذريعه ج1ش504 گويد: كتاب يك مقدمه و 20 فصل و يك خاتمه در «كلام نفسي» دارد. گفتگو از كلام نفسي در پايان نسخه ما چنانكه خواهم آورد ديده مي شود ليكن در پاياني كه دانش پژوه از نسخه دانشگاه ش 312 منسوب به همين دشتكي در ج 3ص131 از فهرست خود آورده است، ديده نمي شود (علينقي منزوي) آغاز كتاب: سبحانك اللهم يا من تفرد بالوجوب و الوجود و توحد بافاضة الخبر و الجود يا من تنزه عن مشابهة الأعراض و الأجسام انجام كتاب: امر آخر يمكن ان يقال انه الكلام النفسي. تامل بجوانب الكلام. و الله اعلم بالصواب و اليه المرجع و المآب. [مجلس شورا 14/188؛ كتابخانه ملي 11/729؛ دانشگاه تهران 3/131؛ كتابخانه جامع گوهرشاد 1/4؛ آية الله فاضل خوانساري 1/178؛ مرعشي 15/32و 18/90و 21/234 و 29/588 و 13/279 و 13/280 و 13/281؛ الذريعة 1/103؛ ريحانة الأدب 6/200؛ مركز احياء ميراث اسلامي 5/374؛ مفتي الشيعه ص 88؛ كتابخانه وزيري 3/877؛ كتابخانه ملك 9/233؛ كتابخانه ملي 7/145 و 9/448؛ الهيات تهران ص 190و 366و 368؛ كتابخانه مدرسه آخوند ص 1537 و 1538؛ مجلس شورا 12/210؛ دانشگاه تهران 16/338؛ نشريه 5/9؛ اهدائي به آستان قدس ص 343]

منظومة رائية في اكثر من ألف بيت في اثبات الواجب بطريق المناجاة و بأدلة اكثرها فلسفية. و علي الورقة الأولي كتب «كفاية الموحدين از تصنيفات مرحوم آقا سيد اسماعيل نوري در علم كلام»، فليلاحظ للتأكيد أن المنظومة لمن هي. و انظر الذريعة 18/100. آغاز كتاب: يا وجوداً حق يا حقاً ظهر منه حق في وجودات الفطر حقها منه و منه الباطل زاهق بالحق بالحق استقر [تراثنا س2ش/4 67]