جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با عنوان باب. باب. جز آنچه كه در ذريعه آمده است و جز 24/1770 و 25/88 و 13/100-101 و جز عمده طبري كه در دانشگاه 1/8288 است. [كتابخانه ملك 9/127]

اصل كتاب السواد الاعظم در عقايد حنفي تأليف ابو القاسم اسحاق بن محمد قاضي حنفي معروف به حكيم سمر قندي (در گذشته سال 342 ه) كه براي امير اسماعيل بن احمد ساماني (279-295 ه) نگاشته شده است. پس از حدود 80 سال به امر امير نوح به منصور ساماني (366-387 ه) از سوي مترجمي ناشناس به فارسي ترجمه شده، نسخه حاضر گزيده اي است با حذف و افزودگي هايي از ترجمه اي در اواخر سده 8 ه از سوي خواجه پارسا انجام شده است. (سيد محمود اشكوري) ‌ از روي متن «السواد الاعظم» كه نزديك به 290 ساخته است يا ترجمه آن كه بدستور امير نوح بن منصور ساماني نزديك 370 بنگارش در آمده است برگزيده است. نسخه كامل اين ترجمه را آقاي حبيبي در دست دارند و در محرم 1156 نوشته شده است. از عقايد خواجه پارسا چهار نسخه هست يكي در همين مجموعه با خط خود او در چاشت روز سه شنبه 29 رجب 795 در اوش، دومي در مجموعه دانشگاه آنقره ش 1257 كه در پسين روز دوشنبه 22 ذيحجه 1017 گويا در بغداد از روي همين نسخه نوشته شده است، سومي نسخه آقاي محمد حسين بهروز در كابل گويا مورخ 1012، چهارمي نسخه اي كه در فهرست طاهر جانف ياد شده است. خواجه پارسا از مسأله پنجاه و ششم سواد اعظم يا ترجمه آن هم برگزيده و رساله عقائد فرق اسلامي ساخته است كه آن نسخه آن هم نزد آقاي بهروز هست. الرد علي اصحاب الاهواء المسمي بالسواد الاعظم علي مذهب الامام و الاعظم ابوحنيفه رساله علمي و دستي ماتريدي ها بوده و بر آن شرحها نوشته اند: يكي از آنها «سلام الاحكام علي السواد الاعظم في الكلام» است از ابراهيم حلمي بن حسين وفي كه در آستانه استانبول در 220 ص بچاپ رسيده است. نسخه هاي متن در اياصوفيا (11/3336) و كتابخانه غازي خسرو بك در سرايوو (1: 74ش 4/3151ش 120 فهرست) و كتابخانه عمومي استانبول (ش 3253) و قاهره (7: 198) هست. نسخه پاريس (ش sa382/1) به ابوحفض كبير نسبت داده شده است (ص 177 ش 824 فهرست عربي) با اينكه مؤلف ابوالقاسم ابراهيم بن محمد حكيم سمرقندي در گذشته 342 است (چلبي) متن در بولاق بسال 1253 و قازان بسال (1878) و استانبول بسال 1288 بچاپ رسيده است. انيس افندي بلغاري آنرا به تركي ترجمه كرده و آن در بولاق بسال 1258 چاپ شده است (قاموس الاعلام ص 1058 - معجم المطبوعات ص 14 و 1046 - ذيل برو كلمن 1: 595) در آن از 62 مسأله كلامي بحث شده است. (دانش پژوه و علمي انواري) آغاز كتاب: بسمله، الحمد الله رب العالمين و الصلاة و السلام علي رسوله محمد و آله و اصحابه اجمعين و علي من تبعهم الي يوم الدين. اما بعد بدانكه سبب تصنيف اين كتاب آن بود كه گمراهان يعني هواداران و مبتدعان چون سمرقند ... . . انجام كتاب: بزرگتبر از همه نامهاي حضرت خداوند عزوجل و الحمد لله ... يا اله العالمين و يا خير الناصرين. [مجلس سنا 1/112؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 2/317؛ فهرستواره منزوي 9/432؛ فرهنگ ايران زمين 4: 159 كه در آن ش 3 بچاپ رسيده است؛ آموزش و پرورش ش 9س 26 ش 571؛ نشريه كتابخانه مركزي دانشگاه ص 420 و 523و 715؛ نفحات الانس جامي ص 352- تكمله نفحات لاري چاپ 1343 كابل ص 57؛ مقدمه روضات الجنان ص 27و 37؛ ريحانة الادب 1: 200؛ خزينة الاصفياء 1: 559؛ گفتار دكتر مهدي بياني در ارمغان محمد شفيع ص 221- 230 كه در آن از عقيده سمرقندي (ش 4) بحث شده است؛ گفتار او در مجله ادبيات تهران س 6ش 3و4 ص 57 تا 70 كه در آن باز از همين عقيده گفتگو شده است؛ گفتار عبدالحي حبيبي در مجله يغما ش 181 ص 193 و 190 ص 49 كه در آن دو از ش 4 اين مجموعه بحث كرده است؛ دانشنامه ادب فارسي: 1/3-782؛ فهرست نسخه هاي خطي فارسي كتابخانه بروسه در تركيه: ص 386؛ ترجمه السواد الاعظم: چاپ بنياد فرهنگ ايران، 1348 ش؛ ريحانة الادب: 1/310؛ مرعشي 32/219 الظنون: 2/1008 و 1157؛ ميراث شهاب س10ش1-/2 29؛ فهرستواره منزوي 9/353]

اين كتاب در حقيقت گزيده و ترجمه اي است از غنية النزوع ابن زهره سيد عزيز الدين حمزه حلبي (م 585) « منصور» گويا از عماد الدين حسن بن علي بن محمد بن علي بن محمد بن حسن طبري مازندراني آملي، گزيده اي است از غنية النزوع الي علمي الاصول و الفروع ابن زهره. (دانش پژوه) مجهول المؤلف. محتمل است كه تأليف عمادالدين حسن بن علي بن محمد بن علي طبري آملي مازندراني باشد، با وجود اختصار شباهت به ترجمه غنية النزوع إلي علمي الأصول و الفروع از سيد عزالدين ابي المكارم حمزة بن علي بن زهره دارد. در علم اصول و فروع، در چند باب، و هر باب در چند فصل است: با اول در توحيد، در دو فصل. دوم در عدالت، در سيزده فصل. سوم در نبوت، در هشت فصل. چهارم در امامت، در چهارده فصل. پنجم در اصول فقه، در يازده فصل. ششم در فقه، ركن اول از آن در صلات در بيست و هشت فصل، زكات در دوازده فصل، صوم پنج فصل، حج هجده فصل، جهاد در يك مفصل، بيوع در بيست و شش فصل، فرائض در دوازده فصل، و نكاح و غيره چهارده فصل، و جنايات هشت فصل، قضاء و آن چه بدان تعلق دارد. «الذريعه» اين كتاب در بيان اصول دين و فروع آن بر وفق مذهب تشيع نوشته شده، و سبك انشاء گواهي ميدهد كه از آثار گرانمايه قرن ششم است. مع الأسف مؤلف شناخته نشده، و كتابي هم بدين نام در فهرستهاي گوناگون كتب بنظر نرسيده، و در «الذريعه حرف ميم» نيز ثبت نشده است. وي دلايلي بر صحت مذهب شيعه بيان كرده و گويد: [ و چون درين كتاب، بيان اعتقاد اين طائفه خواهد كرد از أصول و فروع؛ چون باين موضع رسد در باب امامت باين اشارتي كرده شود، إن شاء ... فصل در بيان كردن اعتقاد ايشان در اصول ... ] درين فصل چند دليل مختصر از اعتقاد شيعه در اصول دين آورده و شروع بأبواب و فصول كتاب نموده، اعتقاد شيعه را درباره مطالب؛ يكان يكان شرح داده است. فهرس مطالب (پس از عناوين سابق) : [ باب 1 در توحيد. فصل 1 صفات باري. ف 2 نفي جسميت و جوهريت و رؤيت. باب 2 در عدل ف 1 واجبات و مقبحات عقلي و شعري. ف 2 نفي نسبتهاي ناروا. ف 3 نفي باز گرفتن ايمان. ف 4 تحقيق هدايت و ضلالت. ف 5 قضا و قدر. ف 6 اراده خدا بايمان آوردن كافران. ف 7 عذاب نكردن بي گناه. ف 8 أفعال باري و حكمت آنها. ف 9 حسن تكليف. ف 10 مكلف بودن كفار. ف 11 نفي تكليف ما لايطاق. ف 12 متكلم بودن باري. ف 13 حدوث كلام باري. باب 3 در نبوت. ف 1 عصمت پيغمبران. ف 2 أفضليت پيغمبر خاتم صل الله عليه و آله و سلم ف 3 عدم كفر أبوين پيغمبر صل الله عليه و آله و سلم ف 4 تأويل آيات بر عدم زلة پيغمبران (درين فصل از «تنزيه الأنبياء» سيد مرتضي علم الهدي، و «زلة الأنبياء» شهاب رازي مشاط ياد كرده). و إثبات پاك و منزه بودن حضرات آدم و نوح و ابراهيم و يوسف و أيوب و موسي و داود و سليمان و يونس و خاتم النبيين صلوات الله عليهم از گناهان. ف 5 موحد بودن پدران و مادران أنبياء عليهم السلام ف6 دلائل ايمان پدر و مادر رسول خاتم و أميرالمؤمنين سلام الله عليهم أجمعين و أشعار حضرت أبوطالب. ف 7 دلائل ايمان مادر أميرالمؤمنين عليه السلام. ف 8- پدر حضرت ابراهيم عليه السلام. باب 4 در امامت. ف 1 دلائل عقلي و نقلي بر امامت أئمه أطهار عليهم السلام. ف 2 عصمت إمامان. ف 3 أفضليت امام. ف 4 بطلان إختيار خلق. ف 5 دلائل امامت أميرالمؤمنين عليه السلام (13 دليل). ف 6 در امامت باقي أئمه تا بقائم عليهم السلام. ف 7 در غيبت امام صاحب الزمان عليه السلام. ف 8 در وعد و عيد. ف 9 پاداش رنج رسيده و مظلومان. ف 10 أجل حيوان. ف 11 روزي. ف 12 سؤال گور. ف 13 تعيين گروه رستگار (فرقه ناجيه) از 73 ملت. ف 14 سبب إختفاي علوم أئمه إطهار عليهم السلام. باب 5 در آنچه مذهب ايشانست در أصول فقه. ف 1 مدار أصول فقه بر خطابست. ف 2 أوامر. ف 3 نواهي. ف 4 عموم و خصوص. ف 5 در نسخ. ف 6 أخبار متواتر و آحاد و عدم حجيت خبر واحد. ف 7 اندر أفعال. ف 8 در إجماع. ف 9 اندر قياس. ف 10 اندر حظر و إباحه. ف 11 نفي حكم عقلي يا سمعي. باب 6 اندر فقه. ركن أول: نماز. (كتاب الصلوة، داراي 28 فصل) 20- كتاب الزكوة (12 فصل) 3- كتاب الصيام (5 فصل). 4- كتاب الحج (18 فصل) 5- كتاب الجهاد (1 فصل) 6- كتاب البيوع (26 فصل) 7- كتاب الفرايض (12 فصل) 8- كتاب النكاح و غيره (14 فصل) ف 1 نكاح غبطه (دوام). ف 2 تعدد زوجات. ف 3 نكاح متعه. ف 4 ملك يمين. ف 5 إيلاء. ف 6 ظهار. ف 7 طلاق. ف 8 لعان. ف 9 رده. ف 10 عده. ف 11 حكم أولاد. ف 12 عتق و تدبير. ف 13 يمين و عهد و نذر. ف 14 صيد و ذبايح 9- كتاب الجنايات (8 فصل) 10- كتاب القضاء و ما يتعلق به ]. پايان فهرست «معتقد الاماميه» مؤلف «معتقد الاماميه» در موارد مختلف بروايات أهلبيت عليهم السلام استناد نموده، و أسامي راويان را آورده، و هم از پيشوايان سنت مكرر ياد و آراء آنها را رد كرده است. و نيز از كتابهاي «مقاتل الطالبين» أبوالفرج و «تنزيه الأنبياء» علم الهدي و «زلة الأنبياء» مشاط و «عمل السنه» و «مصباح كبير» شيخ طوسي و «نزهة الزاهد» نام برده، و شيخ طوسي را خواجه أبوجعفر طوسي تعبير نموده است «روضاتي» اين اثر به كوشش مرحوم دانش پژوه در 1340هـ ش چاپ شده است. « نظري، محمود» آغاز كتاب: بسم ... شكر و سپاس خدائي را كه آفريننده جهانست، و داننده آشكار و نهانست. آنخدائير كه از ميان خلايق محمد بن عبدالله صل الله عليه و آله و سلم را برگزيده، و خلعت نبوت و امامت در وي پوشانيده، و تاج كرامت بر سرش نهاده، و بپيغمبري بجن و إنس فرستاده، و صد هزار صلوات و سلام بر او باد، و بر آلش و بر مصدقان أقوال و پيروان أفعالش. أما بعد، بدان اي جوينده راه و گوينده لا إله الا الله كه ديني كه خدايتعالي آنرا براي بندگان خود پسنديده؛ آن اسلام است ... در خبر است كه روزي رسول خدا صل الله عليه و آله و سلم در پيش خود خطي بكشيد ... و رسول صل الله عليه و آله خبر داد و گفت: ستفرق أمتي ... و آنچه خداي و رسول از آن خبر داد همه واقع شد ... . و ايشان متفرق شدند، و هر طايفه از ايشان خود را بر حق دانند ... و ديگري را ضال و گمراه خوانند ... چنانكه گفته اند كه: حنفيان جبري؛ حنفيان معتزلي را، و ايشان را با يك ديگر در اصول و فروع خلاف نيست مگر در مسئله چند در أصول كه خلاف است، باين قدر يكديگر را لعنت ميكنند و در كتابهاء خود مي نويسند، و معتزلي هم چنين و طايفه ديگرند كه ايشان را روافض نام نهاده اند، و بد دين و بد مذهبشان خوانند، و هر كجا كه نام ايشان برند و نويسنده؛ بريشان را باطل دانند، و بدترين أهل اسلام ايشان را گويند، و همكنان (همگان ؟) بر إنكار اين طايفه اتفاق كرده اند، و ايشان طائفه ئي اند كه ايشانرا اماميه گويند و إثنا عشريه خوانند؛ زيرا كه بامامت دوازده امام گويند ... و برين دعوي حجتهاء عقلي و نقلي آرند. بأندكي از آنچه گفته شد اشارتي كرده شود تا خواننده اين كتاب در‌آن نظر كند و بر آن واقف شود و حقيقت مذهب ايشان بداند، إن شاءالله تعالي ... انجام كتاب: و اگر بصلح راضي نشود سوگندش دهد، و چون سوگند خورد دعوي مدعي ساقط گردد، و الله اعلم بالصواب، و إليه المرجع و المأب. تم الكتاب بيد شهر شوال، بالظفر والاقبال، لسنة ست و ثلثين و تسعمائة هجريه، حامداً الله، مصلياً علي محمد و عترته أجمعين. [فيلم دانشگاه 1/198 و 2/110؛ چاپ دانش پژوه در 1339 خ؛ فهرست كتب خطي كتابخانه هاي اصفهان ص 33 ش 12؛ كتابخانه علامه روضاتي 1/159؛ فهرست مختصر مجلس 828؛ مجلس شورا 2/48/27؛ كتابخانه هاي اصفهان ص 33؛ فهرستواره منزوي 9/538]