جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده مبحث تحلیل مفهوم معرفت (the analysis of knowledge)بخشی از مباحث معرفت شناسی است که در کتب مربوط به آن بطور مستقل مورد بررسی قرار می گیرد. در چنین تحلیلی،معرفت شناسان با رویکرد تحلیلی به دنبال شرایط لازم و کافی (necessary and sufficient conditions) هستند تا مفهوم معرفت را با آنها بشناسانند.درواقع این تلاش ها پاسخی است به دو سوال زیر: 1)آیا هر مورد محتملی که دارای شرایط مفروض باشد،معرفت محسوب می شود؟ 2)آیا هرمورد محتملی که معرفت به شمار می رود دارای این شرایط هست؟ پاسخ به سوال نخست یافتن شرایط کافی و جواب سوال دوم شرایط لازم معرفت را دراختیار ما می نهد.تعریفی که در این باب از دیرزمان مطرح بوده است همان تعریفی است که از گفته های سقراط و کتب افلاطون بدست می آید.این تعریف به خاطر سه بخشی بودن آن،به تعریف سه جزئی (tripartite definition) مشهور شده است.باور،صدق و توجیه مولفه های این تعریف سنتی(classic) را تشکیل می دهند.این تعریف سه جزئی با مقاله چالش برانگیز گتیه به نقد کشیده شد.نقض های گتیه کفایت(sufficiency)این تعریف سه جزئی را زیرسوال بردند. معرفت شناسان برای فرار از شکاکیت تلاش های زیادی کرده اند تا به این نقض ها پاسخ گویند.در این رساله به برخی از این تلاش ها اشاره می کنیم. در سنت فلسفی خودمان هم می توان معادل هایی برای این تعریف سه جزئی پیدا کرد.البته در این مقایسه تلاش کرده ایم تفاوت پارادایم ها و رویکردها را مدنظرداشته باشیم.در تاریخ فلسفه اسلامی از فارابی به بعد کتاب های منطقی با تقسیم علم(تصورلابشرط مقسمی) به تصور(تصور لابشرط قسمی) و تصدیق (تصور به شرط حکم)آغاز می شود.دربخشی از این رساله با بیان دیدگاههایی درباب واقع نمایی تصورات،تمایز تصور تصدیق را به چالش کشیده ایم. ما از دو راه پی به واقع می بریم، از راه تصور و از راه تصدیق . تعاریف در محدوده ی تصورات مطرح می شوند و برهان در حیطه ی تصدیق واقع می شود. از میان حدود ارزشمندترین آنها " حدتام " است . حد تام تلاشی است برای رسیدن به واقع، آنگونه که هست . تمایز میان تصدیق و تصور در حد تام روشن نیست . آنگونه که فیلسوفان ما تصور را تعریف می کنند ، آن را از هرگونه ارتباطی با واقع تهی می کنند ولی حد تام کاملا ناظر به واقع است . هدف از تعریف اولا و بالذات کسب صورت عقلی معرف است به گونه ای که با حقیقت خارجی

صراط مستقیم،در حدود 45 آیه قرآن به کار رفته و یکی از این آیات،آیه ششم سوره فاتحه الکتاب:»اهدنا الصراط المستقیم«است که مسلمانان،آن را روزانه حداقل 10بار در نمازهای خود قرائت می کنند.این تعبیر در قرآن،به چه معنا،به کار رفته است؟ویژگی های آن چیست؟مصادیق آن کدامند؟آرای دانشمندان مسلمان در این باره چیست؟نهایت آن که اصطلاح صراط مستقیم مسلمانان را به چه نوع رفتاری نسبت به دیگر ادیان رهنمون می سازد؟ در مقاله پیش رو سعی شده تا حد امکان،به پرسش های بالا و هم چنین برخی ابهامات در مورد صراط مستقیم،با تکیه بر مطالعه کتابخانه ای پرداخته شود.

دین اسلام غیر از صورت ظاهری، احکام باطنی هم دارد و شریعت با آنکه علم به ظاهر است، مانع تحصیل علم باطنی همچون طریقت و حقیقت نمی شود؛ زیرا رابطة ظاهر و باطن، رابطه ای حقیقی است نه تصنّعی و ساختگی و باطن، اعمال ظاهری را هدایت و تغذیه می کند، چنان که «ایمان» مستلزم اعمال باطنی قلب است و «نیّت» اصل و روح همة اعمال است و سیّد حیدر آملی شریعت و فروع خمسة آن مانند نماز، روزه، حج، زکات و جهاد را در مراتب سه گانه شریعت، طریقت و حقیقت اثبات می کند و مانند عرفای دیگری همچون رشید الدّین میبدی در کشف الأسرار و ابوسعید ابی الخیر برای اثبات این پیوند به این حدیث رسول الله استناد می نماید: «الشَّرِیعَةُ أَقوَالِی وَ الطَّرِیقَةُ أَفعَالِی وَ الحَقِیقَةُ أَحوَالِی...». به همین دلیل، عرفا هماهنگی سلوک عارف با قرآن و احادیث را از اصول اساسی سلوک می دانند.

«ذکر» در اصطلاح معارف اسلامی به معنای یادآوری خداوند به قلب و زبان است. «یاد خدا»سرچشمه قدرت روحی و معنوی انسان است و قرآن کریم، در مواضع متعدد، مسلمانان را به این امر مهم فراخوانده است تا از آثار و برکات آن برخوردار گردند؛همچنین از آفات فراموشی خدا و نسیان و غفلت از ذکرالهی، آنان را سخت پرهیز داده است، تا از زیانها ودشواریهای گوناگون ناشی از آن در امور دنیوی واخروی به دور مانند. هدف از این تحقیق، بازشناسی دقیق ذکر، ابعاد، آثار و مراتب آن است تا بتوان ذاکران حقیقی را چنانکه باید و شاید، شناخت، و بویژه طرزتلقی مسلمانان را از ذکر و ذاکران در عصر حاضرتصحیح و اصلاح نمود. برای این منظور، 500 پرسشنامه در میان فرهنگیان شیعی و سنی شهرستان تربت جام توزیع شد که پاسخهای گویا و نمودارهای روشنی از آنهادر فصل ششم تجزیه و تحلیل گردیده است

رساله حاضر تلاشی است در جهت احیای یکی از اصیل ترین مفاهیم سیاسی اسلام یعنی مفهوم اهل الحلّ و العقد که ساختار حکومت اسلامی، بدون آن فاقد مشروعیت و مقبولیت است. در اولین بخش این رساله، با بهره گیری از آثار صاحبنظران زبان عربی به بررسی زوایای لغوی و مدلولات ناشی از آن پرداخته و جوانب اصطلاحی آن را از نظر قرآن و سنت بیان نموده و سپس تعاریف و نظرات علمای پیشین و معاصر را نیز ذکر کرده است. در بخش دوم به تبیین اصطلاح قرآنی (اولو الأمر) و ارتباط آن با (اهل حلّ و عقد) در پرتو آراء و تفاسیر صاحبنظران و مفسران اهل سنت و شیعه امامیه پرادخته است. در بخش سوم هم ابتدا نمونه هایی از عملکرد عینی (اهل الحلّ و العقد) را در عرصة تاریخ صدر اسلام و با توجه به (سنت قولی و عملی) پیامبر (ص) در مقاطع گوناگون ذکر نموده و سپس نقش آنان را در عصر خلفای راشدین بیان نموده است. بخش پایانی هم موضوع انتخابات را در عرصه تشکیل حکومتهای معاصر، بررسی نموده و آن را مناسبترین بستر جهت تطبیق مفهوم اهل حلّ و عقد در قالب مجامع، مجالس، نهادهای گوناگون حکومتی و مردمی تشخیص داده است.

استکبار به عنوان صفت وخصیصه ای مذموم اگر چه با تکبر همراه است، ولی مفهومی فراتر از آن دارد که غیر از ابعاد فردی از گسترة اجتماعی بسیار وسیعی، نیز برخوردار است. اگر بخواهیم واژه استکبار را به گونه ای مختصر و قابل قبول تعریف کنیم، می توانیم چنین بگوئیم: «استکبار حالت عملی تکبر همراه با سرکشی، طغیان و عدم انقیاد در برابر حق است». جریان استکبار صرفاً به دلیل تعریف لغوی که ما از آن بدست داده ایم در خور سرزنش و ملامت نیست بلکه از نقطه نظر اجتماعی، این جریان با توجه به : دو جبهة حق و باطل وجود صفات و ویژگیها و عملکرد و رفتار اجتماعی خود در جامعه، قابل ارزیابی است. بنابراین استکبار، ازمنظر قرآن، به آن مجموعه قدرتی، گفته می شود که با تکیه بر توانائیهای سیاسی، نظامی، علمی و اقتصادی خود و با الهام از نگرش تبعیض آمیز به نوع بشر، مجموعه های بزرگ انسانی را با سلطه قلدرانه و تحقیر آمیز به سود خودتحت فشار و استثمار قرار می دهد. از این زاویه، «مستکبر» را در پرتو چهره نگاری دهها آیه از قرآن کریم، این گونه می توان شناخت: جناح مسلط در جامعه جاهلی، که بدون هیچ استحقاقی، قدرت سیاسی و اقتصادی را در دست می گیرد و برای تداوم این بهره کشی و سلطة ستمگرانه، فرهنگ وعقیدة حاکم بر ذهنها را نیز قبضه می کند و با شیوه های گوناگون در مردم، تفکری که موجب تسلیم در برابر او و سازگاری با وضع موجود است را پدید می آورد و به خاطر حفظ این امتیازات با هر دعوت آگاهی بخش و روشنگر، چه رشد به دعوتی انقلابی و دگرگونساز، به مبارزه ای خستگی ناپذیر که برای او مبارزه مرگ و زندگی است، کمر همت می بندد.

در این پایان نامه شکر از دیدگاه قرآن و حدیث مورد بررسی قرار گرفته است. در ابتدا مفهوم شکر وحقیقت آن آورده شده است. سپس، تفاوت شکر، حمد،ثنا و مدح و آیات مربوط به شکر و فضلیت شکر بیان شده است. دیدگاههای مختلف درباره شکر، انواع شکر،مراتب شکر، آثار شکر، سجده از جنبه های مختلف و درپایان نمونه هایی از شاکرین برجسته و شکر در دعاهای مختلف مطرح شده است.

یکی از روشهای تربیتی قرآن، بیان اوصاف بندگان صالح خداوند و ترغیب مؤمنین به کسب خصال ستوده آنان است. در این میان «صدق» با توجه به مفهوم عام و گسترده آن، از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشند که از دو جنبه می توان به آن نگریست. این دو نگرش تشکیل دهنده ی دو بخش اصلی این پایان نامه هستند. بخش اول به صدق اخبار و اقوال بدون در نظر گرفتن نیت و انگیزه آنها می پردازد. این بخش عهده دار بررسی این مطلب است که آیا گفتار صادر شده از یک شخص، شایسته عنوان «صدق» است یا «کذب» ، که در نتیجه گوینده آن صادق یا کاذب نامیده می شود. به عبارت دیگر بحث از تطابق یک گزاره با امر واقع و همچنین یک حکم با حقیقت نزد خدا در این بخش انجام می پذیرد. در فصول مختلف این بخش از صدق خداوند به عنوان حق مطلق، صدق فرستادگان او به عنوان حاملان حقیقت صدق و کذب درمیان نوع انسانها سخن به میان می آید. اما در بخش دوم، صدق معنای رفتاری به خود می گیرد که گاهی در مقابل «صدق خبری» از آن به «صدق مخبری» تعبیر می گردد. این بخش به دو فصل «صدق شخصیتی» و «صدق در هدف» تقسیم گردیده است. «صدق شخصیتی» که شامل رفتار شناسی انسان صادق به معنای اعم آن است، خود دارای دو معناست: «ایستادگی بر قول وپیمان» که در وفای به عهد و امانتداری متجلی می شود ودیگری «هماهنگی ظاهر و باطن» که به معنای عدم مغایرت قول با اعتقاد درونی است و در تضاد با نفاق قرار می گیرد .در فصل «صدق در هدف» انگیزه و هدف صادقانه شخص در برخورد با دیگران مدنظر است که این معنی در ارتباط با مفاهیمی چون حیله و فریب فهمیده می شود.