جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫كتاب مقدمتان فى علوم القرآن از جمله متون كهن در علوم قرآنى است كه در قرنهاى 5 و 6 هجرى به رشته تحرير درآمده است. مقدمتان مقدمه دو تفسير است. مقدمه نخست متعلق به تفسير «المبانى فى نظم المعانى» است كه به سال 4255 هجرى به تحرير درآمده است. اين كتاب مشتمل بر ده فصل است. با تمامى كوششهاى انجام گرفته، تا به حال از نويسنده آن اطلاعى به دست نرسيده است. مقدمه ديگر، مربوط به تفسير المحررالوحيز فى تفسير الكتاب العزيز كه نويسنده آن ابن عطيه (4880 ـ 5455) از مفسران و فقها و قاضى القضاة شهر قرطبه است.

‫در اين پايان نامه که تحقيق و ترجمه کتاب "ولايت در قرآن" تأليف آية‌الله جوادي آملي به زبان اردو مي‌باشد، به شرح و بررسي ابعاد مختلف ولايت و مراتب و اقسام آن از ديدگاه قرآن کريم پرداخته شده است. نويسنده ابتدا به بررسي اهميت ولايت و معرفت يافتن نسبت به آن مي‌پردازد و سپس جايگاه ويژه ولايت در آموزه‌هاي اسلامي به ويژه قرآن کريم را تبيين مي‌نمايد. به اعتقاد وي، تمامي معارف اسلامي را در فرهنگ ولايت خلاصه شده است. مؤلف انديشمند، نخست به تبيين مفهوم لغوي و اصطلاحي ولايت پرداخته و معناي آن را از ديدگاه آيات و روايات، فقه، کلام و عرفان بيان کرده و سپس ابعاد فردي، اجتماعي و سياسي ولايت را بررسي مي‌کند. آن گاه به ولايت پيامبران الهي نسبت به مردم اشاره نموده و ظهور ولايت الهي به دست آنان را از جهات عقلي و فردي ضروري ارزيابي مي‌نمايد. وي منشأ اعتبار ولايت معصومين( را همانا ولايت خداوند متعال تلقي مي‌کند. در همين راستا به دو نوع کلي ولايت يعني ولايت تشريعي و ولايت تکويني پرداخته و نحوه تحقق ولايت الهي را ولايت معصومين اعم از پيامبر اسلام و ائمه( مي‌داند. اقسام ولايت‌هاي نام برده شده در قرآن کريم مانند ولايت خدا، ولايت شيطان، ولايت مؤمنان و ولايت کافران و چگونگي تحقق اين ولايت در مراتب مختلف آن از مباحث بعدي اين نوشتار است. نويسنده بر اين باور است که از جمله عوامل وموجبات تحقق ولايت در افراد، همانا معرفت خدا، اخلاص، معرفت نفس، محبت راستين به خدا در راستاي معرفت الهي و عبادت و بندگي است. وي عبادت را نردبان يقين و طريق کشف ولايت معرفي مي‌نمايد و آخرين درجه براي رسيدن به ولايت را تسليم و رضاي محض الهي عنوان مي‌کند. مباحث پاياني اين پژوهش، به تشريح ولايت انبيا و اهل بيت( و اثبات آن، معناي ولايت غير پيامبران و ائمه( مانند مريم(، مادر موسي( و اصحاب کهف و شرح و بررسي مفهوم ولايت فقيه به عنوان يکي از مراتب ولايت و دلايل عقلي و نقلي مترتب بر آن و همچنين اثبات ولايت مطلقه فقيه در عصر غيبت اختصاص دارد.

‫نويسنده پاياننامه حدود يكصد و پنج صفحه متن كتاب تلخيص البيان فى شرح مجازات القرآن را ـ كه حاوى پانزده جزء قرآن كريم است ـ ترجمه و تحقيق كرده و احيانا مطلبى را كه مؤلف نياورده تدارك كرده است.

‫قرآن و احاديث اسلامي، به‌عنوان دو منبع مهم و اصلي انديشه و تمدن اسلامي، همواره در اولويت مطالعات و اتهامات مستشرقان بوده است. در اين زمينه، دايرة‌المعارف قرآن لايدن يکي از جديدترين و مهم‌ترين آثار قرآني مستشرقان است که از سال 1993 تا سال 2006 ميلادي در قالب 6 مجلد تدوين گرديده است. پژوهش حاضر مقاله "حديث و قرآن" را از اين مجموعه برگزيده و مورد ترجمه و نقد و بررسي قرار داده است. اين مقاله در حوزه علوم قرآني تدوين گرديده و مسائل مختلفي در آن مطرح شده است. مؤلف مقاله با طرح مسايلي مانند نسيان پيامبر اسلام(، بيماري ايشان، افسانه غرانيق، عدم تدوين قرآن در زمان حيات پيامبر، و مسأله تحريف قرآن، تلاش کرده تا اصالت وحي و قرآن را مورد تشکيک قرار دهد. او همچنين با مطرح کردن وقوع جعل گسترده در سند و متن روايات اسلامي، و نيز عدم اهتمام مسلمين به حديث و سنت پيامبر اسلام(، و در نتيجه پيدايش احاديث در زماني متأخر از دوران پيامبر و صحابه ايشان، قصد ايجاد تشکيک در اصالت تاريخي روايات اسلامي را دارد. البته کذب بودن اتهامات وارد شده بر شخصيت پيامبر اسلام(، و نيز غرض‌ورزي مستشرقان در اين زمينه، کاملاً آشکار است. همچنين حفظ کامل قرآن و مصونيت آن از تحريف، از ابتداي نزول تا امروز، همواره مورد اهتمام مسلمانان بوده و اين مسأله به صورت مستدل نيز مطرح شده است. در بحث احاديث اسلامي نيز، با تأکيد بر سيره و مکتب اهل بيت‌( مبني بر تداوم نقل و کتابت حديث از زمان پيامبر تا تشکيل جوامع روايي، شبهات مطرح شده مردود خواهد بود. در مجموع، اين پژوهش روشن مي‌سازد که يک پيش‌فرض نهفته در تحقيقات اکثر مستشرقان وجود دارد، که آن غيرالهي بودن دين اسلام، و معرفي پيامبر گرامي اسلام( به‌عنوان پديدآورنده قرآن، و نه به‌عنوان پيامبر خدا است.

‫در اين پاياننامه فصول چهارم و پنجم و ششم كتاب مسلمانان، عقايد و اعمال مذهبىشان و نيز دو مقاله از كتاب رويكردهايى به تاريخ تفسير قرآن به نامهاى اتجاه تفسيرى ناسخ و منسوخ قرآن، و تفسير بلاغى قرآن، اعجاز و موضوعات مربوط به آن ترجمه و نقد شده است. مؤلف آثار ياد شده آندروريپين (AndrewRippin) استاد مطالعات دينى در دانشگاه كلگرى كاناداست.

‫کيهان‌شناسي بر نظم و ترتيب مقررشده الهي بر عالم و جايگاه انسان در آن اطلاق شده است و با در نظر گرفتن اينکه عالم به کل آسمان‌ها و زمين و مابين آنها و کرات و سيارات و ستارگان گفته مي‌شود و نيز با توجه به اينکه خلقت شش روزه آسمان‌ها و زمين (کيهان)، خلقت انسان و سکونت‌گاهش در طبيعت و نيز اراده الهي درباره روز جزا نقش‌هايي مهم در قرآن ايفا مي‌کنند، مؤلف با اشاره به اينکه ارزش اشارات کيهان‌شناسي و گزارش‌هاي کيهان‌زايي تنها با مشاهده کارکرد ساختاري آن در چهارچوب زمينه خاص کلام يعني سوره آشکار مي‌شود و نيز اين مطلب که اظهارت کيهان‌شناختي قرآني داراي اهداف الهي و شناخت آفريدگار و انگيزه‌اي براي شکر و سپاس انسان هستند، در مجموع می توان گفت: خلقت آسمان‌ها و زمين فرآيندي خارق العاده است که در شش دوران انجام يافته است؛ هم چنین با توجه به آيات و روايات، تعداد هر کدام از آسمان‌ها و زمين به عدد هفت بالغ مي‌شود که ما فقط به صورت حسي آسمان زينت يافته با ستارگان و مصابيح و زمين مسکوني را درک کرده و روي آن زندگي مي‌کنيم؛ و نیز تفاوت مهم پژوهش‌هاي مستشرقان و انديشمندان مسلمان به ويژه شيعه در آن است که تشيع براي تفسير آيات مربوط به کيهان‌شناسي و خلقت آسمان‌ها و زمين و مواد و محتواي آنان از احاديث نوراني اهل بيت (ع) کمک مي‌طلبد تا هم به حقايق نهفته شده در آنها پي ببرد و هم با درک و تلقي عاقلانه در ورطه خيالات و گمراهي‌ها و گمانه‌زني‌هاي نادرست و سليقه‌اي گرفتار نشود. کليدواژگان: قرآن، کيهان‌شناسي، کيهان‌زايي، خلقت، آسمان و زمين.

‫در اين پاياننامه بخشى از كتاب تاريخ فكرة اعجاز القرآن منذ البعثة النبوية حتى عصرنا الحاضر كه درباره آراء و افكار دانشمندان اسلامى قرنهاى ششم، هفتم و هشتم هجرى قمرى و در خصوص اعجاز قرآن است، ترجمه و بررسى شدهاست. در اين پژوهش افزون بر ترجمه كتاب فوق به فارسى، پانوشتهايى در معرفى اشخاص و آثار مذكور در كتاب و بيان پارهاى نكات در زمينه تحدى، صرفه، تفسير علمى و جز آن آمدهاست.

‫در اين پاياننامه در خصوص سوره كهف، نخست مطالبى جهت آشنايى با اين سوره و محتواى آن و نيز فضيلت قرآن آمده، سپس هر چند آيه ترجمه شدهاست؛ زان پس چنانچه اختلافى در نحوه قرائت آن نقل شدهباشد، آمدهاست و پس از آن اگر شأن نزولى براى آن روايت شدهباشد، ذكر شدهاست. آنگاه بااستفاده از كتب معتبر لغت معانى لغات مشكل بيان شدهاست. در مرحله بعد نحو و اعراب كلمات توضيح دادهشده و بعد از آن با مراجعه به تفاسير معتبر تفسير آيات آوردهشدهاست و در پايان با استفاده از كتب بلاغى جنبههاى بلاغت آيات بررسى گرديدهاست."

‫اين تحقيق، ترجمه کتاب آزادي در فلسفه سياسي اسلام تأليف حجّت الاسلام دکتر منصور ميراحمدي به به زبان اردو است. کتاب مذکور در سه بخش تنظيم شده است. بخش اوّل آن، سه فصل را دربر مي‌گيرد و فصل نخست به مفهوم آزادي، اقسام آن و انواع برداشت‌ها از مفهوم آزادي اختصاص دارد. در فصل دوم از اين بخش ديدگاه فلاسفه مسلمان درباره مفهوم و محدوده آزادي، تحوّل مفهوم آن در فلسفه سياسي اسلام و نظريات برخي فيلسوفان قديم، مانند فارابي، خواجه نصيرالدّين طوسي و فلاسفه معاصر، همچون: استا مطهّري، علاّمه محمّدتقي جعفري و آيت الله محمّدتقي مصباح يزدي را مي‌خوانيم. در فصل سوم از بخش اوّل، تحليلي اسلامي از مفهوم آزادي ارائه شده و مؤلّفه‌هاي مهّم آزادي سياسي، تقسيم آزادي سياسي بر اساس رفتار سياسي و حقوق اساسي مردم و تشکل‌هاي سياسي بيان مي‌شود. بخش دوم به مباني آزادي در فلسفه سياسي اسلام مي‌پردازد. نگارنده در فصل اوّل از اين بخش، مباني آزادي در فلسفه سياسي ليبراليسم و مباني انسان‌شناسي، هستي شناسي و معرفت شناسي آن را شرح مي‌دهد. وي در همين زمينه مباني حقوقي و اخلاقي آن را در نظام هاي فلسفي و سياسي غرب و اسلام مقايسه و تفاوت آزادي در اسلام و نظام ليبراليستي را تبيين مي‌کند. بخش سوم به قلمرو و محدوده آزادي در نظام سياسي اسلام اختصاص دارد. در اين بخش ابتدا محدوده آزادي در فلسفه سياسي ليبراليسم مطرح شده و آزاد بودن افراد جامعه تا هنگامي که به حقوق ديگران تجاوز نشود و آن ها شکايتي از فرد يا گروه خاصّي نداشته باشند، ارزيابي شده و ارتباط ميان آزادي و منافع و امنيت جامعه و امنيت ملّي، تحليل مي‌شود. نويسنده در فصل دوم از بخش سوم، قلمرو آزادي در اسلام، فلسفه سياسي و مصاديق آن را ذکر مي‌کند. رابطه اختيار انسان با آزادي او، مفهوم آزادي بيان و عقيده و مباني آن در اسلام، از ديگر مندرجات اين نوشتار محسوب مي‌شود، که نگارنده با استفاده از ادلّه قرآني، روايي و عقلي، آن ها را واکاوي مي‌کند.

‫اين پاياننامه در ترجمه بخشهاى مربوط به زكات و خمس كتاب آيات الاحكام محقق جزايرى است و برخى از مهم مطالب مندرج در آن به اين شرح است: زكات يكى از پايههاى پنجگانه اسلام(بنى الاسلام على خمس، الصلوة و الزكوة، الصوم، الولاية)، همراه آمدن دو فريضه در قرآن، موقوف بودن قبولى نماز به اداى زكات، وجوب زكات و محل آن، حدود مصرف زكات و...