جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اثر قرآنی«اضواء علی متشابهات القرآن» نوشته شیخ خلیل یاسین است که در دو مجلد تنظیم و در انتشارات«دار و مکتبه الهلال بیروت لبنان» به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده در این کتاب کوشیده است با صرف مهارت مقتضی در کل 114 سورة قرآن با طرح 1651 سؤال و جواب تفسیری، آن دسته از آیات و عبارات قرآنی که به نظر وی فهم آن برای قرآن پژوه مشکل و ممکن است در آن دچار شبهه و اشکال شود با استفاده از ادلة تفسیری و ادبی مورد سؤال و جواب قرار دهد و از ابهامات آن درحد توان پرده بردارد. در این پژوه سعی شده است که ضمن ترجمه روان و ساده(از بخش اولاین کتاب) پیرامون آراء مطرح شده توسط نویسنده، با استفاده از منابع معتبر و مشهور تفسیری و لغوی(اعم از منابع اهل سنت و امامیه) تحقیق و بررسی به عمل آید و در صورت لزوم پاسخ های نویسنده پیرامون سؤالات مطرح شده مورد نقد و موشکافی قرار گیرد. با تحقیقی که در این مورد به عمل آمده کسی تا کنون اقدام به ترجمه و یا تحقیق پیرامون این اثر قرآنی ننموده است.

در پایان نامه حاضر، بخشی از کتاب البرهان فی علوم القرآن زرکشی تحت عنوان «معرفة ناسخه من منسوخه» ترجمه و تحقیق شده است. موضوعات این بخش عبارت است از: مهمترین مؤلفان علم نسخ،اهمیت این علم، تعریف نسخ در لغت و اصطلاح، جوازنسخ، اقسام سوره های قرآن از لحاظ وجود آیات ناسخ یا منسوخ در آنها، انواع نسخ.

مباحث عمده ی این پژوهش عبارت است از: قرائت ها در دو مکتب بصره و کوفه، قرائت های مشکل و موضع علمای نحو نسبت به آنها، قرائت ها بر مبنای اصول نحوی و جنبه های اعرابی آن، قرائت هایی که در پژوهش های نحوی و کیفیت ارجاع لغوی آنها تأثیر گذارده است، تأثیر قرائت ها در آثار و تألیفات علم نحو، کتاب سیبویه و قرائت های متعدد قرآنی، «معانی القرآن» نوشته ی فرّاء و دیگر قرائت های قرآنی، کتاب «الحجة» تألیف ابن خالویه، کتاب «المحتسب» تألیف ابن جنی، کتاب «الکشف عن وجوه القرائات» تألیف مکی بن ابی طالب، فهرست آیات قرآنی، قرائت های قرآنی، احادیث شریف، ایجاد نهضت و حرکت در علوم نحو به واسطه ی توجه به قرائت ها با هدف ایجاد هماهنگی میان آنچه عرب بر زبان می راند و نیز به وجودآوردن سازگاری میان قرائت های گوناگون زبان عربی، تأثیر در رشد علم زبان شناسی و ریشه یابی لهجه های مختلف عرب از طریق رجوع به اشعار جاهلی. به وجود آمدن بعضی از مباحث و اصول نحو یا تأیید اصول نحوی بر اثر قرائت ها، شکل گیری دو مکتب بصری و کوفی و تقویت اصولی تر علم نحو عربی با تألیف کتاب (الکتاب) سیبویه (بصریان برخلاف کوفیان جز در موارد نادر به قرائت ها تمسک نمی جستند)، تألیف کتب مستقل نحوی بر اثر بررسی قرائت ها و استناد به قرائت ها در کتب نحو.

این تحقیق در نه فصل با این عنوان ها به نگارش درآمده است: فصل اول، نخجوانی: شرح حال و بیان نخجوانی، خلاصه ی نظریات نخجوانی؛ فصل دوم، ابوالفیض ناگوری: شرح حال و گفتار ناگوری، تحدّی یا دعوت به نظیرآوری در قرآن؛ فصل سوم، قاسمی: شرح حال قاسمی، سیر نزول آیات تحدّی و عجز کافران؛ فصل چهارم، شیخ محمد عبده: شرح حال شیخ محمد عبده، امّی بودن پیامبر وجهی از اعجاز؛ فصل پنجم، عبدالرحمن کواکبی: کتاب مبین و خزائن غیب، اعجاز علمی قرآن، عدم تناقض و اختلاف در قرآن؛ فصل ششم، شیخ محمد رشیدرضا: اعجاز قرآن در ناحیه ی اثبات نبوت پیامبر(ص)، اعجاز اسلوب قرآن، اعجاز قرآن از نظر تأثیر در شنوندگان و خوانندگان، اعجاز قرآن از نظر قصص و اخبار غیبی، اعجاز قرآن از جهت علم، اختلاف در معارف و تشریع احکام، نمونه هایی از اعجاز علمی در قرآن؛ فصل هفتم، شیخ عبدالله دهلوی نقشبندی بغدادی، فصل هشتم، مصطفی صادق رافعی؛ فصل نهم، عبدالعلیم هندی: اعجاز ادبی، اعجاز بیانی، منکرین اعجاز و معارضین با قرآن، اعجاز عددی قرآن.

چکیده:این مجموعه، شامل ترجمه و تحقیق کتاب " بهجه الاریب فی بیان ما فی کتاب الله العزیز من الغریب" که علی بن عثمان بن ابراهیم، علاءالدین ماردینی، مشهور به ابن ترکمانی می باشد. این پژوهش شامل موارد ذیل است: معرفی علم غریب القرآن، معنی لغوی و اصطلاحی و اهمیت این علم، علل وجود واژه های غریب در قرآن کریم، مهاجرت، روابط بازرگانی با سرزمینهای مجاور، مقتضیات زندگی شهری، تعدد قبایل و لهجه های گوناگون، نسبت تفسیر با غریب القرآن، معرفی آثار و تالیفاتی در مورد غریب القرآن از قرون نخستین تا به امروز، معرفی چهره علمی مولف، تبحر علمی وی در زمینه شعر، نحوه ادب، قرآن و حدیث، تعدادی از تالیفات او، منابع و خصوصیات کتابش و غرایب قرآن از سوره حمد تا آخر سوره ناس.

در این پایان نامه فنون مختلف علوم قرآنی از تفسیرمجمع البیان، اثر طبرسی استخراج و عرضه شده است.این فنون عبارت است از: تعداد آیات قرآن و فایده شناختن آنها، اسامی قراء مشهور در بلاد مختلف و روات آنها، تفسیر، تأویل و معنی، نامهای قرآن و معانی هریک، بعضی از روایات مشهور در باب فضیلت قرآن واهل آن و استحباب تحسین صوت در قرائت قرآن.

کتاب «العمدة» که به سعی و تلاش یحیی بن حسن، نویسنده ی قرن ششم هجری تألیف گردیده، گردآوری تعدادی از مناقب و فضایل مولای متقیان علی(ع) از کتب مهم اهل تسنن است. جلد اول این کتاب که موضوع پایان نامه ترجمه ی آن است، مشتمل بر 27 فصل و 352 روایت است. از جمله مناقب آن حضرت که در این کتاب آورده شده می توان به حدیث شریف غدیر، منزلت، رایت و احادیث دیگر اشاره کرد. وی هم چنین آیاتی را که در شأن امیرالمؤمنین نازل شده، آورده است که می توان از آیه ی تطهیر، مباهله و آیه ی نجوی و نظایر آن نام برد. مؤلف کوشیده است که ولایت علی(ع) را از طریق منابع سنی و با ارائه ی دلایل آیات و روایات اثبات کند. آیه ی شریفه ی 33 سوره ی احزاب، معنای آیه ی شریفه ی 23 شوری، تفسیر آیه ی شریفه ی 55 سوره ی مائده و آیه ی 12 سوره ی مجادله و آیه ی 61 سوره ی آل عمران و آیه ی 19 سوره ی توبه.

کتاب آراء المستشرقین حول القرآن الکریم در نقد وبررسی نظرات خاورشناسان پیرامون قرآن است. بخش مورد ترجمه این کتاب در پاسخ به این شبهه خاورشناسان است که محتوای قرآن مأخوذ ازبت پرستان، حنفاء، صابئین و سایر افراد بشر است.

بخشی که در این پایان نامه از کتاب مذکور ترجمه وتحقیق شده، به بررسی نظریات یکی از خاورشناسان به نام تسدال اختصاص دارد؛ مبنی بر اینکه قرآن مجید ازکتب آسمانی پیشین اقتباس شده است. تسدال در این زمینه به مضامینی از قرآن که با کتب زرتشی، هندی ومسیحی مشابهت دارد، استناد جسته است؛ نظیرداستانهای اصحاب کهف، مریم علیها السلام ، عیسی وآدم علیهما السلام.

در این پایان نامه بخشی از کتاب تاریخ فکرة اعجازالقرآن منذ البعثة النبویة حتی عصرنا الحاضر که درباره آراءو افکار دانشمندان اسلامی قرنهای ششم، هفتم و هشتم هجری قمری و در خصوص اعجاز قرآن است، ترجمه و بررسی شده است. در این پژوهش افزون بر ترجمه کتاب فوق به فارسی، پانوشتهایی در معرفی اشخاص وآثار مذکور در کتاب و بیان پاره ای نکات در زمینه تحدی، صرفه، تفسیر علمی و جز آن آمده است.