جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از علوم مرتبط با قرآن و حدیث، دانش های پیرامونی قرآن است که امروزه به نام«علوم قرآن» شناخته می شود. پایان نامه حاضر ترجمه و نقد و بررسی یکی از نوشتارهای امروزین در این موضوع است که به دست دانشمند قرآن شناس آیت الله العظمی نهاوندی نوشته شده است. این نوشتار که مقدمه تفسیر گرانقدر ایشان به نام نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن و تبیین الفرقان است شامل چهل فصل است که از سوی مفسر ارجمند به«طرفه» نامدار شده است. وی در این مقدمه به مباحثی درباره قرآن پرداخته است و در هر بخش موضوع جداگانه ای را در پیش گرفته و از آغاز تا پایان روند زنجیره واری را پیموده است. شیوه بحث در این پیشگفتار قرآنی، آمیزه ای از پژوهش و استدلال و استناد به آیات و روایات است. از این مقدمه می توان وقوف و چیرگی این نویسنده را در مباحث کلامی، تفسیری، و روایی به خوبی دریافت. در بخش ترجمه سعی شده است بازگردان فارسی، ساده و روان و در عین حال سازگار با متن اصلی مصنف باشد. از آنجا که این نوشتار دارای یک نسخه بود، در بخش تصحیح تنها به اصطلاح غلط های فاحش در متن اکتفا گردید و در بخش تحقیق، مآخذ و تراجم را در پاورقی ها ذکر کردیم.

در این پایان نامه باب اول و دوم از کتاب «مع الانبیا فی القرآن الکریم» تألیف عفیف عبدالفاتح طباره ترجمه و نقد و بررسی شده و موضوعات آن به این شرح است: باب اول، داستان های پیامبران(ع) و اهداف آن، هدف و مقصود از داستان های پیامبران(ع)، شیوه ی داستان های پیامبران(ع)، سبک داستان انبیا(ع)، تفاوت قرآن با تورات و داستان های قرآن؛ باب دوم، آدم و ادریس(ع): فصل اول، خلقت آدم(ع) و تکریم او: پیدایش آدم(ع)، منزلت آدم(ع)، تکریم آدم(ع)، سجده ی ملائکه و امتناع ابلیس؛ فصل دوم، آدم و ابلیس: طرد شیطان از بهشت، آفرینش حوا، فریب آدم توسط ابلیس، خطای آدم، عفو آدم و اخراج او از بهشت، بهشتی که خداوند آدم را در آن ساکن کرد؛ فصل سوم، پندها و عبرت ها: تکریم انسان، سرانجام کبر و خودخواهی، دعوت به تعالی روح، آدم نخستین ساکن زمین نیست، طبیعت ابلیس و شیاطین، شیطان بر مؤمن سلطه ای ندارد، توبه شیطان را دور می کند؛ فصل چهارم، داستان هابیل و قابیل: قصه ی هابیل و قابیل؛ فصل پنجم، نبوت ادریس(ع).

در بخش اول کتاب «القراءات و اللهجات» مباحث ذیل آمده است: حدیث سبعة احرف به عنوان یکی ازمصادر قرائات، مصاحف عثمانی و احرف سبعه،مقیاسهای قرائات معتبر نظیر صحت سند، موافقت باقواعد عربی و انطباق با رسم الخط عثمانی، اختلاف قرائات و علل بروز آن، تواتر قرآن و قرائات، شرح حال قراء سبعه. در این پایان نامه نامه بخش مذکور ترجمه وتحقیق شده است.

مقاله مورد ترجمه، نوشته«~ J.D.PEARSON ~»ودرباره این موضوعات است: ریشه شناسی یا علم اشتقاق لغت و مترادفات، محمد صلی الله علیه وآله و قرآن، تاریخ قرآن از مرحله گردآوری و پیدایش قرائات و مصاحف گوناگون صحابه تا تثبیت نص و قرائت رسمی، ساختارقرآن اعم از سوره ها و آیات و حروف مقطعه، ترتیب نزول قرآن شامل مباحث اشارات تاریخی در قرآن،زمانبندی سنتی اسلامی و زمانبندی خاورشناسان.

کتاب «العمدة» که به سعی و تلاش یحیی بن حسن، نویسنده ی قرن ششم هجری تألیف گردیده، گردآوری تعدادی از مناقب و فضایل مولای متقیان علی(ع) از کتب مهم اهل تسنن است. جلد اول این کتاب که موضوع پایان نامه ترجمه ی آن است، مشتمل بر 27 فصل و 352 روایت است. از جمله مناقب آن حضرت که در این کتاب آورده شده می توان به حدیث شریف غدیر، منزلت، رایت و احادیث دیگر اشاره کرد. وی هم چنین آیاتی را که در شأن امیرالمؤمنین نازل شده، آورده است که می توان از آیه ی تطهیر، مباهله و آیه ی نجوی و نظایر آن نام برد. مؤلف کوشیده است که ولایت علی(ع) را از طریق منابع سنی و با ارائه ی دلایل آیات و روایات اثبات کند. آیه ی شریفه ی 33 سوره ی احزاب، معنای آیه ی شریفه ی 23 شوری، تفسیر آیه ی شریفه ی 55 سوره ی مائده و آیه ی 12 سوره ی مجادله و آیه ی 61 سوره ی آل عمران و آیه ی 19 سوره ی توبه.

کتاب اضواء علی متشابهات القرآن نوعی کتاب تفسیری است که به تفسیر بعضی از آیات متشابه و مشکل قرآن پرداخته است. نویسنده آیاتی را که از نظر نحوی، بلاغی، علمی و فلسفی مشکل بوده و برای ما از وضوح کافی برخوردار نبوده در قالب سؤال و جواب مطرح نموده است. شیوه کار بدین صورت می باشد که آیه یا آیاتی از قرآن را به ترتیب آورده است و بعد با توجه به آن سؤال یا سؤالاتی را مطرح کرده است و به آنها پاسخ داده است. ما نیز صمن ترجمه کتاب در تحلیل جواب ها شیوه خود کتاب را برگزیده ایم بدین صورت که با مراجعه به تفاسیر مختلف آنها را تأیید و تحکیم نموده و یا نقد کرده ایم. منبع اصلی ما در بررسی جواب ها تفاسیر شیعه بخصوص دو تفسیر ارزشمند المیزان و نمونه می باشد. و تقریبا در بیش تر سؤال ها نظر یکی از این دو تفسیر را درباره سؤال و آیه آورده ایم. سعی بر این بوده است که از تفسیر قرآن به قرآن استفاده شود و تفسیرهای پیامبر (ص) و ائمه علیه السلام را در ارتباط با آیه مورد سؤال بیاوریم. علاوه بر دونکته فوق اصول زیر را نیز در بررسی تعدادی از جواب ها مد نظر قرار گرفته است ‎1- اصل عدم ترادف در قرآن‎2 - اصل تضمین که در عین ایجاز مشکلات تفسیری فراوانی را حل می کند‎3- اصل عدم پذیرش رعایت فواصل در آیات به این معنا که خداوند تنها حفظ سجع و آهنگین بودن آیات را مد نظر نداشته است، بلکه معنا و مفهوم خاصی را القاء می کند‎4. اصل عدم پذیرش وجود حروف زائده در قرآن؛ زیرا هر حرفی در قرآن معنی خاصی را ارائه می کند، بنابراین یا باید معنای خاص آن حرف را شناسایی کرد و یا این که جمله دارای حرف زائده را باید از باب تضمین دانست. آیات قرآنی تماما با سوره و شماره در متن آورده شده است. برای ترجمه آیات از ترجمه آیت الله ناصر مکارم شیرازی استفاده شده است اشعار نیز به صورت روان ترجمه شده اند. به صورت سؤال و جواب بودن کتاب باعث تفهیم بهتر و سریع تر نمودن فهم آن می کند، که از این ویژگی خاص کتاب می باشد. وجود سؤال ها و جواب های تکراری در کتاب زیاد به چشم می خورد و کتاب از جامعیت و شمول کافی برخوردار نیست و نویسنده می توانست با طرح سؤال های بیش تر جامعیت بیشتری به آن ببخشد./

کتاب «الاعجاز العلمی فی القرآن» نوشته ناصرمهدی و در زمینه اعجاز علمی قرآن است. در این کتاب، آیاتی از قرآن که چهارده قرن پیش پرده ازرازهای آفرینش برداشته و دانش جدید بشر بدان وقوف یافته، بررسی شده است. در پایان نامه حاضرضمن ترجمه این کتاب، موضوعات آن از دیگر کتب بویژه کتابهای دانشمندان شیعه استدراک گردیده است.

مباحث عمده ی این تحقیق به این شرح است: شورا در عرف قبیله ای، شورا در مکه قبل از اسلام، شرح و تحقیق «حلف الفضول»، شورا در قرآن کریم، معنی شورا، شورا در سیاق قرآن، اشاره و شورا، مشورت دو همسر درگیر در مورد از شیر گرفتن بچه، بعضی احکامی که آیه آنها را بیان می کند، مشورت خصوصی و عمومی، شورا از مهم ترین ویژگی های امت اسلامی، نکات و اشارات آیه، دستور خداوند به حضرت رسول در مورد مشورت با مسلمانان، ردّ شبهات منافقین در پیرامون شورا، ظرافت ها و رهنمودهای آیات، ماجرایی از شورا در داستان های قرآن، قبیله ای از قوم ثمود که با حضرت صالح(ع) مشورت کردند، مشورت ابراهیم(ع) با پسرش اسماعیل(ع) در مورد خواب کشتن، شور ابراهیم با پسرش اسماعیل در مورد ساخت کعبه، مشورت برادران یوسف بر ضد او، رایزنی برادران یوسف با یکدیگر در مورد برادر دربند خود، اشاره ی خواهر رضاعی موسی(ع) به خانه ی فرعون، خبردادن به حضرت موسی(ع) درباره ی مشورت درباریان فرعون به قتل او، مشورت فرعون در مورد موسی(ع) با درباریان خود، شور ملکه ی سبأ با قبیله اش در مورد نامه ی سلیمان، مشورت در ماجرای اصحاب کهف، شور قریش در مورد رهایی از حضرت رسول در شب هجرت.

پایان نامه حاضر به ترجمه ونقد کتاب شبهات حول القرآن و تفنیده اثر دکتر غازی عنایت اختصاص دارد. هدف از تحقیق، آشنایی با دیدگاههای نویسنده ونقد دیدگاههای وی در پاسخ به شبهات درباره قرآن می باشد. در این بررسی ضمن ترجمه شش باب اول، کتاب مورد گفتگو از حیث شکلی و محتوای بررسی شده است و ضمن تکمیل پاسخهای نویسنده در موضوع جمع و نگارش قرآن و آیات مکی و مدنی، دیدگاههای وی درباره شیعه و موضوع نزول قرآن بر هفت حرف نقد شده است. بررسی نشان می دهد: دسته بندی موضوعی و مناسب شبهات، توجه به شبهات نوظهور در کناب شبهات قدیمی و تنوع پاسخها از نقاط قوتاین اثر است و گزارش نکردن شبهه از منابع دسته اول در بیشتر موارد، پاسخگویی صرفا با روش درون دینی و نپرداختن به پاسخها با نگاه برون دینی و عدم ریشه یابی علل وقوع شبهات از کاستی های آن است. در پایان تأکید شده است: برای پاسخ به شبهات نیازمند نگاهی فرافرقه ای و آگاهی از سایر مکاتب می باشیم./

پایان نامه حاضر ترجمه و تحقیق بخش دوم از کتاب«دره التنزیل و غره التأویل»، خطیب اسکافی(م.42ه.ق) است، که از سوره انفال آغاز و تا پایان سوره روم ادامه دارد. موضوع اصلی این کتاب آیات متشابه لفظی است و نویسنده، آیات متشابه قرآن را با یکدیگر مقایسه نموده و در این راستا، برای تبیین اختلاف و تفاوت ظاهری آیات از علوم ادبی، علوم قرآنی و تفسیر بهره برده است. هدف نویسنده در این کتاب، اثبات این حقیقت است که در قرآن تکرار بی فایده وجود ندارد و هر آیه دارای پیامی مستقل است که با آیه مشابهش فرق می کند، هر چند که الفاظ آنها شبیه هم هستند. نگارنده در این اثر، افزون بر ترجمه متن کتاب، دیدگاه های خطیب اسکافی را با دیگر آثار در این موضوع(اسرار التکرار، کرمانی؛ ملاک التاویل، ابن زبیر غرناطی؛ النکت و العیون، ماوردی و تفسیر گوناگون) مقایسه و تطبیق کرده است.